Hazine Müsteşarlığı ve borç yönetimi: finansallaşma sürecinde bir kurumun dönüşümü

Bu çalışma kamu borç yönetimi anlayışındaki değişimi Hazine Müsteşarlığının kuruluşundan itibaren takip ederek kurumsal dönüşümü incelemektedir. Hazinenin ka- mu borç kağıtları piyasasının likiditesini sağlama ve finansal derinleşme hedefleri neo- liberal dönem boyunca varola gelmiştir. Ancak borç yönetiminin siyaset dışı ve teknik bir iş olarak konumlandırılması ve risk yönetimi doğrultusunda adımlar atılması 2001 krizi sonrasında gerçekleşmiştir. Türkiye’de 1990’lar boyunca kamu borç kağıtlarının yüksek getirisi finansallaşmaya katkıda bulunmuştur. Hazinenin kriz sonrasında yeni- den yapılandırılması da finansal piyasa oyuncuları için öngörülebilirliğin sağlanması esasına dayandırılarak kurumun faaliyetini finansal piyasalara referansla biçimlendir- miştir.

Treasury and debt management: transformation of an ınstitution within the process of financialization

This study analyzes the institutional transformation of the Undersecretariat of Treasury from its foundation onwards. Providing the liquidity of government debt in- struments market and financial deepening have been objectives of the Treasury throughout the neoliberal period. However, debt management has been conceived as a depoliticized and technical piece of work, and steps towards risk management have been taken not earlier than the post-2001 crisis. In Turkey, high returns on government debt instruments contributed to the process of financialization throughout the 1990s. In addition, the restructuring of the Treasury in the aftermath of the crisis shaped the per- formance of the institution with reference to the financial markets by making the re- structuring process rely on the basis of ensuring predictability for the financial market actors.

___

Akat, Asaf S. – Yazgan, Ege (2013), “Observations on Turkey’s Recent Economic Per- formance”, Atlantic Economic Journal, Cilt 41, Sayı 1, Mart 2013, s. 1-27. Akçay, Ümit (2009), Para, Banka, Devlet: Merkez Bankası Bağımsızlaşmasının Eko- nomi Politiği, Sosyal Araştırmalar Vakfı, İstanbul. Akyüz, Yılmaz – Boratav, Korkut (2003), “The Making of Turkish Financial Crisis”, World Development, Cilt 31, Sayı 9, s. 1549-1566. Arrighi, Giovanni (1994), The Long Twentieth Century: Money, Power and the Origins of Our Times, Verso, New York. Bağcı, Hamdi (2001), Kamu Borçları Yönetimi ve Türkiye İçin bir Değerlendirme, Sermaye Piyasası Kurulu, Ankara. Bakır, Caner (2007), Merkezdeki Banka: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve Ulus- lararası bir Karşılaştırma, Bilgi Üniversitesi, İstanbul. Balıbek, Arzu A. – Hürcan, Yasemin – Öztopal, Serdar (2012), “Borç Yönetiminin Ekonomik ve Parasal Politikalarla Etkileşimi”, Cangöz, Coşkun – Balıbek, Emre (Ed.) Hazine İşlemleri ve Çağdaş Hazine Yönetimi, Seçkin, Ankara, s. 45-60. Boratav, Korkut – Yeldan, Erinç – Köse, Ahmet H. (2001), “Globalization, Distribution and Social Policy: Turkey, 1980-1998”, Taylor, Lance (Ed.) External Liberalization, Economic Performance and Social Policy, Oxford University, Oxford, s. 317-365. Burnham, Peter (1999), “The Politics of Economic Management in the 1990s”, New Po- litical Economy, Cilt 4, Sayı 1, s. 37-54. Cangöz, Coşkun – Balıbek, Emre (Ed.) (2012a), Hazine İşlemleri ve Çağdaş Hazine Yönetimi, Seçkin, Ankara. Cangöz, Coşkun – Balıbek, Emre (2012b), “Kamu Borç Yönetiminin Genel Çerçevesi: Yeni Eğilimler ve Türkiye’ye Yansımaları”, Cangöz, Coşkun – Balıbek, Emre (Ed.) Hazine İşlemleri ve Çağdaş Hazine Yönetimi, Seçkin, Ankara, s. 17-44. Cizre, Ümit – Yeldan, Erinç (2005), “The Turkish Encounter with Neoliberalism: Eco- nomics and Politics in the 2000/2001 Crises”, Review of International Political Economy, Cilt 12, Sayı 3, s. 387-408. Eğilmez, Mahfi (2007), Hazine, Remzi Kitabevi, İstanbul. Eğilmez, Mahfi – Kumcu, Ercan (2008), Ekonomi Politikası: Teori ve Türkiye Uygula- ması, Remzi Kitabevi, İstanbul. Ekonomi Bakanlığı (2012), 2013-2017 Ekonomi Bakanlığı Stratejik Planı, http://goo.gl/SOZpLl, (22.4.2013). Epstein, Gerald (2005), “Introduction: Financialization and the World Economy”, Eps- tein, Gerald (Ed.), Financialization and the World Economy, Edward Elgar, Chel- tenham, s. 3-16. Erbil, Can – Salman, Ferhan (2006), “Revealing Turkey’s Public Debt Burden: A Transparent Payments Approach”, Journal of Policy Modelling, Sayı 28, s. 825-835. Erdener, Gonca – Cangöz, Coşkun (2010), “Hazine Nakit Yönetimi”, Maliye Finans Yazıları Dergisi, Sayı 88, s. 115-147. Ergüneş, Nuray (2008), Bankalar, Birikim, Yolsuzluk: 1980 Sonrası Türkiye’de Banka- cılık Sektörü, Sosyal Araştırmalar Vakfı, İstanbul. Fine, Ben (2010), “Financialisation as Neoliberalism: Engaging Neoliberalism”, Saad- Filho, Alfredo – Yalman, Galip (Ed.), Transition to Neoliberalism in Middle Income Countries, Routledge, Londra, s. 11-23. Gezici, Armağan (2007), Investment Under Financial Liberalization: Channels of Liqu- idity and Uncertainty, Yayımlanmamış Doktora Tezi, University of Massachusetts, Amherst Goz, Yusuf (2009), Açık Pozisyon: Türkiye’de Piyasa Neslinin Doğuşu (1992-2000), İletişim, İstanbul. Gültekin-Karakaş, Derya (2009), Hem Hasımız Hem Hısımız: Türkiye Finans Kapitali- nin Dönüşümü ve Banka Reformu, İletişim, İstanbul. Güngen, Ali R. (2011), “Organising Debt Swap as Political Bricolage: An Inquiry into Turkish and Argentinean Swaps of 2001”, 13th Annual Conference of the Associa- tion for Heterodox Economists, Nottingham Trent University, Nottingham, 6-9 Temmuz, 2011. Gürün, Ümit – Booth, Geoffrey G. – Zhang, Harold H. (2009), “Financial Networks and Trading in Bond Markets”, http://ssrn.com/abstract=1105962, (13.3.2013). Hazine Müsteşarlığı (2008a), Hazine Müsteşarlığı 2008 Yılı Faaliyet Raporu, Hazine Müsteşarlığı, Ankara. Hazine Müsteşarlığı (2008b), Hazine Müsteşarlığı Stratejik Planı (2009-2013), Tem- muz 2008, Hazine Müsteşarlığı, Ankara. Hazine Müsteşarlığı (2010), Kamu Borç Yönetimi Raporu 2010, Hazine Müsteşarlığı, Ankara. Hazine Müsteşarlığı (2013), Hazine Müsteşarlığı 2013 Yılı Performans Programı, Ocak 2013, http://goo.gl/gj49W1, (2.5.2013) Hazine Müsteşarlığı Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü (2003), “1923-2003 Türkiye Ekonomisi”, Hazine Dergisi, Cumhuriyetin 80. Yılı Özel Sayısı, s. 3-40. Hazine Müsteşarlığı Kamu Finansman Genel Müdürlüğü (2003), “Cumhuriyet Döne- minde İç Borçlanma Alanındaki Gelişmeler”, Hazine Dergisi, Cumhuriyetin 80. Yılı Özel Sayısı, s. 43-55 Jessop, Bob (2007), State Power, Polity Press, Cambridge. Karakoç, Yusuf (2003), “Kamu Kesimi İç Borçlanma İşlemlerinin Hukuki Niteliği”, 18. Türkiye Maliye Sempozyumu, Türkiye’de Kamu Borçlanması, Girne, Kıbrıs, 12-16 Mayıs 2003. Marois, Thomas (2012), State Banks and Crisis: Emerging Finance Capitalism in Mexi- co and Turkey, Edward Elgar, Cheltenham. Nesvetailova, Anastasia (2012), “Liquidity”, Toporowski, Jan – Mitchell, Jo (Ed.), A Handbook of Critical Issues in Finance, Edward Elgar, Cheltenham, s. 201-210. Orhangazi, Özgür. (2008), Financialization and the U. S. Economy, Edward Elgar, Northampton. Önder, Timur (2005), Para Politikası, Araçları, Amaçları ve Türkiye Uygulaması, TCMB Piyasalar Genel Müdürlüğü, Ankara’dan aktaran Ümit Akçay, Para, Banka, Devlet: Merkez Bankası Bağımsızlaşmasının Ekonomi Politiği, Sosyal Araştırmalar Vakfı, İstanbul, s. 202. Özatay, Fatih (2000), “The 1994 Currency Crisis in Turkey”, Journal of Economic Pol- icy Reform, Cilt 3, Sayı 4, s. 327-352. Rodrik, Dani (1990), “Some Policy Dilemmas in Turkish Macroeconomic Manage- ment”, Arıcanlı, Tosun – Rodrik, Dani (Ed.), The Political Economy of Turkey: Debt, Adjustment and Sustainability, St. Martin’s Press, New York, s. 183-198. Saad-Filho, Alfredo (2009), “Neoliberalism in Crisis: A Marxist Analysis”, Marxism 21, Cilt 7, Sayı 1, s. 247-269. Sönmez, Mustafa (2004), İşte Eseriniz! 100 Göstergede Kuruluştan Çöküşe Türkiye Ekonomisi, İletişim, İstanbul. Sönmez, Sinan (2009), “Türkiye Ekonomisinde Neoliberal Dönüşüm Politikaları ve Et- kileri”, Mütevellioğlu, Nergis – Sönmez, Sinan (Ed.), Küreselleşme, Kriz ve Türki- ye’de Neoliberal Dönüşüm, Bilgi Üniversitesi: İstanbul, s. 25-76. Stockhammer, Engelbert (2004), “Financialisation and the Slowdown of Accumula- tion”, Cambridge Journal of Economics, Cilt 28, Sayı 5, s. 719-741. Türel, Oktar (2000), “Restructuring the Public Sector in post-1980 Turkey: An Assess- ment”, Hakkimian, Hassan – Moshaver, Ziba (Ed.), The State and Global Change: The Political Economy of Transition in the Middle East and North Africa, Curzon, Richmond, s. 178-208. Vasudevan, Ramaa (2009), “Dollar Hegemony, Financialization and the Credit Crisis”, Review of Radical Political Economics, Cilt 41, Sayı 3, s. 291-304. Resmi Gazete, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Ka- nun Hükmünde Kararname (KHK No 188), 14.12.1983, (Onaylanma tarihi, 13.12.1983) Resmi Gazete, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında 188 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hük- münde Kararname (KHK No 232), 18.6.1984, No 18435 (m.) (Onaylanma tarihi, 8.6.1984) Resmi Gazete, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Ka- nun (Kanun No 3274), 25.4.1986, No 19088 (Onaylanma tarihi, 16.4.1986) Resmi Gazete, Hazine Müsteşarlığı ve Dış Ticaret Müsteşarlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun (Kanun No 4059), 20.12.1994, No 22147 (Onaylanma tarihi, 9.12.1994) Resmi Gazete, Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (Kanun No 4749), 9.4.2002, No 24721 (Onaylanma tarihi, 28.3.2002) Resmi Gazete, Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (Kanun No 5018), 24.12.2003, No 25326 (Onaylanma tarihi, 10.12.2003) Resmi Gazete, Kamu Finansmanı ve Borç yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun- da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Kanun No 5787), 23.7.2008, No 26945 (Onaylanma tarihi, 16.7.2008) Resmi Gazete, Ekonomi Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK No 637), 8.6.2011, No 27958 (m.) (Onaylanma tarihi, 3.6.2011) Resmi Gazete, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişik- lik 284 Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname (KHK No 662), 2.12.2011, No 28103 (m.) (Onaylanma tarihi, 11.10.2011)