Mehmed Ali Paşa isyanı ve Metternich'in Osmanlı siyaseti

Avrupa istikrarı ve güçler dengesini tahrip eden Napolyon Savaşları’nın ardından. Viyana Kongresi’nde, barış ve düzen yeniden kurulmaya çalışılır. Kongre’de, güçler dengesinin tekrar oluşturulması gerektiğine karar verilir. Viyana Kongresi’nden sonra oluşturulan düzen, kongrenin en etkili diplomatı olan Metternich’in isminden ilham alınarak Metternich Sistemi şeklinde anılır. Sistemin dayandığı iki temel unsur, her türlü ihtilâl hareketinin engellenmesi ve monarşinin meşruiyeti olarak tespit edilir. Metternich, bütün Avrupa devletlerini uyumlu bir siyasî çatı altında toplamaya çalışır. Avrupa Uyumu’nu tehdit etmeye aday en önemli bölgeler arasında yer alan Balkanlar, yani Osmanlı İmparatorluğu, sistemin dışında bırakılır. Ancak, Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa’nın isyanı, Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa dengesi ve düzeni için vazgeçilmez olduğunu ispat eder. Osmanlı İmparatorluğu, siyasî öneminin yanı sıra meşru bir monarşi olarak Metternich açısından ahlâki bir zorunluluğu da tarif eder. Böylece, gerek siyasî önemi gerek bir monarşi ile idare edilmesi, Osmanlı İmparatorluğu’nu -Viyana Kongresi’nde oluşturulan sistemin dışında tutulsa da- Metternich Sistemi’nin doğal bir parçası haline getirir. Nihayet, Metternich’e göre, Osmanlı bütünlüğünü ve bu nedenle, Avrupa istikrarını tehdit eden Mehmed Ali Paşa’nın başarıya ulaşması engellenmelidir.

Mehmed Ali Paşa's Uprising and Metternich's policy towards the Ottoman Empire

After the Napoleonic Invasions which destroyed the European equlibrium and the balance of power, the powers tried to found the European statusquo. They have decided to reorganize the balance of power. The order founded in the Congress of Wien was called as Metternich System. The System had been depended upon two important basics, i.e. anti-revolution and divine monarchy. Metternich has invited all European States to a great and homogen alliance and the European Concert was organized in the Congress. Although the Balkans were the most dangerous place against the European stability, the Ottoman Empire as a Balkan state had not been inculuded by the Concert. After a short while Mehmed Ali Pasha’s Uprising in Egypt showed the significance of the Ottoman Empire towards the European balance of power. In addition to her political vitality, the Ottoman Empire must have been protected against the destructive attack of Mehmed Ali since she was a divine monarchy. That is to say, the Ottoman Empire has been the natural member of the European Concert in spite of her dismissal in 1815. For this reason, Metternich has strictly believed that the integrity of the Ottoman Empire had a great importance for the European statusquo and Mehmed Ali Pasha must have been punished severely.

PDF

___

Arşiv Belgeleri
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, (BOA.) Bâb-ı Âlî Sadâret Evrâkı Divân-ı Hümâyûn Mühimme Kalemi, (A. DVN. MHM.) 1-A/98.
Hatt-ı Hümâyûn Tasnifi, (HAT.), 829/37501, 829/37501-A, 829/37501-B, 829/37501-D, 829/37503-C, 829/ 37503-D, 830/37509-A, 831/37526, 832/37542, 833/557-A, 833/37560-F, 960/41185-E.
Hariciye Nezâreti Tercüme Odası Evrâkı, (HR.TO.), 149/34, 149/35, 149/36, 150/27.
İrade/Hariciye, (İ. HR.), 1/37, 8/372, 15/749, 19/910, 21/1028, 31/130, 33/1507.
Yıldız Esâs Evrâkı, (Y. EE.), 38/95.
Araştırmalar
Ahmed Lûtfî Efendi, (1999). Vak’anüvîs Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, c. 1-8, (yay.haz.Ahmet Hezarfen), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Albjerg, Victor L. (1953). “Clemens Metternich 1773-1859”, Social Studies, 44 (6).
Altundağ, Şinasi (1943). “Münchengrätz Muahedesi”, A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi,4.
Altundağ, Şinasi (1988). Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı: Mısır Meselesi, 1831-1841, I. Kısım, Ankara: TTK Yayınları.
Anderson, M.S. (1970). The Great Powers and the Near East, 1774-1923: Documents of Modern History, London: Edward Arnold.
Anderson, M.S. (2000). Doğu Sorunu, 1774-1923: Uluslararası İlişkiler Üzerine Bir İnceleme, (çev. İdil Eser), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Badri,Abd al- Sattar, (1996). The European State System and the Egyptian Question, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Bilkent Üniversitesi.
Bernard, Paul B. (1991). From the Enlightenment to the Police State: The Public Life of Johann Anton Pergen, Chicago: University of Illinois Press.
Bolsover, G.H. (1934/1935). “Lord Ponsonby and the Eastern Question 1833-1839”, Slavonic and East European Review, 13.
Bolsover, G.H. (1936). “Palmerston and Metternich on the Eastern Question in 1834”, English Historical Review, 51.
Bolsover, G.H. (1948/1949). “Nicholas I and the Partition of Turkey”, Slavonic and East European Review, 27.
Broers, Michael (1996). Europe After Napoleon: Revolution, Reaction and Romanticism, 1814-1848, Manchester: Manchester Uni. Press.
Buckland, C.S.B. (1924). “An English Estimate ofMetternich in 1813”, English Historical Review, 39.
Cunningham, Alan (1993). Eastern Questions in the Nineteenth Century, vol. 2, London: Frank Cass.
Delfiner, Henry A. (2003). “Alexander I, the Holy Alliance and Clemens Metternich: A Reappraisal”, East European Quarterly, XXXVII (2).
Driault Edouard dé, (2003). Şark Mes’elesi: Bidâyet-i Zuhûrundan Zamânımıza Kadar, (çev. Nafiz, yay. haz. Emine Erdoğan), Ankara: Berikan Yayınları.
Gay, Peter (1996). The Enlightenment: The Science of Freedom, 2 volumes, New York: W.W. Norton & Company.
Geier, Manfred (2009). Kant’ın Dünyası, (çev. Erol Özbek), İstanbul: İletişim Yayınları.
Hanks, Mary E.Wiesner (2009). Erken Modern Dönemde Avrupa, 1450-1789, (çev. Hamit Çalışkan), İstanbul: İş Bankası Yayınları.
Hirschman, Albert O. (2003). The Rhetoric of Reaction: Perversity, Futility, Jeopardy, Cambridge Mass.: The Belknap Press of Harvard University.
Jelavich, Barbara (1966). “The Philorthodox Cosnpiracy of 1839: A Report to Metternich”, Balkan Studies, 7 (1).
Jelavich, Barbara (1969). The Habsburg Empire in European Affairs, 1814-1918, Chicago: Rand Mcnally and Co.
Kant, Immanuel (1984). Seçilmiş Yazılar, (çev. Nejat Bozkurt), İstanbul: Remzi Kitabevi.
Kutluoğlu, Muhammed H. (1998). The Egyptian Question, 1831-1841, İstanbul: Eren Yayınları.
Kütükoğlu, Mübahat S. (1974). Osmanlı İngiliz İktisâdî Münâsebetleri, I, (1580-1838), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
May, Arthur J. (1966). The Age of Metternich, 1814-1848, New York: Holt, Rinehart and Winston.
Meinecke, Friedrich (1965). Machiavellism: The Doctrine of Raison d’Etat and Its Place in Modern History, (trans. Douglas Scott), New York: Frederick A. Praeger.
Menczer, Béla (1959). “The Legacy of Metternich”, Contemporary Review, 196.
Metternich, Clemens von (1908). Mémoires, Tome V, Paris: Libraire Plon.
Ortaylı, İlber (1983). “Tanzimat Bürokratları ve Metternich”, Fehmi Yavuz’a Armağan, Ankara: Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
Outram, Dorinda (2007). Aydınlanma, (çev. Sevda-Hamit Çalışkan), Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Plaschka, Richard (1975). “Austrian Policy Towards the Balkans in the Second Half of the Eighteenth Century: Maria Theresia and Josef II”, East European Quarterly, 9 (4).
Pufendorf, Samuel (1991). On the Duty of Man and Citizen According to Natural Law, (trans. Michael Silverthorne), Cambridge: Cambridge University Press.
Reinerman, Alan J. (1977). “Metternich, the Powers and the 1831 Italian Crisis”, Central European History, 10 (3).
Reinerman, Alan J. (1978). “Metternich, The Papacy and the Greek Revolution”, East European Quarterly, 12 (2).
Rodkey, Frederick S. (1930). “The Views of Palmerston and Metternich on the Eastern Question in 1834”, The English Historical Review, 45 (180).
Sauvigny, G. De Bertier (1962). Metternich and His Times, (trans. Peter Ryde), London: Dorton, Longman and Todd.
Schroeder, Paul W. (1994). The Transformation of European Politics, 1763-1848, Oxford: Clarendon Press.
Schroeder, Paul W. (2004). Systems, Stability and Statecraft: Essays on the International History of Modern Europe, New York: Palgrave Macmillan,
Scott, Ivan. (1972). “Counter Revolutionary Diplomacy and the Demise of Anglo-Austrian Cooperation, 1820-1823”, Historian, 34 (3).
Sinoué, Gilbert (1999). Kavalalı Mehmed Ali Paşa: Son Firavun, (çev. A.C. Akkoyunlu), İstanbul: Doğan Kitap.
Sked, Alan (1979). “The Metternich System, 1815-1848”, Alan Sked (ed), Europe’s Balance of Power, 1815-1848, London: Macmillan
Sked, Alan (1983). “Reading History: Metternich”, History Today, 33(6).
Sked, Alan (2001). The Decline and Fall of the Habsburg Empire, 1815-1918, London: Longman.
Sofka, James R. (1998). “Metternich’s Theory of European Order: A Political Agenda for Perpetual Peace”, Review of Politics, 60 (1).
Sorokin, Pitirim A. (2008). Bir Bunalım Çağında Toplum Felsefeleri, (çev. Mete Tunçay), İstanbul: Salyangoz Yayınları.
Szabo, FranzA.J. (1994). Kaunitz & Enlightened Absolutism, 1753-1780, Cambridge: Cambridge Uni. Press.
Taylor, A.J.P. (1955). The Habsburg Monarchy, 1809-1918, London: Hamish Hamilton.
Tuncer, Hüner (1996). Metternich’in Osmanlı Politikası, 1815-1848, Ankara: Ümit Yayıncılık.
Viereck, Peter (1949). “Warning for aWestern Union II: Metternich and Jahn”, Current History,17 (96).
Verete, M. (1952). “Palmerston and the Levant Crisis, 1832”, The Journal of Modern History, 24 (2).
Viereck, Peter (2005). Conservatism Revisited: Revolt Against Ideology, New Brunswick: Transaction Publishers.
Viereck, Peter (2006). Conservative Thinkers, New Brunswick: Transaction Publishers.
Webster, Charles (1951). The Foreign Policy of Palmerston, 1830-1841, 2 volumes, London: G. Bell and Sons.
Zweig, Stefan (1995). Fouché: Bir Politikacının Portresi, (çev. Burhan ARPAD), İstanbul: Can Yayınları.