II. Meşrutiyet Döneminde Siyasal Partilerin Taşra Politikaları

Yakın tarihimizin önemli kilometre taşlarından bir tanesi de anayasanın ikinci defa -1908 Devrimi ile- yürürlüğe konulmasıdır. Bu gelişme beraberinde seçimleri, parlamentonun açılışını, farklı bir yasama yürütme ilişkisini ama belki de her şeyden önemlisi çok partili bir hayatı getirmiştir. Ülke sorunları, anayasal rejim çerçevesinde iktidar muhalefet diyalektiğinde yeniden tanımlanmıştır. 1864 ve 1871 Vilayet Nizamnameleri ile taşrada yaratılan sistemin artık zamanın ihtiyaçlarına cevap vermediği herkes tarafından kabul edilen bir gerçekliktir. 1908 Dünyası tüm milliyetçi duyguları, emperyalist paylaşımları ile doludizgin bir şekilde dünya savaşına doğru akarken imparatorluğun yeni mirasçıları her tarafından su alan devlet gemisini kurtarmanın telaşına düşmüşlerdi. İktidarı elinde tutan İttihatçıların cevabı merkezci politikalardan yana iken monarşi yanlısı muhalefet, ademi merkezci politikaları çare olarak sunmaktaydı. "Ademi merkeziyet" H. Meşrutiyet döneminin en yakıcı gündemlerinden birisi idi ve dönem partilerinin taşra politikaları bu potadan geçerek şekillenmişti. Coşkulu, hırçın, acımasız ve tecrübesiz bir karaktere sahip meşrutiyet partileri her gündem maddesini kendilerini iktidara taşıyacak bir merdiven olarak görmüşlerdir. Taşraya karşı takınılacak politikanın rengi aynı zamanda çok uluslu bir imparatorluğun kaderinide belirlemiştir. Taşra bürokratik mekanizmasının düzenlenmesi, personel rejimi ve ademi merkeziyet derecesi, parti programlarının önde gelen maddelerini oluşturarak büyük tartışmalara neden olmuş nihayetinde de içinde barındırdığı tüm çıkmazları ile beraber cumhuriyetimize miras kalmıştır.
Anahtar Kelimeler:

tarih

Provincial Policies of Political Parties in Constitutional Period II

One of the significant milestones of our contemporary history is re-proclamation of constitution with the Revolution of 1908. Elections, opening of parliament, a different course of executive and legislative systems, but may be the most important thing is that of multi-party system was embarked on by revolution. The issues of country were redefined by the dialectic of power and opposition on the base of constitutional regime. It was recognized that the system created by the Laws of Province of 1864 and 1871 were far to meet the needs of the inhabitants. In the World of 1908, the forthcoming World War I was on the scene all the aspirations of nationalism and the unwilling desires of imperialism ideas. Per contra, the new heirs of the empire were in the anxiety of saving the sinking state. The attitude of Unionists, who hold the power, was pro-centralistic while pro-monarchic opposition proclaimed de-centralistic policies as the cure. One of the critical agendas of Constitutional Period II was decentralisation. Therefore the provincial policies of parties of the Constitutional Period were embodied within this agenda. The naive, tyrannical, combative and enthusiastic parties of period considered every single item of agenda as a lift to take them to the power. Therefore the colour of the provincial policies would have determined the fate of multinational empire. All the struggles that caused by leading articles that placed in the schedules of the parties such as the regulations of the provincial bureaucratic mechanisms, the polity of personnel and the level of decentralisation had been becoming the heritages of our republic.
Keywords:

history,

___

  • Abdülgani Seni (1909), "İdare-i Vilayet ve Taksimat-ı Mülkiye", Mülkiye, no:7.
  • Abott, G. F. (1909), Turkey in Transition, Edward Arnold Pub., London.
  • Aflalo, R. G. (1910), Regilding the Crescent, Martin Seeker Pub., London.
  • Akkerman, Naki Cevat (1950), Demokrasi ve Türkiye'de Siyasi Partiler Hakkında Kısa Notlar, Ulus Basımevi, Ankara.
  • Alkan, Mehmet Ö. (1994), "Hürriyet ve İtilaf Fırkası'nm İlk Programı ve Nizamnamesi", Toplumsal Tarih, S. 2.
  • Avanzade Süleyman (1911), Ahrar mı İttihat mı, Karabet Matbaası, İstanbul.
  • Bayar, Celal (1966), Ben de Yazdım, C. II, Baha Matbaası, İstanbul.
  • Bedii Nuri (1909), "İdare-i Vilayet, Mülkiye, no: 6.
  • Birinci, Ali (1990), Hürriyet ve İtilaf Fırkası, Dergah Yayınları, İstanbul.
  • Breuilly, John (1993), Nationalism and the State, Manchester University Press, Manchester.
  • Davison, Roderic H. (1988), Turkey: A Short History, The Eothen Press, Huntingdon.
  • Demirbaş, Bülent (1987), İbrahim Temo 'nun İttihat ve Terakki Anıları, Arba Yayınları, İstanbul.
  • Dodd, C. H. (1979), Democracy and Development in Turkey, Eothen Press, University of Hull.
  • Ege, Nezahat N. (1977), Prens Sabahattin - Hayatı ve İlmi Müdafaaları, Fakülteler Matbaası, İstanbul.
  • Eisenstadt, S.N. - Roniger, L. (1984), Patrons, Clients and Friends, Cambridge University Press, Cambridge.
  • Emrullah Efendi (1914), Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin 1327 Senesi Dördüncü Kongresinde Tanzim Olunan Siyasi Programına Dair İzahname, Matbaa-yi Hayriyye ve Şürekâsı, Konstantiniyye.
  • Erer, Tekin (l 966), Türkiye 'de Parti Kavgaları, Çınar Matbaası, İstanbul.
  • Eroğlu, Lütfü (1948), "Bizde Siyasi Cemiyet ve Partilerin Tarihçiği", Aylık Ansiklopedi, no:52.
  • Frey, Frederick W. (1975), "Patterns of Elite Politics in Turkey", George Lenczowski Ed., Political Elites in the Middle East, American Enterprise Institute, Washington D.C.
  • Günday, A. Faik Hurşit (1960), Hayatım ve Hatıralarım, İstanbul.
  • Hasan Hamid (1909), "İdare-i Vilayat", Mülkiye, no:3.
  • Hatipzade Ubeydullah (1912), Kime Rey Verelim? İttihat ve Terakki - Hürriyet ve İtilaf - Hangisi İyi!, Matbaa-yı Hayriye ve Şürekası, İstanbul.
  • Heper, Metin (1985), The State Tradition in Turkey, The Eothen Press, Beverly.
  • Heper, Metin, "19. YY.da Osmanlı Bürokrasisi", Tanzimat'tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, C. I.
  • Hüseyin Cahid (23 Aralık 1911), "Hürriyet ve İtilaf Fırkası", Tanin.
  • Hüseyin Cahid (28 Mart 1909), "İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Ahrar Fırkası", Tanin.
  • Hüseyin Cahid (13 Aralık 1909), "Fırka-i İbad", Tanin.
  • Hüseyin Cahid (11 Nisan 1909), "Mütareke ve İtilaf, Tanin.
  • Hüseyin Cahid (24 Aralık 1911), "Hürriyet ve İtilaf, Tanin:
  • Kansu, Aykut (2000), Politics in Post-Revolutionary Turkey 1908-1913, Brill, Leiden.
  • Karpat, Kemal (1967), Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul Matbaası, İstanbul.
  • Kayalı, Hasan (1998), Jön Türkler ve Araplar (1908-1918), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
  • Kaygusuz, Bezmi Nusret (1955), Bir Roman Gibi, İhsan Gümüşayak Matbaası, İzmir.
  • Kocahanoğlu O. S. (1997), Mithat Paşa 'nın Hatıraları (Tabsıra-i İbret), C. I, Temel Yayınevi, İstanbul.
  • Kuran, Ahmet Bedevi (1959), Osmanlı İmparatorluğu'nda ve Türkiye Cumhuriyeti'nde İnkılap Hareketleri, Çeltüt Matbaası, İstanbul.
  • LaPalombara, J. - Weiner, M. (1966), "The Origin and Development of Political Parties", Political Parties and Political Development, Cambridge University Press, Cambridge.
  • Lütfi Fikri (1 Eylül 1912), "Osmanlılık", Tanzimat.
  • Lütfi Fikri (7 Mayıs 1911), "Mutedil Hürriyetperveran Fırkası", Tanzimat.
  • Lütfı Fikri (8 Eylül 1912), "Üç Katlı Bir Fırka", Tanzimat.
  • Lütfi Fikri (12 Eylül 1912), "Tehlikeli Bir Oyun", Tanzimat.
  • M. Safa (1914), Bütün Osmanlılara Açık Mektup, El Adil Matbaası, İstanbul.
  • Mardin, Şerif (1986), "Yenileşme Dinamiğinin Temelleri ve Atatürk", Çağdaş Düşüncenin Işığında Atatürk, Eczacıbaşı Vakfı Yayınları, İstanbul.
  • Nalbandian, Louis (1963), The Armenian Revolutionary Movement - The Developments of Armenian Political Parties through the Nineteenth Century, University of California Press, Berkeley.
  • Onar, Sıdık Sami (1942), İdare Hukuku, Arkadaş Matbaası, İstanbul.
  • Onulduran, Ersin (1974), Political Development and Political Parties, A.Ü.S.B.F. Yayınları, Ankara.
  • Ortaylı, İlber (1985), Tanzimat'tan Cumhuriyete Yerel Yönetim Geleneği, Hil Yayınları, İstanbul.
  • Ortaylı, İlber, "Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerinde Yerel Yönetimler", Tanzimat'tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, C. I.
  • Özbudun, Ergun (1976), Social Change and Political Participation in Turkey, Princeton University Press, Princeton.
  • Özbudun, Ergun (1977), Siyasal Partiler, A.Ü.S.B.F. Yayınları, Ankara.
  • Özkan, Cemal, "Tanzimattan Cumhuriyete Ordu", Tanzimat'tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, C. I.
  • Payaslıoğlu, Arif T. (1962), Siyasi Partiler, A.Ü.S.B.F. Yayınları, Ankara.
  • Payaslıoğlu, Arif T. (1964), "Political Leadership and Political Parties in Turkey", Ed. R.E. Ward - D.A. Rustow, Political Modernization in Japan and in Turkey, , Princeton University Press, Princeton.
  • Ramsay, W. Mitchell (1909), The Revolution in Constantinople and Turkey, Hodder and Stoughton, London.
  • Rıza Nur (1909), Meclis-i Mebusan 'da Fırkalar Meselesi, İkdam Matbaası, İstanbul,.
  • Rıza Nur (1996), Hürriyet ve İtilaf Nasıl Doğdu Nasıl Öldü, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
  • Rustow, Dankwart A. (1966), "Development of Parties in Turkey", Political Parties and Political Development, Cambridge University Press.
  • Sayarı, Sabri (1975), "Some Notes on the Beginnings of Mass Political Participation in Turkey", Ed. Akarli-Dor, Political Participation in Turkey: Historical Background and Present Problems, Boğaziçi University Press.
  • Selamet-i Vatan İçin: Hürriyet ve İtilaf Fırkası Programının Tenkidi, İkazat-ı Mürşidaneye Havidir (1912), Matbaa-yı Vilayet, Bursa.
  • Sencer, Muzaffer (1971); Türkiye'de Siyasal Partilerin Sosyal Temelleri, Geçiş Yayınları, İstanbul.
  • Şehbenderzade Ahmet Hilmi (1991), Muhalefetin İflası, Nehir Yayınları,İstanbul.
  • Teziç, Erdoğan(1976), Siyasi Partiler, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
  • Topuzlu, Cemil (1994), 80 Yıllık Hatıralarım, Arma Yayınları, İstanbul.
  • Tökin, F. Hüsrev (1965), Türk Tarihinde Siyasal Partiler ve Siyasi Düşüncelerin Gelişimi, Elif Yayınları, İstanbul.
  • Tunaya, Tarık Zafer (1949), Osmanlı Demokrat Fırkası (Fırka-i İbad), İsmail Akgün Matbaası, İstanbul.
  • Tunaya, Tarık Zafer (1952), Türkiye 'de Siyasi Partiler J859-1952, Doğan Kardeş Yayınlarr, İstanbul.
  • Tural, Erkan (2000), 1913 (1329) İdare-i Umumiye-i Vilayat Kanunu, Dokuz Eylül Üniversitesi, A.İ.İ.T.E, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
  • Upward, Allen (1908), The East End of Europe, John Murray, London.
  • Ülken, Hilmi Ziya (1963), Siyasi Partiler ve Sosyalizm, Anıl Yayınevi, İstanbul.
  • Ziya Şakir (1936-1937), "Hürriyet ve İtilaf Nasıl Doğdu? Nasıl Yaşadı? Nasıl Battı?", Tan Gazetesi