Ankara’da Elçiliklerin İnşa Sürecinde Az Bilinen Bir Aktör Jacques Aggiman

Makale başkent Ankara'nın, en sembolik ögelerinden biri olan elçiliklerin inşa sürecine odaklanmakta ve İstanbul'dan taşınmanın mekânsal boyutunun daha derinlikli olarak ele alınmasına katkı yapmayı hedeflemektedir. Bu yapıların bir kısmı, Laprade, Holzmeister ve Egli gibi mimarlık dünyasında bilinen mimarlar tarafından tasarlanmıştır. Mimarlık yazınında rastlanmayan bazı isimler ise dönemin gündelik basınında ve kent rehberi gibi ikincil kaynaklarda geçer. Bu kişilerden en ilginci olan Jacques Nissim Aggiman, İngiltere, İran ve Belçika gibi bazı elçiliklerin müellifi olarak anılmaktadır. Oysa Aggiman inşaat mühendisliği eğitimi almış bir müteahhittir. Bu yalnızca basit bir yanlış bilgilendirmenin ötesinde Ankara ve mimarlık tarihi açısından karakteristik bazı konuları inceleme fırsatını veren bir "yanlışlıktır". Makale az bilinen bu kişinin elçilikler ve Ankara'daki diğer yapılarındaki izlerini sürerken, bir biyografi olmanın ötesine geçmeye çalışır. Bu bağlamda makalede incelenen konulardan birincisi, temsil edilen ülke yetkililerinin inşa ve tasarım süreçlerinde yerel aktörler ile nasıl bir süreç yaşadığı, mimar, mühendis ve müteahhitlerin nasıl seçildiği ve bu aktörlerin mesleki tanımlar ve yetkiler açısından ilişkileridir. İkinci konu Aggiman'ın bu yapıların inşasında görev almasını sağlayan, kendini inşa etme sürecidir. "İş adamı" müteahhit tanımıyla, çok dil bilen, arkeolog, koleksiyoner, "kültür adamı" mimar rollerinin aynı kişi tarafından karşılanması ile Ankara'daki "uluslararası müşterilerin" ilişkisi de yazıda tartışılmaktadır. İncelenen üçüncü bir konu ise Aggiman'ın kişisel yaşam öyküsü ve ulusdevlet olarak kurulan yeni cumhuriyetin vatandaşlık anlayışına ilişkindir.

A Hidden Figure in the Construction of Embassies in Ankara: Jacques Aggiman

Makale başkent Ankara’nın, en sembolik ögelerinden biri olan elçiliklerin inşa sürecine odaklanmakta ve İstanbul’dan taşınmanın mekânsal boyutunun daha derinlikli olarak ele alınmasına katkı yapmayı hedeflemektedir. Bu yapıların bir kısmı, Laprade, Holzmeister ve Egli gibi mimarlık dünyasında bilinen mimarlar tarafından tasarlanmıştır. Mimarlık yazınında rastlanmayan bazı isimler ise dönemin gündelik basınında ve kent rehberi gibi ikincil kaynaklarda geçer. Bu kişilerden en ilginci olan Jacques Nissim Aggiman, İngiltere, İran ve Belçika gibi bazı elçiliklerin müellifi olarak anılmaktadır. Oysa Aggiman inşaat mühendisliği eğitimi almış bir müteahhittir. Bu yalnızca basit bir yanlış bilgilendirmenin ötesinde Ankara ve mimarlık tarihi açısından karakteristik bazı konuları inceleme fırsatını veren bir “yanlışlıktır”. Makale az bilinen bu kişinin elçilikler ve Ankara’daki diğer yapılarındaki izlerini sürerken, bir biyografi olmanın ötesine geçmeye çalışır. Bu bağlamda makalede incelenen konulardan birincisi, temsil edilen ülke yetkililerinin inşa ve tasarım süreçlerinde yerel aktörler ile nasıl bir süreç yaşadığı, mimar, mühendis ve müteahhitlerin nasıl seçildiği ve bu aktörlerin mesleki tanımlar ve yetkiler açısından ilişkileridir. İkinci konu Aggiman’ın bu yapıların inşasında görev almasını sağlayan, kendini inşa etme sürecidir. “İş adamı” müteahhit tanımıyla, çok dil bilen, arkeolog, koleksiyoner, “kültür adamı” mimar rollerinin aynı kişi tarafından karşılanması ile Ankara’daki “uluslararası müşterilerin” ilişkisi de yazıda tartışılmaktadır. İncelenen üçüncü bir konu ise Aggiman’ın kişisel yaşam öyküsü ve ulusdevlet olarak kurulan yeni cumhuriyetin vatandaşlık anlayışına ilişkindir.

PDF

___

1937 senesinde nafia işleri için yeniden vesika alanlar. (1937, Mayıs). Bayındırlık İşleri Dergisi, Yönetsel Kısım, 3(12).
Aggiman J. N. (1942b). NYSED.gov. 10 Ocak 2017 tarihinde http://www.nysed.gov/coms/op001/opsc2a?profcd=16&plic no=020486&namechk=AGG adresinden erişildi.
Aggiman, J. and Edith. (1941, 10 September). 1938-1944 John Van Antwerp MacMurray Papers, (Box 27, Folder 14). Public Policy Papers, Department of Rare Books and Special Collections, Princeton University Library, USA.
Aggiman, J. N. (1942a). LicenseFiles.com. Engineering licence of
Aggiman. 10 Ocak 2017 tarihinde https://licensefiles.com/ ng/license/search?name=aggiman adresinden erişildi.
Akın, N. (1998). 19. yüzyılın ikinci yarısında Galata ve Pera. İstanbul: Literatür Yayınları.
Akkaya, F. (1989). Ömrümüzün kilometre taşları: STFA’nın hikayesi. İstanbul: Cihan Matbaacılık.
Ankara aşığı bir mimar: Albert Laprade. (2007). 27 Temmuz 2017 tarihinde https://tr.ambafrance.org/Ankara-asigi-birmimar-Albert adresinden erişildi.
Annuaire Oriental, Türk Ticaret Yıllığı. Annuaire Commercial Arz ve Talep Arasında Vasıta (1938). İstanbul: Milli Ülkü Neşriyat Yurdu.
Atlı, C. (2014). 1939 Erzincan depreminde İngilizler’in yardımları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(34), 247-255.
Batmaz, E. Ş., Emiroğlu, K. ve Ünsal, S. (2006). İnşaatçıların tarihi: Türkiye’de müteahhitlik hizmetlerinin gelişimi ve Türkiye müteahhitler birliği. İstanbul: Türk Müteahhitler Birliği.
Bayram, S. (2014). Ankara Etnografya Müzesi’nde bulunan Silsile-name. Vakıflar Dergisi, 28, 315-363.
Behar, B.L. (2003). Efsaneden tarihe Ankara Yahudileri. İstanbul:. Pan Yayınları.
Berridge, G.R. (2009). British diplomacy in Turkey 1583 to the present. Boston: Martinus Nıjhoff Publishers.
Bertram, M. (2011). Room for Diplomacy: Britain’s diplomatic buildings overseas 1800-2000. Reading: Spire Books Ltd.
Bilmez, B. C. (2000). Demiryolundan petrole Chester Projesi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Breasted, J. H. (1932). Oriental Institute Communications no:14 – Discoveries in Anatolia 1930-31. Chicago Illinois: Chicago University Press.
Building of Silos in Turkey. (1937, May 19). Turkey, ContractsII, Mr. Aggiman. (GB 165-0200, Box A11). MECA, Osborne Mance Collection, Middle East Centre, St Antony’s College, Oxford.
Canadian Naturalization Act. (Fonds: TP10,S14,SS47, Contenant: 198a-04-002/913), Bibliothèque et Archives nationales du Québec (BAnQ), Québec, Canada.
Cengizkan, A. (2003). Söz ve tarih V: Ankara için Chester Planı: İmtiyazlar, kamulaştırma ve Musul-Kerkük Petrolleri. Arredamento Mimarlık, 100(56), 80-89.
Cengizkan, A. (2004a). Ankara’nın ilk planı 1924-25 Lörcher Planı. Ankara: Ankara Enstitüsü Vakfı-Arkadaş Yay.
Cengizkan, A. (2004b). Koçzade Vehbi Bey ve bir inşaatın öyküsü Ankara Hukuk Mektebi. Ankara: VEKAM.
Cengizkan, A. (Der.) (2009). Mimar Kemalettin ve çağı. Ankara: Mimarlar Odası ve Vakıflar Genel Müdürlüğü.
Cloux, F. L. (1929). [İngiltere Büyükelçiliği, projeler]. Office of Works and successors: Deeds, Series III (Contract Rolls). (WORK 13/1171). The National Archives Londra (TNA), London, UK.
Coe, D. R. (1933). Ankara. R. Bali (Der.). US diplomatic documents on Turkey: the first ten years içinde (ss. 153-190). İstanbul: ISIS.
Crinson, M. (1996). Empire building, orientalism and Victorian architecture. Londra ve New York: Routledge.
Çekoslovakya Büyükelçiliği [Fotoğraf]. (t.y.). Ankara Fotoğraf, Kartpostal ve Gravür Koleksiyonu, (Env. No. 2942). Koç Üniversitesi VEKAM Kütüphanesi ve Arşivi, Ankara.
Daunt, P. (2008a). The Belgian Embassy. Cornucopia, 39, 72-73.
Daunt, P. (2008b). The Polish Embassy. Cornucopia, 39, 76.
Del Medico, H.E. (1949). L’inscription hiéroglyphique de Topada. Archiv Orientalni, XVII, 117-152.
Demir, A. (2006). Anılarla inşaat sektörü. Ankara: Nurol.
Earthquake in Turkey: relief for victims and reconstruction. (1940). (FO371/25006/2100/17/44). The National Archives Londra (TNA), London, UK.
Earthquake in Turkey: relief for victims and reconstruction. (1940, 3 April). (FO371/25006/4165/17/44). The National Archives Londra (TNA), London, UK.
Edward Bridges to P.B.B. Nichols [Correspondance]. (1940, 6 February). (FO371/25006 /1786/17/44). The National Archives Londra (TNA), London, UK.
Egli, E. (2013). Genç Türkiye inşa edilirken. İstanbul: İş Bankası.
En route from Zonguldak to Ankara. (1937, 3 Mayıs). Turkey, Contracts-II, Mr. Aggiman, (GB 165-0200/Box A11). MECA, Osborne Mance Collection, Middle East Centre, St Antony’s College, Oxford.
Flight to Freedom. (1941, 28 Eylül). Honolulu Star-Advertiser, s.8.
Franco, M. (1897). Essai sur L’histoire des Israelites de L’Empire Ottoman. Paris: Librairie A. Durlacher.
Fransa Büyükelçiliği [Fotoğraf]. (2008). 10 Mart 2017 tarihinde https://www.flickr.com/photos/ranopamas/2969450015/ adresinden erişildi.
Gazi Evi, evin inşası iki mühendise ihale edildi. (1931, 27 Mart). Akşam, s.1.
Gazi Evi. (1931, 26 Mart). Cumhuriyet, s.2.
Gift of Edith Aggiman. MET Museum Collection. 10 Mayıs 2017 tarihinde https://www.metmuseum.org/art/collection#!?q=a ggiman&perPage=20&sortBy=Relevance&sortOrder=asc&o ffset=0&pageSize=0 adresinden erişildi.
Güçlü, M. (2015). Varlık Vergisi ve Ankara uygulaması. Tarih İncelemeleri Dergisi, 11(1), 177-186.
Günergun, F. (2000). The metric system in Turkey. K. Çiçek (Der.). The great Ottoman-Turkish civilization (vol.3) içinde (ss. 487-491). Ankara: Yeni Türkiye.
Güran, T. (2014). Resmi istatistiklere göre Osmanlı toplum ve ekonomisi. İstanbul: İş Bankası.
Güvenç, M. ve Işık, O. (1999). Emlak Bankası 1926-1998. İstanbul: Tarih Vakfı Yay. http://referenceworks.brillonline.com/ entries/encyclopedia-of-jews-in-the-islamic-world/acimanacman-adjiman-family-COM_0000660?s.num=0&s. q=aciman adresinden erişildi.
[İngiltere Büyükelçiliği konut bölümü]. [Fotoğraf]. (t.y.). The National Archives Londra (TNA), London, UK.
İran Sefareti [Fotoğraf]. (1932). Ankara Fotoğraf, Kartpostal ve Gravür Koleksiyonu (Env. No. 0695). VEKAM Kütüphanesi ve Arşivi, Ankara.
İstanbul Amerikan Koleji 1941 Yıllığı (C.18). (1941). İstanbul: Çituri Biraderler.
Jacques Aggiman, Civil engineer 50. (1942, 24 Temmuz). New York Times.
Janigan, M. (1994, Aug. 8). A classic case of Running Amok. Maclean’s, s.13.
Jaroš, J. (2006). Budovy zastupitelských úřadů ČSR v meziválečném období; strategie jejich výběru a získávání. Filozofická fakulta, Ústav hospodářských a sociálních dějin, Humanitní studia, Prag.
Kadıjevic, A. (2012) On the architecture of the Yugoslav diplomatic mission in Ankara as a result of collaboration between two balkan leaders and countries. SDU Faculty of Arts and Sciences Journal of Social Sciences Special Issue on Balkans, 17, 97-106.
Kamutay müsabakası programı hülasası. (1938). Arkitekt, 4. 99- 132.
Kararlar Daire Başkanlığı (1920-1928) Fonu. (21.10.1928). (Dosya No: 030.0.18.01.01.030.62.012). T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi (BCA), Ankara.
Kararlar Daire Başkanlığı (1920-) Fonu. (05.09.1936). (Dosya No: 030.0.18.01.02.68.74.01). T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi (BCA), Ankara.
Kararlar Daire Başkanlığı (1920-) Fonu. (05.09.1936). (Dosya No:030.0.18.01.02.72.17.018). T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi (BCA), Ankara.
Kasalak, K. (2014). Birinci Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı ABD ilişkileri. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 55, 108-124.
Kezer, Z. (2015). Theatres of Diplomacy. Building Modern Turkey: State, Space, and Ideology in the Early Republic içinde ( ss. 53-80). Pittsburg: Univ. of Pittsburg.
Kezer, Z. (2017). Elçilere layık bir başkent: diplomasinin mekânsal boyutları ve Ankara’nın kentsel gelişimi üzerine bir inceleme. F. Şenol Cantek (Der.). İcad edilmiş şehir: Ankara içinde (ss. 183-197). İstanbul: İletişim Yayınları.
Kuruyazıcı, H. (Der.) (2008). Arif Hikmet Koyunoğlu. İstanbul: YKY.
Loeffler, C. J. (1998). The architecture of diplomacy. New York: Princeton Architectural Press.
M. Şeril Gazi Hz.ni ‘Süper Musolini’ diye anıyor. (1932, 27 Eylül). Cumhuriyet, s.3.
MacAlister to Edward Bridges [Correspondance]. (1940, 9 February). Earthquake in Turkey: relief for victims and reconstruction, (FO371/25006 /1786/17/44). The National Archives Londra (TNA), London, UK.
Mamboury, E. (2014). Ankara gezi rehberi. (Orijinal bs. 1933). Ankara: Ankara Üniversitesi yayınevi.
Memleket haberleri. (1933). Arkitekt, 2, s.63.
Mermercizade İş Hanı (Mühendis Mimar Hasan Hadi). [Fotoğraf]. (t.y.). (TASUH7004). SALT Araştırma, Ali Saim Ülgen Arşivi, İstanbul.
Meyer-Schlichtmann, C. (1992). Prusya Elçiliği’nden Doğan Apartmanı’na Istanbul-Beyoglu’ndaki bir binayla arsanin 130 yillik tarihi. İstanbul: İstanbul Kitaplığı.
Muamelat Genel Müdürlüğü Fonu (1939, 30 Mart). (Dosya No: 030.18.1.1/16.67.10). T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi (BCA), Ankara
Near-crash in fog thrills voyagers. (1947, August 17). Philadelphia Inquirer Sunday Morning, s.52.
Nieuws uit de C.I.A.M. (1938, January 28). De 8 en Opbouw, s.14.
Obituary of Jacques Nessim Aggiman. (1943). The Engineering Journal, 26, 99.
Okyat, H. (1937). Ankara’da yapılacak ve Markoni telsiz kumpanyasıyla akdolunan …inşası hakkında malumat. Bayındırlık İşleri Dergisi, 11, 108-112.
Osmanlı Devleti hizmetinde Yahudiler. (2014,18 Haziran). Şalom.
Örmecioğlu, T. (2006) Erken Cumhuriyet döneminde tarımsal endüstrinin betonarme anıtları: Silolar. Dosya 03, 48-52.
Pont de Quebéc. (2015). HistoricBridges.org. 14 Mayıs 2017 tarihinde http://historicbridges.org/bridges/browser/?bridge browser=quebec/quebec/ adresinden erişildi.
Robertson, H. (1938, March 5). New Angora, A capital from a village. The Times, 13-14.
Room for Diplomacy Catalogue of British embassy and consulate buildings, 1800–2010. 15 Mart 2017 tarihinde https:// roomfordiplomacy.com/ankara/ adresinden erişildi.
[Salih (Bozok) Bey evi tadilat projesi]. (1925). Maps and Plans in the Public Record Office (MPI 1/709/3-4). The National Archives Londra (TNA), London, UK
Sazak, E. (2009). Hatıralar, Emin Bey’in defteri. İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
Sicipio, L.A (1955). My thirty years in Turkey. New Hampshire: R. Smith Publisher.
Sisman, C. (2010). Aciman (Acıman, Adjiman) Family. Norman A. Stillman (Ed.). Encyclopedia of Jews in the Islamic World içinde. 8 Mayıs 2017 tarihinde http://referenceworks. brillonline.com/search?s.q=Aciman&s.f.s2_parent=s.f.book. encyclopedia-of-jews-in-the-islamic-world&search-go= Search adresinden erişildi.
Special report on current operations (1947, 18 April) Jane C. Loeffler Collection of Research Papers on American Embassies, 1920s-2010s (Series IV, Box 7, Folder 14). Department of Drawings & Archives, Avery Architectural and Fine Arts Library, Columbia University, Newyork.
Şener, M. ( 2013). Contractors and contractorship. Yayımlanmamış Doktora Tezi, ODTÜ Mimarlık Fakültesi, Ankara.
Şimşir, B. (2006). Ankara… Ankara: bir başkentin doğuşu. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Tanpınar, A. H. (1999). Beş Şehir (orijinal bs. 1946). İstanbul: Dergâh.
The McGill Dailly. (1916, Feb. 11). (Vol. 5. No.94). 2 Haziran 2017 tarihinde https://archive.org/stream/McGillLibrarymcgill-daily-v05-n094-february-11-1916-6037/mcgill-dailyv05-n094-february-11-1916_djvu.txt adresinden erişildi.
The R.I.B.A Kalendar 1937-1938. (1938), 50-55.
Thirty-five years ago. (1954, December). The Engineering Journal, s.1636.
Turkey Various. (t.y.). (GB 165-0200/Box A15). MECA, Osborne Mance Collection, Middle East Centre, St Antony’s College, Oxford.
Turkey, Contracts-I. (1938, Ocak). (GB 165-0200/Box A10). MECA, Osborne Mance Collection, Middle East Centre, St Antony’s College, Oxford.
Turkey, Contracts-II, Mr. Aggiman. (1937, 3 Mart). (GB 165- 0200/Box A11). MECA, Osborne Mance Collection, Middle East Centre, St Antony’s College, Oxford.
Turkey, Contracts-II, Mr. Aggiman. (1940, 24 Mayıs). (GB 165- 0200/Box A11). MECA, Osborne Mance Collection, Middle East Centre, St Antony’s College, Oxford.
Türk Vatandaşlığı Kanunu. (1928, 4 Haziran). Resmî Gazete, sayı: 904, No.1312.
Vilayetlerde varlık vergisi. (1942, İlk kanun 17). Tan, ss.1,4.
Von der Osten, H. H. (1929). Oriental Institute Communications no:8 – Explorations in Hittite Asia Minor. Chicago, Illinois: Chicago University Press.
Waldapfel, A. (1937). Die gesandtschafts bauten in Ankara. La Turquie Kemaliste, 17, 8-14.