1913

“بَقِيَّةُ/Bekıyye” Kavramı Üzerine Bir Değerlendirme

Kur’ân’da yer alan “el-bâkıyâtu’s-sâlihât”, “bekıyyetullâh” ve “ulû bekıyye” kavramları anlaşılması zor olan ifadeler arasında yer almaktadır. Zira bu kavramlardan özellikle “el-bâkıyâtu’s-sâlihât” ifadesinin neye delâlet ettiğini büyük müfessir Taberî’nin de haklı olarak işaret ettiği üzere dil yoluyla belirlemek kolay bir husus değildir. Bunun temel nedenlerinden biri, ilgili âyetlerde “el-bâkıyâtu’s-sâlihât” olarak tarif edilen amellerin neler olduğunun açıkça zikredilmemesidir. Bir diğeri de bu ifadelerin Mekkî sûrelerde yer almasıdır. Buradan hareketle bazı müfessirler, Mekke dönemini dikkate alarak “el-bâkıyâtu’s-sâlihât” ifadesini tevhidi içerecek şekilde zikir ifadeleriyle tefsir etmişlerdir. Buna karşın diğer bazı müfessirler Mekkî-Medenî ayrımı yapmaksızın bu ifadeyi tüm sâlih amelleri kapsayacak şekilde açıklamışlardır.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Kur’ân, el-Bâkıyâtu’s-sâlihât, Bekıyyetullâh, Ulû Bekıyye

An Evaluation on the Concept of "بَقِيَّةُ/Baqıyya"

Some concepts in Quran such as the "al-bâkıyâtu's-sâlihât", "bekıyyetullâh" and "ulû bekıyye" are difficult expressions to understand. Because, it is not an easy to determine what the concept "al-bâkıyâtu’s-sâlihât" indicates through language, as the great commentator Taberî rightly points out. One of the main reasons for this is that it is not clearly mentioned what the deeds are described as "al-bâkıyâtu's-sâlihât" in the relevant verses. Another is that these concepts are included in the Meccan sûrahs. Based on this, some commentators have interpreted the concept "al-bâkıyâtu's-salihât" with invocation expressions which included Tawhid by taking into account the period of Mecca. On the other hand, some other commentators have explained the concept in a way that includes all good deeds without making a distinction between the surah of Meccan and Medinan.

Keywords:

Tafsir, Qur'ân, al-Bâqıyât as-Sâlihât, Baqıyyatullâh, Ulû Baqıyya,

PDF

___

‘Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu‘cemü’l-müfehres li elfâzi’l-Kur’âni’l-kerîm. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 1996.
Akdemir, Salih. Son Çağrı Kur’ân. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 3. Basım, 2015.
Ateş, Süleyman. Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri. 12 Cilt. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1990.
Beyzâvî, Nâsıruddîn Ebû Sa‘îd ‘Abdullâh b. ‘Ömer b. Muhammed eş-Şîrâzî. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. 5 Cilt. thk. Muhammed ‘Abdurrahmân el-Maraşlı. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1418.
Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. ‘Amr b. ‘Abdilhâlik. Müsnedü’l-Bezzâr. thk. Mahfûz er-Rahmân Zeynullâh. 18 Cilt. Medîne: Mektebetü’l-‘Ulûm ve’l-Hikem, 1988.
Bursevî, İsmâil Hakkı. Rûhu’l-beyân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd el-Fârâbî. es-Sıhâh tâcü’l-luga ve sıhâhu’l-‘Arabiyye. thk. Ahmed ‘Abdulğafûr ‘Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 1987.
Çantay, Hasan Basri. Tefsirli Kur’ân Meâli. 3 Cilt. İstanbul: Risâle Yayınları, 2015.
Demirci, Muhsin. Kur’ân Tefsirinde Farklı Yorumlar. 3 Cilt. İstanbul: İFAV Yayınları, 2017.
Dönmez, İbrahim Kâfi. “Oruç”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 33/417. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
Duman, M. Zeki. Beyânu’l-Hak. 3 Cilt. Ankara: Fecr Yayınevi, 2. Basım, 2008.
Ebû ‘Ubeyd, el-Kâsım b. Sellâm b. ‘Abdullâh el-Herevî el-Bağdâdî. Garîbü’l-hadîs. thk. Muhammed ‘Abdulmui‘d Hân. 4 Cilt. Haydarâbâd: Matba‘atu Dâirati’l-Me‘ârifi’l-Osmâniyye, 1964.
Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as. Sünen. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Elif Efendi, Hasîrîzâde. en-Nûru’l-Furkân. 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurulu Başkanlığı Yayınları, 2015.
Erkal, Mehmet. “Zekât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/197. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
Ezherî, Muhammed b. Ahmed el-Herevî. Tehzîbü’l-luga. thk. Muhammed ‘İvaz Mur‘ib. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 2001.
Ferrâ, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Begavî. Me‘âlimu’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. ‘Abdurrezzâk el-Mehdî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, h. 1420.
Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd b. ‘Abdullâh b. Manzûr ed-Deylemî. Me‘âni’l-Kur’ân. thk. Ahmed Yûsuf en-Necâtî vd.. 3 Cilt. Mısır: Dâru’l-Mısriyye, ts.
Işıcık, Yusuf. Kur’an Meâli. Konya: Ünlem Ofset Matbaacılık, 2. Basım, 2010.
İbn ‘Âşûr, Muhammed Tâhir. Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru Sahnûn li’n-Neşr ve’t-Tevzi‘, ts.
İbn ‘Atiyye, Ebû Muhammed ‘Abdülhak b. Gâlib b. ‘Abdirrahmân. el-Muharreru’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-‘azîz. thk. ‘Abdusselâm ‘Abduşşâfî Muhammed. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, h. 1422.
İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed ‘Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. thk. Es‘ad Muhammed et-Tayyib. 10 Cilt. Arabistan: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1419.
İbn Ebî Zemenîn, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. ‘Abdillâh b. ‘Îsâ Muhammed b. el-Mürrî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-âzîm. thk. Ebû ‘Abdillâh Hüseyin b. ‘Ukkâşe - Muhammed b. Mustafa el-Kenz. 5 Cilt. Kâhire: el-Fârûku’l-Hadîse, 2002.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed ‘Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. Garîbü’l-Kur’ân. thk. Sa‘îd el-Lihâm. b.y.: y.y., ts.
İbnü’l-Cevzî, Cemâlüddîn Ebü’l-Ferec ‘Abdurrahmân b. ‘Alî b. Muhammed. Zâdü’l-mesîr fî ‘ilmi’t-tefsîr. thk. ‘Abdurrezzâk el-Mehdî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, h. 1422.
İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Se‘âdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî, en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-eser. thk. Tâhir Ahmed er-Zâvî - Mahmûd Muhammed et-Tanâhî. 5 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘İlmiyye, 1979.
İsfehânî, Râgıb. Müfredâtü elfâzi’l-Kur’ân. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, 2006.
Karaman, Hayrettin vd.. Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: TDV Yayınları, 6. Basım, 2017.
Karaman, Hayrettin vd.. Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. Ankara: TDV Yayınları, 10. Basım, 2012.
Kazvînî, Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ er-Râzî. Mu‘cemü mekâyîsi’l-luga. thk. ‘Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 6 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr, 1979.
Kitabı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 1969.
Kurtubî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
Kuşeyrî, ‘Abdülkerîm b. Hevâzin b. ‘Abdilmelik. Letâifü’l-işârât. thk. İbrâhîm el-Besyûnî. 3 Cilt. Mısır: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-‘Âmme li’l-Kitâb, ts.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen ‘Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. en-Nüket ve’l-‘uyûn. thk. es-Seyyid b. ‘Abdülmaksûd b. ‘Abdurrahîm. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Ahmed Ferîd. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2003.
Mücâhid, Ebü’l-Haccâc Cebr el-Mekkî el-Mahzûmî. Tefsiru Mücâhid. thk. Muhammed ‘Abdüsselâm Ebu’n-Nîl. Mısır: Dâru’l-Fikri’l-İslâmiyyi’l-Hadîse, 1989.
Okuyan, Mehmet. Çok Anlamlılık Bağlamında Kur’an Sözlüğü. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 3. Basım, 2015.
Öztürk, Mustafa. Kur’ân-ı Kerîm Meâli. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 3. Basım, 2015.
Paret, Rudi. Kur’ân Üzerine Makaleler. çev. Ömer Özsoy. Ankara: Otto Yayınları, 2018.
Piriş, Şaban. Kur’an-ı Kerim Türkçe Anlamı. İstanbul: Okyanus Kitabevi, 19. Basım, 2013.
Râzî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. ‘Ömer Fahruddîn. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1420.
Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm en-Nîsâbûrî. el-Keşf ve’l-beyân ‘an tefsîri’l-Kurʾân. thk. el-İmâm Ebî Muhammed b. ‘Âşûr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 2002.
Sem‘ânî. Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed b. ‘Abdilcebbâr b. Ahmed el-Mervezî. Tefsîru’l-Kur’ân. thk. Yâsir b. İbrâhîm - Ğanîm b. Abbâs Ğanîm. 6 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1997.
Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm. Bahru’l-‘ulûm. 3 Cilt. b.y.: y.y., ts.
Semînü'l-Halebî, Ahmed b. Yûsuf b. ‘Abdüddâim. ‘Umdetü’l-huffâz fî tefsîr-i eşrafi’l-elfâz. thk. Muhammed Bâsil ‘Uyûnu’s-Sûd. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1996.
Şimşek, M. Sait. Hayat Kaynağı Kur’ân Tefsiri. 5 Cilt. İstanbul: Beyan Yayınları, 2012.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu‘l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Sıdkı Cemîl el-‘Attâr. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2001.
Topaloğlu, Bekir. “Cihâd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7/532. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
Tözluyurt, Mehmet. “Kur’an’da Allah ve İnsanın Sonsuzluğu Üzerine Bir İnceleme”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/13 (Haziran 2018), 187-191.
Vâhidî, Ebü’l-Hasen ‘Alî b. Ahmed b. Muhammed b. ‘Ali en-Nîsâbûrî. el-Vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-‘azîz. thk. Safvân ‘Adnân Dâvûdî. Beyrut: Dâru’l-Kalem - ed-Dâru’ş-Şâmiyye, 1415.
Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. İstanbul: Yenda Yayınları, 2001.
Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl el-Bağdâdî. Me‘âni’l-Kur’ân ve ‘irâbihî. 5 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1988.
Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. ‘Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘İlmiyye, 1995.