Ekonomide Devletin Değişen Rolü

İnsanların entelektüel bir uğraş olarak devlet kuramıyla ilgilenmeleri, devletin yetki ve görevlerinin ne olması gerektiği konusunda düşünüp çözüm geliştirmeleri eski çağlara kadar uzanmaktadır. Devletler, tarih sahnesine çıktığı andan günümüze kadar belli işlevler üstlenmişlerdir. Tarihsel süreç içerisinde yaşanan sosyo ekonomik geliş­melere bağlı olarak devletin işlevleri de değişim göstermiştir. Merkantilistler, korumacı devleti, fizyokratlar doğal düzeni savunmuştur. Klasik İktisatçılar devletin ekonomiye müdahale etmemesini savunurken, Keynesyenler müdahaleci sosyal refah devletinden yana olmuşlardır. Son yıllarda ise Arz Yanlı İktisat, Monetarizm, Rasyonel Beklentiler, Avusturya İktisat Ekolü ve Anayasal İktisat gibi Neo-liberal yaklaşımlar, devletin eko­nomik rolünü azaltmak için yoğun çaba harcamaktadır. Bu çalışmada, Merkantilizmden günümüze, çeşitli iktisadi yaklaşımlar çerçevesinde devletin ekonomideki rolünde ne gibi değişimler yaşandığı incelenmiştir.

Changing Role of the State in Economy

Since the old ages, people's interest in the concept of state at an intellectual level has led them to think about the duties and responsibilities of the state and to develop solutions for the problems that the states face. As an intellectual occupation showing interest in the subject of state theory, finding solutions by thinking what authorities and duties of the states should have, keeps current since old ages. A number of specific functions have always been attributed to the States since they emerged in historical arena. The functions of states have also changed over time in line with socio-economic developments. While Mercantilists were in favour of protectionist state, Physiocrats supported the natural order. Classical economists addressed the importance of non-interventionist state whereas Keynesians were for the interventionist social welfare state. In recent years, however, neo-liberal economic approaches, -such as Supply Side Economics, Monetarism, Rational Expectations, Austrian School of Economics and Constitutional Economics- spend a lot of time to decrease the role of the state in economic activities. In this article, changes over the role of government in economy have been examined within the framework of various economic approaches that involves all ideas from Mercantilism to today.

___

  • Aktan, Coşkun C. (1997), Anayasal İktisat, iz Yayıncılık, İstanbul.
  • Aktan, Coşkun C. (2003), Değişim Çağında Devlet, Çizgi Kitabevi, 1. Baskı, Konya.
  • Aktan, Coşkun C. (2004), Yeni İktisat Okulları, Seçkin Yayıncılık, 1. Baskı, Ankara.
  • Başkaya, Fikret (2003), Küreselleşme mi? Emperyalizm mi? Piyasacı Efsanenin Çökü­şü, Ütopya Yayınevi, 2. Baskı, Ankara.
  • Benett, James T.ve Johnson Manuel H (2004), Devletin Büyümesi Teorileri, (Çeviren: Aytaç Eker) (http://www.canaktan.org/ekonomi/anayasal_iktisat/diger_yazilar/eker-benett-devletbuyumesi.htm, 15.09.2004).
  • Blaug, Mark (1985), Economic Theory in Retrospect, Cambridge University Press, Forty Edition, Cambridge.
  • Brasseul, Jacques (1997), Histoire des Faits Economiques de I'Antiquite a la Revolution Industrielle, Tome 1, Armand Colin, Paris.
  • Buchanan, James M. (1989), "Market Failure and Political Failure ", Explorations into Constitutional Economies (Ed.) J. M. Buchanan, A&M University Pres, Texas.
  • Buchanan, James M. (1997), "Devletin Başarısızlığını Teşhiste ve Yapısal Reform öne­risinde Kamu Tercihi Teorisinin Başarısı ve Sınırları", (Ed.) Aktan Coşkun Can, Anayasal İktisat, İz Yayıncılık, İstanbul.
  • Buchanan, James M. ve Tullock, Gordon (2001), The Calculus of Consent: Logical Foundations of Constitutional Democracy, Liberty Fund, Inc, (http: //www.econlib.org/library/Buchanan/buchCv3Contents.html, 09.12.2002).
  • Colclough Christopher ve Manor James (1993), States or Markets? Neo-liberalism and the Development Policy Debate, Clarendon Press, Oxford.
  • Demir, Osman (1996), "Devletin Ekonomide Doğurduğu Sorunlar", Marmara Üniversi­tesi İİBF Dergisi, Cilt: XII, Sayı: 1-2, Yıl: 1996, s. 215-216,232.
  • Demir, Osman (1997), Ekonomide Devlet, SPK Yayın No: 71, Ankara.
  • Demir, Osman ve Öztürk Nazım, (1999), "Anayasal İktisat Çerçevesinde Devletin Sı­nırlandırılması", Prof. Dr. Orhan Oğuz 'a Armağan, Marmara Üniversitesi Yayın No: 640, İstanbul, s. 163-174.
  • Demir, Ömer (2003), Küresel Rekabette Etkin Devlet, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
  • Dinler, Zeynel, (2001), İktisada Giriş, Ekin Kitabevi, 7. Basım, Bursa.
  • Dornbusch, Rudiger ve Fischer Stanley, (1998), Makroekonomi, (Çeviren: S. Ak, M. Fisunoğlu, E. Yıldırım. R. Yıldırım), McGraw-Hill-Akademi Ortak Yayını, 1. Bas­kı, Ankara.
  • Erdoğan, Mustafa (1997), Anayasal Demokrasi, Siyasal Kitabevi, 2. Baskı, Ankara.
  • Eroğul, Cem (1997), "Ulus Devlet ve Küreselleşme", Emperyalizmin Yeni Masalı Küre­selleşme, (Yayına Hazırlayan: Işık Kansu), imge Kitabevi, 3. Baskı, Ankara, s. 46-60.
  • Freidman, Milton (1988), Kapitalizm ve Özgürlük, (Çeviren: Doğan Erbek ve Nilgün Himmetoğlu), Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul
  • Gern, Jean Pierre (1993), "L'apport du Commerce Exterieur a la Croıssance des Pays Non Industrialises", Revue Tiers Monde, t. XXXTV, n. 133, Janvier Mars 1993, s.7-36.
  • Gide, Charles ve Rist Charles (1960), A History of Economic Doctrines, from the Time of the Physiocrats to the Present Day, George Harrap Co. Ltd, London.
  • Ghai Dharam, (1995), "Yapısal Uyum Küresel Bütünleşme ve Sosyal Demokrasi", (Çe­viren: İdil Eser), Piyasa Güçleri ve Küresel Kalkınma, (Eds.) R. Prendergast, F.Stewart, Yapı Kredi Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, s. 39-71.
  • Görgün, Sevim (1992), "Anayasal Borçlanma Politikası ve Devletin Borçlanma Politikasının Sınırlandınlması", Ekonomik Anayasa Sempozyumu, 28-29 Mayıs 1992, Ankara, Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü, Takav Matbaası, s. 147-152.
  • Hayek Friedrich. A. von (1993a), Hukuk Yasama ve Özgürlük Kuralar ve Düzen (Ciltl), (Çeviren: Atilla Yayla), Türkiye İş Bankası Yayını, Ankara.
  • Hayek Friedrich. A. (1993b), Sosyal Adalet Serabı Kanun Yasama Faaliyeti ve Özgür­lük (Cilt2), (Çeviren: Mustafa Erdoğan), Türkiye İş Bankası Yayını, Ankara.
  • Hayek Friedrich. A. (1999), Kölelik Yolu, (Çeviren: Turhan Feyzioğlu, Yıldıray Aslan), Liberte Yayını, Ankara.
  • Hirst Paul ve Thompson Grahame, (2003), Küreselleşme Sorgulanıyor, (Çeviren: Çağla Erdem, Elif Yücel), Dost Kitabevi, 3. Baskı, Ankara.
  • İnsel, Ahmet (2004), Neo-Liberal Hegemonyanın Yeni Dili, Birikim Yayınlan, 1. Baskı, İstanbul.
  • Kazgan, Gülten (1993), İktisadi Düşünce veya Politik İktisadın Evrimi, Remzi Kitabevi, 6. Baskı, İstanbul.
  • Kazgan, Gülten (2002), Küreselleşme ve Ulus Devlet Yeni Ekonomik Düzen, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayını, 3. Baskı, istanbul.
  • Keynes, J. Maynard (1969), İstihdam Faiz ve Para Genel Teorisi, (Çeviren: Asım Baltacıgil), Fakülteler Matbaası, İstanbul.
  • Kirzner Israel, (2004), "Avusturya İktisat Okulu", (Çeviren Ç. Can Aktan), Yeni İktisat Okulları, Seçkin Yayıncılık, 1. Baskı, Ankara.
  • Krugman, Paul (2001), Bunalım Ekonomisinin Geri Dönüşü, (Çeviren: Neşenur Doma­niç), Literatür Yayım, 1. Basım, İstanbul.
  • Krugman, Paul (2002), Politika Taşeronları Azalan Beklentiler Çağında İktisadi Eği­limler ve Önemsizleşen Refah, (Çeviren: Neşenur Domaniç), Literatür Yayını, 2. Ba­sım, İstanbul.
  • Lepage, Henri (1991), "Le Marche Politique", Bulletin du Cercle Frederic Bastiat, No: 5, 7 Septembre 1991, s. 1-4.
  • Nadaroğlu, Halil (2000), Kamu Maliyesi Teorisi, Beta Basım Yayım Dağıtım, 11. Bas­kı, İstanbul.
  • Özbudun, Ergun (1992), "Anayasa Hukuku Açısından Ekonomik Anayasa", Ekonomik Anayasa Sempozyumu, 28-29 Mayıs 1992, Ankara, Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü, Takav Matbaası, s. 1-9.
  • Öztürk, Nazım (2004a), "Piyasa Başansızlıkları", Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Öneri Dergisi,, Sayı: 21, Yıl: 10, Cilt: 6, Ocak 2004, s.173-187.
  • Öztürk, Nazım (2004b), "Anayasal İktisat Çerçevesinde Demokrasiyi Yozlaştıran İkti­sadi Etmenler", Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 37, Sayı: 3, Eylül 2004, s. 17-35.
  • Parasız, İlker (1996), Monetarizm ve Ünlü Monetarist ve Keynesgil İktisatçılarla Söyle­şiler, Ezgi Kitabevi, 2. Baskı, Bursa.
  • Polany, Karl (2003), Büyük Dönüşüm Çağımızın Siyasal ve Ekonomik Kökenleri, (Çevi­ren: Ayşe Buğra), İletişim Yayınları, 3. Baskı, İstanbul.
  • Poulantzas, Nicos (1980), "Note de Recherche sur l'Etat et la Societe", Revue Interna­tional des Sciences Sociales, Volume: XXXII, No: 4, 1980, s.647-655.
  • Prendergast, Renee ve Stewart Frances (1995), "Piyasa Güçleri ve Küresel Kalkınma", (Çeviren: idil Eser), Piyasa Güçleri ve Küresel Kalkınma, (Editörler: R. Prendergast, F.Stewart), Yapı Kredi Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, s. 13-21.
  • Rowley, Charles K. (2002), Özgürlük ve Devlet, (Çeviren: İbrahim Dalmış), Liberie Yayınları, 1. Baskı, Ankara.
  • Sallan Gül, Songül (2004), Sosyal Devlet Bitti Yaşasın Piyasa Yeni Liberalizmin ve Mu­hafazakârlık Kıskacında Refah Devleti, Etik Yayınları, İstanbul.
  • Savaş, Vural (1992), "Yeni Anayasa Hazırlanırken Ekonomik Anayasa", Ekonomik Anayasa Sempozyumu, 28-29 Mayıs 1992, Ankara, Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü, Takav Matbaası, s. 102-114.
  • Savaş, Vural (1994), Politik İktisat, Beta Basım Yayım Dağıtım, 2. Bası, İstanbul.
  • Savaş, Vural (1997), İktisadın Tarihi, Liberal Düşünce Topluluğu Yayını, İstanbul.
  • Savaş, Vural (1998), "Mali Anayasa", Prof. Dr. Salih Şanver 'e Armağan, Marmara Üniversitesi, Maliye Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayın No: 10, İstanbul, s.362.
  • Savaş, Vural (2000), Piyasa Ekonomisi ve Devlet, Liberte Yayınları, 2. Baskı, Ankara.
  • Saybaşılı, Kemali (1986), Devletin Ekonomiye Müdahalesi, Birey ve Toplum Yayınları, 1. Baskı, Ankara, 1986.
  • Schneider, Friedrich (1992), "Politik Anayasa, Ekonomik Anayasa ve Anayasal Bütün­lük", Ekonomik Anayasa Sempozyumu, 28-29 Mayıs 1992, Ankara, Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü, Takav Matbaası, s. 10-31.
  • Scutt, Harry (2004), Kapitalizmle Derdim Var, (Çeviren: Nesrin Sungur, Ahmet Çak­mak), Kitap Yayınevi, 1. Basım, İstanbul.
  • Smith, Adam (1776), An Inquiry into the Nature And Causes of the Wealth of Nations, Adam Smith Institute, London, (http://www.adamsmith.org.uk/smith/won-index.htm, 07.10.2004).
  • Sönmez, Sinan (1987), Kamu Ekonomisi Teorisi Kamu Harcamalarında Etkinlik Arayı­şı, Teori Yayınları, 1. Baskı, Ankara.
  • Stiglitz, Joseph E. (1994), Kamu Kesimi Ekonomisi, (Çeviren: Ö. Faruk Batırel), Mar­mara Üniversitesi Yayın No: 549, İstanbul, 1994.
  • Stiglitz, Joseph E. (2002), Küreselleşme Büyük Hayal Kırıklığı, (Çeviren: Arzu Taşçıoğlu, Deniz Vural), Plan b Yayıncılık, 2. Baskı, İstanbul.
  • Şaylan, Gencay (1997), "Küreselleşmenin Gelişimi", Emperyalizmin Yeni Masalı Küre­selleşme, (Yayına Hazırlayan: Işık Kansu), İmge Kitabevi, 3. Baskı, Ankara, s. 9-21.
  • Şaylan, Gencay (2003), Değişim Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi, İmge Kitabevi, 2. Baskı, Ankara.
  • Şener, Orhan (2001), Teori ve Uygulamada Kamu Ekonomisi, Beta Basım Yayım, 7. Baskı, İstanbul.
  • Tan, Turgut (1988), "Kamu Hizmeti Özelleştirme ve Bürokrasinin Azaltılması Üzeri­ne", Türk İdare Dergisi (60. Yıl özel Sayısı), Yıl: 60, Sayı: 378, Mart 1988.
  • Toprak, Metin (1997), Yeni İktisat, İz Yayıncılık, İstanbul.
  • Türk, İsmail (2003), Maliye Politikası, Turhan Kitabevi, 15. Baskı, Ankara.
  • Uysal, Sezer Birkan, (1994), "Büyük Devlet Küçük Devlet Tartışması", Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 4, Aralık 1994, s.3-29.
  • Wallis, L. Joe ve Dollery E. Brian. (1999), Market Failure Government Failure Leader­ship and Public Policy, Macmillan, London.
  • Weiss, Linda ve Hobson John M. (1999), Devletler ve Ekonomik Kalkınma Karşılaştır­malı Bir Tarihsel Analiz, Dost Kitabevi, 1. Baskı, Ankara.
  • Wolf, Charles (1979), "A Theory of Non-Market Failures," Public Interest, Vol: 55, Spring 1979, s. 114-133.
  • World Bank, (1997) World Development Report 1997: The State in a Changing World, Oxford University Press, Oxford.
  • Yayla, Atilla (1992), Liberalizm, Turhan Kitabevi, Ankara.
  • Yayla, Atilla (2001), Devletçi Zihniyet ve Piyasa Ekonomisi, Liberte Yayınları, Ankara.