Türk Siyasal Hayatında Özgün Bir İsim: Mehmet Ali Aybar

Özet: 1960lı yılların Türk siyasal hayatına damgasını vuran en önemli isimlerden biri Mehmet Ali Aybardır. Ülkedeki toplumsal alt üst oluşlar ve hızlı değişimler arasında, Mehmet Ali Aybar, döneminin belki de en ilerici ve özgün düşüncelerini dillendirmiştir. Mehmet Ali Aybar Marksist teori, sosyalist hareketler ve Türk siyasal yaşamı bağla- mında oldukça önemli değerlendirmeler ve çözümlemelerde bulunmuştur. Mustafa Ke- mal Atatürkün görüşlerini önemseyen bağımsızlık anlayışı ve kapitalizm eleştirisi, ken- di dönemindeki determinist yaklaşımların egemenliğine karşın özgürlük ve demokrasiye verdiği anlam ve öncelik, Marksizm ve Leninizme getirdiği eleştiriler; onun özgünlü- ğünü ortaya koyan yaklaşımlarıdır. Bu çalışma, söz konusu tarihsel sürecin konjonktü- rünü göz önünde bulundurarak Mehmet Ali Aybarın siyaset, ekonomi ve topluma dair düşüncelerine ışık tutmayı amaçlamaktadır.

A Unique Figure in the Turkish Political Life: Mehmet Ali Aybar

Abstract: One of the most important figures, who left his mark on the Turkish political life in the 1960s, is Mehmet Ali Aybar. Among the social upheavals and the rapid changes in the country, Mehmet Ali Aybar has expressed probably the most progressive and original ideas of his time. Mehmet Ali Aybar has made significant evaluations and analyses in the context of the Marxist theory, socialist movements, and the Turkish po- litical life. His understanding of independence and critique of capitalism regarding Mustafa Kemal Atatürks views, the meaning and importance he attributes to freedom and democracy despite the dominance of the determinist approaches of his time, the cri- tiques that he has made to Marxism and Leninism are the approaches exhibiting his uniqueness. Considering the conjuncture of the historical process in question, this study aims to shed light on the ideas of Mehmet Ali Aybar with respect to politics, economy, and society.

___

Akdere, İlhan - Karadeniz, Zeynep (1996), Türkiye Solu’nun Eleştirel Tarihi, Evrensel Basım Yayın, İstanbul.
Akın, Yiğit (2007), “Türkiye Sol Hareketinin Önemli Polemikleri”, Gültekingil, Murat (Ed.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Cilt 8; Sol, İletişim Yay., İstanbul, s. 86- 114.
Akşin, Sina (2000), “Düşünce tarihi (1945 Sonrası)”, Tanör, Bülent - Boratav, KorkutAkşin, Sina (Ed.), Türkiye Tarihi 5. Cilt Bugünkü Türkiye 1980-1995, Cem Yayınları, İstanbul, s. 215-300.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1945), Cilt 1, Türk İnkılap Enstitüsü Yayınları, İstanbul’dan aktaran Mehmet Ali Aybar, Neden Sosyalizm?, BDSYayınları, İstanbul 1988, s. 41.
Atılgan, Gökhan (2007), “Yön-Devrim Hareketi”, Gültekingil, Murat (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Cilt 8; Sol, İletişim Yay., İstanbul, s. 597-661.
Aybar, Mehmet Ali (1968), Bağımsızlık, Demokrasi, Sosyalizm Seçmeler 1945-1967, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
Aybar, (1979), Marksizm’de Örgüt Sorunu; Leninist Parti Burjuva Modelinde Bir Örgüttür, Yaylacık Mat., İstanbul.
Aybar, (1988), Neden Sosyalizm?, BDS Yay., İstanbul.
Aybar, (2002), Marksizm ve Sosyalizm Üzerine Düşünceler, Özman, Aylin (Yay.Haz.), İletişim Yay., İstanbul.
Belge, Murat (1990), “Sol”, Geçiş Sürecinde Türkiye içinde, der. Schick, İrvin Cemil - Tonak, Ertuğrul Ahmet (Ed.), Belge Yay., İstanbul, s. 159-189.
Bilgiç, Arif Ulaş (2007), “Doktor Hikmet Kıvılcımlı”, Gültekingil, Murat (Ed.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Cilt 8; Sol, İletişim Yay., İstanbul, s. 585-597.
Çetinkaya, Y. Doğan – Doğan, M.Görkem (2007), “TKP’nin Sosyalizmi”, Gültekingil, Murat (Ed.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Cilt 8; Sol, İletişim Yay., İstanbul, s. 275-356.
Mısır, Mustafa Bayram - Horuş, Mehmet (1999), Sol’un Yakın Kısa Tarihi ve ÖDP Üzerine, Ütopya Yay., Ankara.
Mumcu, Uğur (1993), Aybar ile Söyleşi: Sosyalizm ve Bağımsızlık, Tekin Yay., İstanbul.
Satlıgan, Nail (2003), “ Avrupa Komünizmi ile Klasik Marksizm Arasında Mehmet Ali Aybar”, Vassaf, Gündüz (Ed.), Mehmet Ali Aybar Sempozyumları, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yay., İstanbul.
Özman, Aylin (2000), “Yeni Sol, Hümanizma ve Mehmet Ali Aybar Düşüncesi: Ortodoks Marksizme Bir Başkaldırı”, Doğu Batı, No. 11, s. 75-89.
(2007), “Mehmet Ali Aybar”, Gültekingil, Murat (Ed.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Cilt 8; Sol, İletişim Yay., İstanbul, s. 376-418.
Şener, Mustafa (2007), “Türkiye İşçi Partisi”, ”, Gültekingil, Murat (Ed.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Cilt 8; Sol, İletişim Yay., İstanbul, s. 356-432.
Ünlü, Barış (2002), Bir Siyasal Düşünür Olarak Mehmet Ali Aybar, İletişim Yay., İstanbul.