Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde buyrum ve istek kipinin görünümü ve işlevleri

Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi özellikle son yıllarda önem kazanan yeni bir alandır. Yeni bir alan olması nedeniyle öğretiminde birtakım güçlüklerle karşılaşılmaktadır. Bu güçlüklerden biri de buyrum ve istek kipinin Türkçe kaynaklardaki ele alınış biçimidir. Buyrum ve istek kipinin biçimsel ve anlamsal açıdan birbirini tümleyen bir özellik göstermesine rağmen, ders kitaplarında söz konusu iki yapının kullanım özelliklerine yeterince yer verilmemiştir. Türkçe dilbilgisi kaynaklarında bu iki kipin, bağlam içindeki kullanımlarına ilişkin fazla sayıda işlev belirlenmiş olmasına rağmen yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarında sınırlı sayıda işlevle ele alınmış olması ve konuların işlenişinde dilbilgisel yapının edindirilmesi ve pekiştirilmesinin ön plana çıkarılması bu çalışmanın sorununu oluşturmaktadır. Bu çalışmada, yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde, buyrum ve istek kipinin hangi durumlarda birbiriyle örtüştüğünü, bağlam içinde hangi anlamlarda kullanıldıklarını, kullanıldıkları kişi çekim eklerine de bakarak bağlam içinde tümceye nasıl bir anlam yükledikleri incelenecektir. Çalışmada yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde sıklıkla kullanılan iki ders kitabında, istek ve buyrum kipinin işlenişine örnekler verilecektir.

Aspects and functions of imperative and optative moods in Teaching Turkish as a Foreign Language

Teaching Turkish as a Foreign Language is a new field that has come into prominence especially in recent years. Therefore, some problems are encountered in the field. One of these problems is the approach to imperative and optative moods in Turkish teaching resources. Although imperative and optative moods complete each other in terms of structure and functions, the usages of these moods are not sufficiently discussed in the textbooks. Many functions of imperative and optative moods are discussed in Turkish grammar books in terms of the usage of these moods in different contexts. However, a limited number of these functions are discussed in the books which are used for teaching Turkish as a foreign language and these books focus on teaching structure rather than functions. This study aims at analyzing the situations in which imperative and optative moods complete each other, the senses in which they are used in different contexts, and the meanings they attribute to the sentences considering the personal endings in the field of Teaching Turkish as a Foreign Language. The study demonstrates examples for teaching imperative and optative moods from two textbooks which are widely used in Teaching Turkish as a Foreign Language.

PDF

___

Aksan, D. (1994). Anlambilim, İlgili Alanlar ve Türkçe. A.Ü. TÖMER Dil Dergisi, 16.
Aksan, D. (1999). Anlambilim. Ankara: Engin Yayınevi.
Anadolu Üniversitesi. (2007). Türkçe Sertifika Programı: Online Türkçe Öğretim Programı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Banguoğlu, T. (1998). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Bodgan R. C.& Biklen, S. K. (1998). Qualitative Research for Education. An Introduction to Theory and Methods. (Third edition). MA, Allyn & Bacon.
Börekçi, M. (1999). Türkçe Öğretiminin Yüzeysel Yapıyı Esas Alan Yaklaşımı ve Bunun Sonuçları. A.Ü. TÖMER Dil Dergisi, 77, 27-35.
Ediskun, H. (1999). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Eker, S. (2005). Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker.
Ergin, M. (1981). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
Gencan, T.N. (2001). Dilbilgisi. Ankara: Ayraç.
Hengirmen, M. (2002). Türkçe Dilbilgisi, Ankara: Engin Yayınevi.
Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: TDK.
Kocaman, A. (2009). Dil, Dilbilim ve Ötesi. Çağdaş Türk Dili, 259, 346.
Kocaman, A. (2008). Dilbilim, Türkçe Öğretimi ve Ötesi. Türk Dili Dergisi 22(127), 9.
Oymak, R. (2004). Türkçe Öğretiminde – Dilbilgisel – Bir Biçimbirim/Ulam Olan “Kip” Kavramının Biçimdizimdeki İşlevi ile Kavranma Düzeyi ve Geleneksel Dilbilgisi Eleştirisi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004.
Portner, P. (2004). Vocatives, topics, imperatives. IMS Workshop on Information Structure, July 16, Bad Teinach, Germany.
A.Ü. TÖMER. (2008). Yeni Hitit II: Yabancılar için Türkçe Ders Kitabı. Ankara: AB Ofset.
Türkyılmaz, F. (1999). Tasarlama Kiplerinin İşlevleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Stern, H. H. (1983). Fundemental Concepts of Language Teaching. Oxford: Oxford University Press.
Yıldırım A. ve Şimşek H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.