Ankara Çubuk İlçesinin Sivil Mimarlık Örnekleri ve Geleneksel Dokusu Üzerine Gözlemler

17. ve 18. yüzyıllarda Türk Evi geleneğinin yaygınlaşması ile sancaklar ve kazalarda yörenin coğrafi ve topografik özellikleri, iklimi, inşa malzemesi olanakları, kullanıcıların ihtiyaçları, ekonomik, sosyal ve kültürel durumuna göre şekillenen ancak ortak özellikler de barındıran geleneksel sivil mimarlık örnekleri Çubuk ilçesinde de bulunmaktadır. Çubuk ilçesindeki geleneksel sivil mimarlıkörnekleri, kırsal yaşamın gereği daha içe dönük iç sofalı ve orta sofalı, iki katlı ya da cihannüma (kuşluk) katı bulunanlar üç katlı olup cephe düzeni bakımından sade yapılardır. Geleneksel dokusu son yüzyılda büyük oranda yok olan Çubuk ilçesinde 2010-2011 yıllarında araştırılan tescilli sivil mimarlık örneklerinin çoğu günümüzde rekonstrüksiyonu yapılarak korunmuş olup tescilsiz olanlarının çok azı varlığını sürdürülebilmektedir. Bu nedenle bu çalışmada son 10 yılda Ankara’nın kırsal mimarisinin bir parçası olan Çubuk ilçesindeki tescilli sivil mimarlık örnekleri ve tescilsiz bir grup geleneksel konutların mimari özellikleri ile koruma uygulamaları ve geleneksel dokudaki değişim üzerine gözlemler yapılarak çağdaş koruma ilkeleri açısından bir değerlendirme yapılması hedeflenmiştir.

Observations Regarding Traditional Examples of Civil Architecture in the Çubuk District of Ankara

The Çubuk district of Ankara contains several examples of traditional 17th and 18th centuries Turkish houses. While these examples of traditional civil architecture were constructed according to the geographical and topographic characteristics of the region, climate, features of the building material used, needs of the users, as well as the economic, social, and cultural situation, they also share common features. These three-storey buildings, which usually have basic facades, are designed for the requirements of rural life with a more inward-looking inner and middle anterooms that occupy two-stories or feature cihannüma (dormers). Most of the traditional architectural examples in Çubuk district that were examined between 2010-2011 only remain due to having been preserved through reconstruction. Most examples of traditional architecture of this type largely disappeared during the last century, and very few unregistered examples survive. This study aims to contribute to conservation efforts by conducting an evaluation, in terms of contemporary conservation principles, of the architectural features and conservation status of a group of unregistered traditional houses and registered civil architecture examples in the district of Çubuk. During the last 10 years, the district has become accepted as containing important examples of rural Ankara architecture.

PDF

___

536 Sayılı İlke Kararı. (2016, 25 Şubat). Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu İlke Kararı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı web sitesinden erişildi: https://teftis.ktb.gov.tr/ TR-156276/536-nolu-ilke-karari.html
664 Sayılı İlke Kararı. (1999, 05 Kasım). Sit Alanları Dışındaki Üzerinde Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığı Bulunan Parsellerin Koruma Alanı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı web sitesinden erişildi: https://kvmgm.ktb. gov.tr/TR-44315/ilke-karari--karar-no-664--karar-tarihi 05111999.html
Ahşap Mimari Mirasın Korunması İçin İlkeler. (2017). ICOMOS Tr web sitesinden erişildi: http://iiwc.icomos.org/ assets/iiwc-2017principles-turkish.pdf
Amsterdam Bildirgesi. (1975). ICOMOS TR web sitesinden erişildi: http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_ tr04583200015366 81780.pdf
Arseven, C. E. (1984). Türk Sanatı. İstanbul: Cem Yayınevi.
Aytaş, G. (2016). Çubuk yöresini mesken tutan Horasan Erenleri. H. Çınar ve H. Önal (Ed.). Bütün yönleriyle Çubuk ve çevresi Uluslararası Sempozyumu,9-10 Ekim 2015 içinde (s.171-180). Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Çubuk Belediyesi Yayınları.
Avcı, Y., Onay, Y. ve Kayan, M. (1987). Bütün yönleriyle yeşil Çubuk. Ankara: Çubuk Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı ve Köylere Hizmet Götürme Birliği.
Avrupa Mimari Mirasın Korunması Sözleşmesi. (1989). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı web sitesinden 13 Kasım erişildi: https://teftis.ktb.gov.tr/TR-294277/avrupamimari-mirasinin-korunmasi-sozlesmesi.html
Bezer, G.Ö. (1997). Harput’ta bir Türkmen Beyliği Çubukoğulları. Belleten, LXI(230), 67-92.
Büyükşehir Belediye Kanunu. (2004, 23 Temmuz). Resmî Gazete (Sayı: 25531). https://www.mevzuat.gov.tr/ MevzuatMetin/1.5.5216.pdf adresinden erişildi.
Çınar, H. (2016). Osmanlı’dan günümüze Çubuk kazasının idari yapısı. H. Çınar ve H. Önal (Ed.). Bütün yönleriyle Çubuk ve çevresi uluslararası sempozyumu, 9-10 Ekim 2015 içinde (s. 43-70). Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Çubuk Belediyesi Yayınları.
Çınar, H. ve Gümüşçü, O. (2005). Osmanlıdan Cumhuriyete Çubuk Kazası. Ankara: Bilge Yayınevi.
Çınar, H. ve Kıvrım, İ. (2016). 1842 Tarihli Çubuk kazası nüfus defteri. Ankara: Çubuk Belediyesi.
Dağlı, Y. ve Kahraman, S.A. (2005). Evliya Çelebi, günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi: Bursa-BoluTrabzon-Erzurum-Azerbaycan-Kafkasya-Kırım-Girit. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Declaration of Dresden on the “Reconstruction of Monuments Destroyed by War”. (1982). ICOMOS TR web sitesinden erişildi: http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_ en0824652001587379863.pdf
Demir, A. (2016). Ankara’da bir Erenler ocağı: Hüseyin Gazi Tekkesi ve türbesi, H. Çınar ve H. Önal (Ed.). Bütün yönleriyle Çubuk ve çevresi uluslararası sempozyumu, 9-10 Ekim 2015 içinde (s. 407-440). Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Çubuk Belediyesi Yayınları.
Eldem, S. H. (1954). Türk Evi Plan Tipleri. İstanbul: İTÜ Mim. Fak.Bas.Atölyesi.
Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu [GEEAYK].14.11.1981 tarih ve A-3165 sayılı karar, Ankara.
Gültekin, H. (2016). Çubukbazarı’ndan Çubuk İlçesi’ne (nüfus ve ekonomi). H. Çınar ve H. Önal (Editör). Bütün yönleriyle Çubuk ve çevresi uluslararası sempozyumu, 9-10 Ekim 2015 içinde (s.71-122). Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Çubuk Belediyesi Yayınları.
Hamdi Haluk Gedikoğlu Konağı. (2019). Ligno Mobilya&Kara Restorasyon web sitesinden erişildi: https://www. lignomobilya.com/hamdi-haluk-gedikoglu-konagi/
ICOMOS Geleneksel Mimari Miras Tüzüğü. (1999). ICOMOS TR web sitesinden erişildi: http://www.icomos.org.tr/ Dosyalar/ICOMOSTR_tr0464062001536913566.pdf
ICOMOS Türkiye Mimari Mirasi Koruma Bildirgesi. (2013). ICOMOS TR web sitesinden erişildi: http://www.icomos. org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0784192001542192602.p df
Kankal, A. (2016). 15.-16. Yüzyıllarda Çubuk ve çevresinde yerleşme ve nüfus. H. Çınar ve H. Önal (Ed.). Bütün yönleriyle Çubuk ve çevresi uluslararası sempozyumu,9-10 Ekim 2015 içinde (s.17-42). Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Çubuk Belediyesi Yayınları.
Kömürcü, E. (1950). Ankara evleri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi.
Küçükerman, Ö. ve Güner, Ş. (1995). Anadolu mirasında Türk Evleri. İstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları. Mazlum, D. (2014, Kasım-Aralık). Koruma kuramının mimari rekonstrüksiyona bakışı. Mimarlık Dergisi, 380, 72-73.
Mehmet Ünsal Konağı. (2018). Ligno Mobilya&Kara Restorasyon web sitesinden erişildi: https://www.lignomobilya.com/ mehmet-unsal-konagi/
Mimari Mirasın Analizi, Korunması ve Strüktürel Restoras yonu İçin İlkeler. (2003). ICOMOS Tr web sitesinden erişildi: http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_ tr0033791001536913477.pdf
Nara Özgünlük Belgesi. (1994). ICOMOS TR web adresinden erişildi: http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_ tr0756646001536913861.pdf
Özden, L. (2010). Esenlik Şehri Çubuk. Ankara: Çubuk Belediyesi Yayını.
Riga Charter on Authenticity and Historical Reconstruction İn Relationship To Cultural Heritage. (2000). ICCROM web sitesinden erişildi: https://www.iccrom.org/sites/default/ files/publications/2020-05/convern8_07_rigacharter_ing. pdf
Sevgi, S. (2012). Ankara örneğinde, kırsal mimarinin belgelen mesi kapsamında Çubuk ilçesi Gedikoğlu Konağı restorasyon önerisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Sezgin, H. (2006). Yöresel konut mimarisi ve Türkiye’deki örnekleri hakkında. Tasarım Kuram Dergisi, 4, 1-20.
Tarihi Kentlerin ve Kentsel Alanların Korunması ve Yönetimiyle İlgili Valetta İlkeleri. (2011, 28 Kasım). ICOMOS TR web sitesinden erişildi: http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0592931001536912260.pdf
Tarihi Kentlerin ve Kentsel Alanların Korunması Tüzüğü. (1987). ICOMOS TR web sitesinden erişildi: http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_ tr0627604001536681570.pdf
Tarihi Kentsel Peyzajların Korunması İçin Tavsiye Kararları. (2011, 9 Kasım). UNESCO Türkiye Milli Komisyo nu web sitesinden erişildi: https://www.unesco.org.tr/ pages/590/176
Taşınmaz Kültür Varlıklarına Yardım Sağlanmasına Dair Yönetmelik. (27 Mayıs, 2015). Resmî Gazete (Sayı: 29368). https://www.resmigazete.gov.tr/eski ler/2015/05/20150527-4.htm adresinden erişildi.
Taşınmaz Kültür Varlıklarının Korunmasına Ait Katkı Payına Dair Yönetmelik. (22 Ağustos, 2015). Resmî Gazete (Sayı: 29453). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/08/20150822.pdf adresinden erişildi.
Tescil fişleri. (1981). Ankara Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü Arşivi. Ankara
The Burra Charter. (2013). ICOMOS Tr web sitesinden erişildi: http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_ en0795934001587381516.pdf
Tuncer, O.C.(2002). Ankara Evleri. Ankara: Ankara Ticaret Odası Kültür ve Sanat Yayınları.
Uzunçarşılı, İ. H. (1998). Büyük Osmanlı Tarihi I. Cilt. Ankara.
Venedik Tüzüğü. (1964). ICOMOS TR web adresinden erişildi: http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_ tr0243603001536681730.pdf