İktisat ve sosyal teoride evrim düşüncesi

Bu makale, evrim düşüncesinin iktisat ve sosyal teorideki kullanımlarının yaratabileceği sakıncalar üzerinde durmaktadır. İlk sakınca, genel olarak sosyal teoride evrim kavramının çoğu kez içeriği ortaya konmadan kullanılması, bunun da belirsizlik yaratmasıdır. Evrimsel eğretileme ve benzetmeler, sosyal dünyayı da açıklayacak nedensel mekanizmalar olarak kullanılmaya çalışıldığından, belirsizliğin artması kaçınılmazdır, ikincisi, özellikle iktisatta, evrimci düşüncenin daha çok "Panglosscu", yani optimizasyon ilkesiyle uyumlu bir biçimde kullanılmasıdır. İşlevselci düşünce ile eşleşen böyle bir kullanım, sosyal bilimin yararını azaltmaktadır, çünkü bu, her sosyal oluşum, ilişki ya da kurumun mutlaka bir işlevi yerine getirdiğini ileri süren "araçsalcı" bir bakış açısına yol açmaktadır. Üçüncüsü de, evrim anlayışının sosyal dünyaya birebir uygulanmaya çalışılmasının, insanın niyetli davranışını gözardı ederek bireyleri içinde yaşadıkları toplumların ya da sosyal ilişki ve değişmelerinin "kuklaları" haline getirme tehlikesini taşımasıdır.

The idea of evolution in the economics and social theory

The paper focuses on the shortcomings of the attempts of applying the idea of evolution to economics and social theory in an uncritical way. First shortcoming is the fact that the notion of evolution is used in the social theory in an undis criminating fashion, without explaining the content of evolution. For the most part, evolutionary notions are meant to be used as metaphors or analogies in the social science, but sometimes they are also expected to act like causal mechanisms to explain social change. However, since they are only metaphors, they cannot carry such burden. Secondly, especially in economics, the notion of evolution is used in an "adaptationist", even a "Panglos-sian " way that emphasizes optimization principle, as in the rational choice theory used in economics. Such uses, coupled with functionalism, leads to an instrumental outlook that emphasizes the "fitness " of every social relation, institution, etc. to some "needs ". Last, but not the least, uncritical application of evolutionary notions to the social world overlooks the importance of human intentionality in social change, and thus making individuals mere "puppets " of some autonomous evolutionary forces.

___

Althusser, Louis (1979), "Contradiction and Overdetermination," For Marx, Verso, London içinde, s. 15-35.
Araz Takay, Bahar (2009), "Evrimsel İktisat ve Sosyal Değişme", Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayınlanmamış doktora tezi.
Araz Takay, Bahar - Hüseyin Özel (2008), "Schumpeter and the Evolutionary Economics: Three Conceptual Issues," paper presented to the 12th Annual Conference of the European Society for the History of Economic Thought: "Development and Transition in the History of Economic Thought," Prague (Czech Republic), 15th — 17th May.
Aristoteles (1975), "Politika", Mete Tunçay (çev.), İstanbul: Remzi Kitabevi.
Bhaskar, Roy (1981), "The Consequences of Socio-Evolutionary Concepts for Naturalism in Sociology: Commentaries on Harre and Toulmin," in U.J. Jensen and R. Harre (eds.) The Philosophy of Evolution, Sussex: Hervester, 1981, pp. 196-209.
Bhaskar, Roy (1989), "The Possibility of Naturalism: A Philosophical Critique of the Contemporary Human Sciences", 2nd ed., New York, Harvester Wheatsheaf.
Boland, Lawrence (1981), "On the Futility of Criticizing the Neoclassical Maximization Hypothesis," American Economic Review, December, s. 1031-36; tıpkıbasım: Bruce Caldwell, Appraisal and Criticism In Economics: A Book of Readings, London, Allen and Unwin, 1984 içinde, 246-51
Cohen, Gary A. (1978) "Karl Marx's Theory of History: A Defence", Oxford: Oxford University Press.
Dawkins, Richard (1976), "The Selfish Gene". Oxford: Oxford University Press (Türkçe çevirisi,: "Gen Bencildir", Ankara: TÜBİTAK Yayınları, 2005).
Giovanni, Dosi- Freeman, Christopher - Nelson, Richard - Silverberg, Gerald - Luc Soete (eds.) (1988), "Technical Change and Economic Theory", London: Francis Pinter and New York: Columbia University Press.
Eldredge, Niles - Gould, Stephen Jay (1972), "Punctuated equilibria: an alternative to phyletic gradualism" T.J.M. Schopf, ed., Models in Paleobiology. San Francisco: Freeman Cooper, içinde, s. 82-115. Tıpkıbasım: N. Eldredge, Time frames, Princeton: Princeton Univ. Press, 1985.
Engels Friedrich (1883), "Draft of a Speech at the Graveside of Karl Marx", Published in the newspaper La Justice, March 20, 1883; http ://www.marxists. org/archive/marx/works/18 83/death/justice.htm
Engels, Friedrich (1876), "The Part Played by Labour in the Transition from Ape to Man," http://www.marxists.org/archive/marx/works/1876/part-played-lab our/index. htm. [Türkçe çevirisi: "Maymundan İnsana Geçişte Emeğin Rolü", Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, İstanbul: Evrensel Basın Yayın, 2009, s.70-79].
Foster, John (2000), "Competitive Selection, Self-organization, and Joseph A. Schum-peter," Journal of Evolutionary Economics, 10: 311-328.
Fraser, Steve (ed.) (1995), The Bell Curve Wars: Race, Intelligence, And The Future Of America, Basic Books.
Giddens, Anthony (1999), Toplumun Kuruluşu: Yapılaşma Kuramının Anahatları, Ankara: Bilim ve Sanat, {The Constitution of Society, London: Polity, 1984 kitabının çevirisi).
Gould, Stephen Jay (1998), Darwin ve Sonrası: Doğa Tarihi Üzerine Düşünceler, Ceyhan Temürcü (çev.) Ankara TÜBİTAK Yayınları, Popüler Bilim Kitapları Genel Dizisi.
Gould, Stephen J. - Richard C. Lewontin, "The Spandrels of San Marco and the Pang-lossian Paradigm: A Critique of the Adaptationist Programme," Proc. B. Soc. Lond. B, sayı 205, 1979, s. 581-98 (Türkçe çevirisi: "Adaptasyoncu Programın Eleştirisi", Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, İstanbul: Evrensel Basın Yayın, 2009, s. 135-51).
Güzel, Cemal (1998), Sağduyu Filozofu: Popper, Derleme, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Hahn, Frank (1984), Equilibrium and Macroeconomics, Oxford: Basil Blackwell.
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (2007), Philosophy of History, New York: Cosimo Books.
Herrnstein, Richard J. - Charles A. Murray (1994), The Bell Curve: Intelligence And Class Structure In American Life, New York: Simon & Schuster.
Hodgson, Geoffrey (1998), "A Reply to Howard Sherman," Review Of Social Economy, Vol LVI, No. 3 Fall, s. 295-306.
Hodgson, Geoffrey, (2004), The Evolution Of institutional Economics: Agency, Structure, and Darwinism, New York: Routledge.
Hollis, Martin (1994), The Philosophy of Social Science: An Introduction, Cambridge: Cambridge University Press,
Hume, David (2004), Hume's Dialogues Concerning Natural Religion, Millis (MA): Agora Publications.
Hunt, E. K. (1986), "Philosophy and Economics in the Writings of Karl Marx," S. W. Helburn and D. F. Bramhall (eds.), Marx, Schumpeter & Keynes: A Centenary of Dissent, Armonk (NY).: M.E. Sharpe, içinde, s. 97-98.
Levins, Richard - Richard Lewontin (1985), "Evolution as Theory and Ideology," Dialectical Biologist, Cambridge (Mass.): Harvard University Press içinde, s. 9-62 (Türkçe çevirisi: "Teori ve İdeoloji Olarak Evrim", Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, İstanbul: Evrensel Basın Yayın, 2009, s. 80-123).
Lewontin, Richard (2007), Üçlü Sarmal: Gen, Organizma ve Çevre, Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
Little, Daniel (1991), Varieties of Social Explanation: An Introduction to the Philosophy of Science, Boulder: Westview Press.
Mahner, Martin - Mario Bunge (2001), "Function and Functionalism: A Synthetic Perspective", Philosophy of Science, sayı. 68, No. 1 (Mart), s. 75-94.
Manicas, Peter, (1987), A History and Philosophy of the Social Sciences, Oxford: Basic Blackwell.
Marx, Karl (1975), Early Writings, translated by R. Livingstone, Harmondsworth: Penguin.
Marx, Karl (1976), Capital (vol. I), translated by B. Fowkes, Harmondsworth: Penguin.
Marx, K. - Engels, F. (1942), Selected Correspondences:1846-1895,New York: International Publishers.
Marx, Karl (1963), The Eighteenth Brumaire of Louis Napoleon, New York: International Publishers.
Özel, Hüseyin (2001), "İktisadi Analiz Tarihine Nasıl Yaklaşmak Gerekir?" H. Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 19, Sayı 2, 200K s. 19-38.
Özel, Hüseyin (2009), "İktisat ve Sosyal Teoride 'Görünmez El' Eğretilemesi', Amme İdaresi Dergisi, Cilt 42, Sayı 2, Haziran, s. 45-65.
Özel, Hüseyin (2010), "Görünmez El ve Adam Smith'in (Kötüye?) Kullanımı," Görünmez Adam Smith, M. Kara - M. E. Aydmonat (der.), İstanbul: İletişim Yayınları, s. 169-96.
Polanyi, Kari (1944), The Great Transformation: The Political and Economic Origins of Our Time, New York: Rinehart & Co.
Rose, Steven (2009a), "Evrensel Darwinizm", Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, İstanbul: Evrensel Basın Yaym, s. 152-74.
Rose, Steven (2009b), "Ultra-Darwinizm'in Ötesinde", Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, İstanbul: Evrensel Basın Yayın, s. 175-193.
Russell, Bertrand (1945), A History of Western Philosophy, New York: Simon and Schuster.
Schumpeter, Joseph Alois (1954), History of Economic Analysis, ed. by E. B. Schumpeter, New York: Oxford University Press.
Schumpeter, Joseph Alois (2005), "Development," Journal of Economic Literature, 43: 108-120.
Sober, Elliott (2009), Biyoloji Felsefesi, Ankara: İmge Kitabevi.
Westfall Richard S. (1998), Modern Bilimin Oluşumu, İsmail Hakkı Duru (çev.), Ankara: TÜBİTAK yayınları.
Wilson, Edward O, (1975), Sociobiology: The New Synthesis, Cambridge: Mass., Harvard University Press.
Ylikoski, Peter (1995), "The Invisible Hand and Science", Science Studies, sayı 8, 1995, s. 32-43;