Duygu KAÇAMAK ÖĞÜT, Nazlı Burcu ÖZBARAN, Sezen Gökçen KÖSE, Hande KESİKÇİ

Okul öncesi dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda yürütücü işlevler

Amaç:Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) öğrenme, davranış, aile ve akran ilişkileri, fiziksel güvenlik ve duygusal gelişmeyi de kapsayan hemen her alanda çocuğun gelişimini ve işlevselliğini etkiler. Bu verilerin dışın-da, okul öncesi yaş grubunda DEHB’li çocukların yürütücü işlevleri açısından diğer normal gelişimsel özellikler gösteren çocuklardan farklı olabileceği bildirilmiştir. Bu çalışmada, okul öncesi yaş grubundaki (36-71 ay) DEHB’li olguların yürütücü işlevlerinin değerlendirilip sağlıklı kontrol grubu ile karşılaştırılması amaçlanmıştır. Yöntem:Çalışmamıza, 47 DEHB ve 47 sağlıklı kontrol olgusu alınmıştır. Örneklemi, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı 0-6 Yaş Polikliniği’ne başvuran olgular oluşturmuştur. DEHB’ye yönelik tanı değerlendirmesi için DSM-IV ölçütleri kullanılmıştır. Olguların yürütücü işlevleri anne-babaları tarafın-dan Yürütücü İşlevler Davranış Değerlendirme Ölçeği-Okul Öncesi Versiyonu (YİDDE-OÖ) ile değerlendirilmiştir. Sonuçlar: Çalışmamızda örneklem ve kontrol grupları arasında YİDDE-OÖ’nün tüm alt ölçekleri arasında anlamlı fark saptanmış olup en yüksek etki büyüklükleri Ketleme ve Çalışma Belleği alt ölçekleri ile Ketleme Benlik Kontrolü Endeksi ve Beliren Biliş-Üstü Endeksinde saptanmıştır. Tartışma:Çalışmamız sonucunda okul öncesi DEHB’li olguların yürütücü işlevler açısından sağlıklı kontrol grubundan farklılık gösterdiği saptanmıştır. DEHB’li çocuklarda okul öncesi dönemden itibaren yürütücü işlev becerilerinin desteklenmesi ve uygun tedavi stratejilerinin geliştirilme-sine özen gösterilmesi, bu çocuklarda uzun vadede görülebilen sosyal, akademik ve kendini düzenleme gibi alan-lardaki sorunların da önlenebilmesi açısından önemlidir.

PDF

___

1.American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (Revised 4thed.), Washington, DC: APA, 2000.

2.American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Ed. (DSM-IV), Washington DC: APA, 2001.

3.Kılınçaslan A. Executive functions in attention deficit hyperactivity disorder. Turkiye Klinikleri J Pediatr Sci 2010; 6(2):15-21.

4.Zelazo PD, Muller U, Frye D, Marcovitch S. The development of executive function: Cognitive complexity and control-revised. Monogr Soc Res Child Dev2003; 68(3):93-119.

5.Alverez JA, Emory A. Executive function and fron-tal lobes: A meta-analytic review. Neuropsychol Rev 2006; 16:17-42.

6.Willcutt EG, Doyle AE, Nigg JT, Faraone SV, Pennington BF. Validity of executive function theory of attention-deficit/hyperactivity disorder: A meta-analytic review. Biol Psychiatry 2005; 57:1336-1346.

7.Diamond A. Normal development of prefrontal cortex from birth to young adulthood: Cognitive functions, anatomy, and biochemistry. DT Stuss, RT Knight (Eds.), Principles of Frontal Lobe Function, New York: Oxford University Press, 2002, pp.466-503.

8.Best JR, Miller PH. A developmental perspective on executive function. Child Dev 2010; 81:1641-1660.

9.Skogan AH, Zeiner P, Egeland J, Rohrer-Baum-gartner N, Urnes AG, Reichborn-Kjennerud T, et al. Inhibition and working memory in young pre-school children with symptoms of ADHD and/or oppositional-defiant disorder, Child Neuropsychol 2014; 20(5):607-624.

10.Pauli-Pott U, Becker K. Neuropsychological basic deficits in preschoolers at risk for ADHD: Ameta-analysis. Clin Psychol Rev2011; 31:626-637.

11.Hongwanishkul D, Happaney KR, Lee WS, Zelazo PD. Assessment of hot and cool executive func-tion in young children: Age-related changes and individual differences. Dev Neuropsychol2005; 28(2):617-644.

12.Anderson PJ, Reidy N. Assessing executive func-tion in preschoolers. Neuropsychol Rev 2012; 22:345-360.

13.Toplak ME, West RF, Stanovich KE. Practitioner review: Do performance‐based measures and ratings of executive function assess the same construct? J Child Psychol Psychiatry2013; 54(2):131-143.

14.Ghuman J, Ghuman H. ADHD in Preschool Chil-dren: Assessment and Treatment. Oxford Univer-sity Press, 2014.

15.Gioia GA, Espy KA, Isquith PK. BRIEF-P: Behavior Rating İnventory of Executive Function--Preschool Version. Psychological Assessment Resources (PAR), 2003.

16.Gokler B, Oktem F, Cengel Kultur E. Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) in Early Childhood. Unpublished Project Report No: 107S437 Sponsored by The Scientific and Tech-nological Research Council of Turkey, 2009

17.Cohen J. Statistical Power Analysis for the Behav-ioral Sciences. Second ed., Hillsdale, NJ: Erlbaum, 1988.

18.Coolican H. Research Methods and Statistics in Psychology. London: Hodder Education Group, 2009, p.395.

19.Egger HL, Angold A. Common emotional and behavioral disorders in preschool children: pre-sentation, nosology, and epidemiology. J Child Psychol Psychiatry 2006; 47:313-337.

20.Dreyer BP. The diagnosis and management of attention-deficit/hyperactivity disorder in pre-school children: the state of our knowledge and practice. Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care2006; 36(1):6-30.

21.Russell G, Ford T, Rosenberg R, Kelly S. The association of attention deficit hyperactivity disor-der with socioeconomic disadvantage: alternative explanations and evidence. J Child Psychol Psychiatry 2013; 55(5):436-445.

22.Ezpeleta L, Granero R. Executive functions in preschoolers with ADHD, ODD, and comorbid ADHD-ODD: Evidence from ecological and perfor-mance-based measures.J Neuropsychol2015; 9(2):258-270.

23.Mahone EM, Hoffman J. Behavior ratings of exe-cutive function among preschoolers with ADHD. Clinical Neuropsychologist2007; 21(4):569-586.

24.Skogan AH, Zeiner P, Egeland J, Urnes AG, Reichborn-Kjennerud T, Aase H. Parent ratings of executive function in young preschool children with symptoms of attention-deficit/-hyperactivity disorder.Behav Brain Funct2015; 11(1):16.

25.Çak HT, Kültür SEÇ, Gökler B, Öktem F, Taşkıran C. The behavior rating inventory ofexecutive function and continuous performance test in pre-schoolers with attention deficit hyperactivity disor-der. Psychiatry Investigation2017; 14(3):260.

26.Schoemaker K, Mulder H, Dekovic M, Matthys W. Executive functions in preschool children withexternalizing behaviour problems: A meta-ana-lysis. J Abnorm Child Psychol 2013; 41:457-471.