BİLİM VE SİYASET İKİLEMİNDE MAX WEBER: POLİTİK-FELSEFİ BİR İNCELEME

Max Weber, sosyal bilimlerin birçok disiplininde eserler vermiş ve verimli bir yazın hayatı geçirmiş bir bilim insanıdır. Weber’in metodik temellere sahip ve pozitivist veya metafizik olmayan bir sosyal bilimi meşrulaştırma çabalarının ürünü olan “değer yargısından bağımsız (werturteilsfrei) bilim anlayışı”, onun tüm bilimsel çalışmalarında uygulamaya çalıştığı bir aksiyom olmuştur. Fakat Weber, aynı zamanda yaşadığı dönemin siyasi ve ekonomik konularında fikir beyan etmiş ve aktif siyaset hayatına katılmış bir siyasetçidir de. Bilim insanı Weber değer yargısından bağımsızlık aksiyomuna uygun davranırken, siyasetçi Weber değer yargısından bağımsız değildir. Çünkü ona göre siyasetçi, kendi sorumluluğunda karar alan, değer yargısından bağımsızlık bir tarafa, değer yükleyen, taraf olan ve kitlelerin desteğini almak için çaba gösteren kişidir. Bu çalışmanın amacı, özellikle Weber’in Almanca yazdığı kendi orijinal eserlerini inceleyerek, bilim insanı Weber ve siyasetçi Weber arasındaki karşıtlığa dikkat çekmek ve bu karşıtlığın sebeplerini tartışmaktır. Ayrıca bu çalışmanın ikincil bir amacı da Weber’in değer yargısından bağımsız bilim anlayışı üzerine bir çerçeve sunarak, genelde bilim felsefesi özelde ise siyaset bilimindeki/felsefesindeki, siyasetin incelenmesiyle ilgili pozitivist/ampirik ve normatif/postmodern gelenek arasındaki tartışmaya kaynaklık eden bir soruya yönelik bir katkı sunmaktır: bir (siyaset) bilim(ci) insanı; devlet, adalet, özgürlük ve eşitlik gibi konular üzerine normatif ve değer yüklü ahlaki, metafizik, etik vb. perspektifleri benimseyemez, bunlarla ilgili sorular soramaz, araştırma yapamaz ve değer yüklü sonuçlara ulaşıp önerilerde bulunamaz mı? Metodolojik olarak ise bu çalışma, teorik ve analitik (siyaset) felsefe(si) odaklı, nitel bir çalışmadır.

MAX WEBER’S DILEMMA ON SCIENCE AND POLITICS: A PHILOSOPHICO-POLITICAL ANALYSIS

Max Weber was a productive philosopher/scientist who wrote a great number of academical works in relation to divergent disciplines in social sciences. Weber embraced his own perspective of “freedom from value judgments”in the social sciences in his own works. An ideal referred by him as “value-freedom (Werturteilsfreiheit)” has methodical foundations and is the result of his attempt to justify social sciences which should not be positivist or metaphysical. Weber, however, was also an active politician who expressed his ideas on political and economic matters in his time. Whereas the “scientist” Weber acted in accordance with his “value freedom” axiom, the “politician” Weber was not free from value judgments. This was because a politician, according to Weber, is a person who takes decisions responsibly, attributes values instead of becoming free from value judgments, becomes a party of a view, and strives to gain support of the masses. In this context, the aim of this study is to point to, examine and discuss the reasons for the contradiction between the “scientist” Weber and the “politician” Weber by analysing his own original works in German. In addition to this, the secondary aim of this study is to contribute to the scholarly debate on a question between positivist/empirical and normative/postmodern traditions in philosophy of science, in general, and in political science/philosophy, in particular, on the examination of politics by offering a general framework of Weber’s ideal of value-freedom: cannot a (political) scientist embrace normative and value-ridden moral, metaphysical or ethical perspectives in relation to the issues of state, justice, liberty and equality; ask questions about and do research on them or offer value-ridden conclusions and recommendations? Methodologically, this is a qualitative study in theoretical and analytical (political) philosophy.

___

  • Aksan, Gamze (2016), “Max Weber ve Değerler Sosyolojisi: Bir Metodolojik İkilemin Düşündürdükleri”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 35: 427-446.
  • Alkan, Yavuz Selim (2016), “Dinî Argümanların Kamusal Politik Tartışmadaki Yeri: Laik Neden Üzerine Bir Analiz”, Akdeniz İİBF Dergisi, 16 (33): 174-200.
  • Assel, Hans-Günther (1969), “Normen in der Politik: Eine kritische Betrachtung zum Wertfreiheitsprinzip Max Webers”, Zeitschrift für Politik, NEUE FOLGE, 16 (2): 198-222.
  • Bayer, Michael ve Gabriele Mordt (2008), Einführung in das Werk Max Webers (Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften).
  • Breuer, Stefan (1994), Bürokratie und Charisma: Zur politischen Soziologie Max Webers (Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft).
  • Bronner, Stephen Eric (2004), Reclaiming the Enlightenment: Toward a Politics of Radical Engagement (New York: Columbia University Press).
  • Chazel, François (2010), “Weber’s Bürokratiebegriff-Neubetrachtet”, http://journals.openedition.org/trivium/3813 (19.09.2020).
  • Crick, Bernard (1959), The American Science of Politics: Its Origins and Conditions (Londra: Routledge ve Kegan Paul).
  • Eulau Heinz (Der.) (1969), Behavioralism in Political Science (New York: Atherton Press).
  • Eisermann, Gottfried (1994), “Max Weber und Carl Schmitt”, Der Staat, 33 (1): 76-103.
  • Fitzi, Gregor (2004), Max Webers politisches Denken, (Konstanz: UKF Verlagsgesellschaft mbH).
  • Fox, Jonathan (2006), “World Separation of Religion and State into the 21st Century”, Comparative Political Studies, 39 (5): 537-569.
  • Glaser, Karin (2013), Über legitime Herrschaft – Grundlagen der Legitimiätstheorie, (Wiesbaden: Springer VS).
  • Hashemi, Nader (2010), “The Multiple Histories of Secularism Muslim Societies in Comparison”, Philosophy Social Criticism, 36 (3-4): 325-338.
  • Heywood, Andrew (2014), Siyaset (Ankara: Adres Yayınları) (3. baskı, Çev. Bekir Berat Özipek, Bican Şahin, Mete Yıldız, Zeynep Kopuzlu, Bahattin Seçilmişoğlu ve Atilla Yayla).
  • Hennis, Wilhelm (1987), Max Webers Fragestellung (Tübingen: Paul Siebeck).
  • Hübinger, Gangolf, Jürgen Osterhammel ve Wolfgang Welz (1990), “Max Weber und die wissenschaftliche Politik nach 1945: Aspekte einer theoriegeschichtlichen nicht-Rezeption”, Zeitschrift für Politik, NEUE FOLGE, 37 (2): 181-204.
  • Horkheimer, Max ve Theodor Ludwig Wiesengrund-Adorno (1972). Dialectic Of Enlightenment (New York: Herder and Herder) (Çev. John Cumming).
  • Kaesler, Dirk (2014), Max Weber: Einführung in Leben, Werk und Wirkung, (Frankfurt ve New York: Campus Verlag).
  • Kilker, Ernest (1989), “Max Weber and Plebiscitarian Democracy: A Critique of the Mommsen Thesis”, Politics, Culture and Society, 2 (4): 429-465.
  • Kocka, Jürgen (1973), “Karl Marx und Max Weber im Vergleich: Sozialwissenschaften zwischen Dogmatismus und Dezisionismus”, Wehler, Hans- Ulrich (Der.), Geschichte und Ökonomie (Köln: Kiepenheuer & Witsch): 54-84.
  • Kocka, Jürgen (1976), “Kontroversen über Max Weber”, Mommsen, Wolfgang Justin (Der.), Max Weber und die deutsche Politik 1890-1920 (Tübingen: Mohr).
  • Kocka, Jürgen (1989), Geschichte und Aufklärung (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht).
  • Kurt, Abdurrahman (2010), “Weber’in İslam Görüşü Üzerine Bir Değerlendirme”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19 (1): 1-23.
  • Leftwich, Adrian ve Alex Callinicos (Der.) (1984), What is Politics? The Activity and Its Study (Oxford ve New York: Blackwell).
  • Lyotard, Jean-François (1997), The Postmodern Condition: A Report On Knowledge (Minneapolis: University of Minnesota Press).
  • Marsh, David ve Gary Stoker (2002), Theory and Methods in Political Science, (Basingstoke: Palgrave) (2. Baskı).
  • Mason, Andrew D. (1990), “Autonomy, Liberalism And State Neutrality”, The Philosophical Quarterly, 40 (160): 433-452.
  • Mols, Manfred (2001), “Politik als Wissenschaft: Zur Definition, Entwicklung und Standortbestimmung einer Disziplin”, Lauth, Hans-Joachim ve Christian Wagner (Der.), Politikwissenschaft: Eine Einführung (Paderborn: Schöningh): 25-65.
  • Mommsen, Wolfgang Justin (1959), Max Weber und die deutsche Politik 1890-1920 (Tübingen: Paul Siebeck).
  • Mommsen, Wolfgang Justin (1974a), Max Weber und die deutsche Politik 1890-1920 (Tübingen: Paul Siebeck).
  • Mommsen, Wolfgang Justin (1974b), “Zum Begriff der‚ plebiszitären Führerdemokratie”, Mommsen, Wolfgang Justin (Der.), Max Weber: Gesellschaft, Politik und Geschichte (Frankfurt a.M.: Paul Siebeck): 295-322.
  • Neal, Patrick (1985), “Liberalism & Neutrality”, Polity, 17 (4): 664-684.
  • Neal, Patrick (1987), “A Liberal Theory Of The Good?”, Canadian Journal of Philosophy, 17 (3): 567-582.
  • Nohlen, Dieter (Der.) (2002), Kleines Lexikon der Politik (München: C. H. Beck).
  • Paul, Jürgen (2003), “Die Islamische Stadt”, Lehmann, Hartmut ve Jean Martin Quedraogo (Der.), Max Weber's Religionssoziologie in interkultureller Pespektive (Göttingen: Wandenhoeck und Ruprecht): 109-138.
  • Peukert, Detlev Julio K. (1989), Max Webers Diagnose der Moderne (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht).
  • Prewo, Rainer (1979), Max Webers Wissenschaftsprogramm (Frankfurt a.M: Suhrkamp).
  • Raz, Joseph (1986), The Morality Of Freedom (Oxford: Clarendon Press).
  • Reilly, Niamh (2011), “Rethinking Interplay of Feminism And Secularism in a Neo-Secular Age”, Feminist Review, 97 (1): 5-31.
  • Röhrich, Wilfried (2013), Politische Theorien zur bürgerlichen Gesellschaft: Von Hobbes bis Horkheimer (Wiesbaden: Springer VS).
  • Schluchter, Wolfgang (1980), Rationalismus der Weltbeherrschung (Frankfurt a. M.: Suhrkamp Verlag).
  • Schluchter, Wolfgang (1991), Religion und Lebensführung, Cilt 1: Studien zu Max Webers Kultur- und Werttheorie (Frankfurt a. M.: Suhrkamp).
  • Scott, Joan Wallach (2010), The Politics of the Veil (Princeton ve Oxford: Princeton University Press).
  • Senigaglia, Cristiana (1992), “Max Weber und die Probleme des Parlamentarismus in Deutschland am Ende des ersten Weltkrieges”, Parliaments, Estates and Representation, 12 (2): 165-175.
  • Sunar, Lütfi (2010), Karl Marks ve Max Weber’in Doğu Toplumlarına Yaklaşımları (Yayımlanmamış Doktora Tezi) (İstanbul Üniversitesi).
  • Tenbruck, Friedrich H. (1999), “Das Werk Max Webers”, Homann, Harald (Der.), Gesammelte Aufsätze zu Max Weber (Tübingen: J. C. B. Mohr (Paul Siebeck)): 384-394.
  • Tönnies, Ferdinand (1922), Gemeinschaft und Gesellschaft: Grundbegriffe der reinen Soziologie (Berlin: Karl Curtius).
  • Turner, Brian Stanley (1991), Max Weber ve İslam (İstanbul: Vadi). von Scheltings, Alexander (1934), Max Webers Wissenschaftslehre (Tübingen: J. C. B. Mohr (Paul Siebeck)).
  • von Alleman, Ulrich ve Erhard Forndran (1994), Methodik der Politikwissenschaft: Eine Einführung in Arbeitstechnik und Forschungspraxis (Stuttgart: Verlag W. Kohlhammer).
  • Weber, Max (1921), Gesammelte Aufsaetze zur Religionssoziologie, Cilt 1 (Tübingen (Potsdam): Mohr).
  • Weber, Max (1922), Wirtschaft und Gesellschaft: Grundriss der verstehenden Soziologie (Tübingen: Mohr-Siebeck).
  • Weber, Max (1968a), “Der Sinn der Wertfreiheit der soziologischen und ökonomischen Wissenschafte”, Winckelmann, Johannes (Der.), Gesammelte Aussaetze zur Wissenschaftslehre (Tübingen (Potsdam): Mohr-Siebeck): 489-540.
  • Weber, Max (1968b), “Die ‘Objektivität’ sozialwissenschaftlicher und sozialpolitischer Erkenntnis: Gesammelte Aussaetze zur Wissenschaftslehre”, Winckelmann, Johannes (Der.), Gesammelte Aussaetze zur Wissenschaftslehre (Tübingen (Potsdam): Mohr-Siebeck): 146-214.
  • Weber, M. (1968c). “Wissenschaft als Beruf”, Gesammelte Aussaetze zur Wissenschaftslehre”, Winckelmann, Johannes (Der.), Gesammelte Aussaetze zur Wissenschaftslehre (Tübingen (Potsdam): Mohr-Siebeck): 475-488.
  • Weber, Max (1988a), “Der Nationalstaat und die Volkswirtschaftspolitik”, Winckelmann, Johannes (Der.), Gesammelte Politische Schriften (Tübingen: Paul Siebeck): 1-25.
  • Weber, Max (1988b), “Politik als Beruf”, J. Winckelmann (Ed.), Winckelmann, Johannes (Der.), Gesammelte Politische Schriften (Tübingen: Paul Siebeck): 505-560.
  • Weber, Max (1988c), “Deutschlands künftige Staatsform”, Winckelmann, Johannes (Der.), Gesammelte Politische Schriften (Tübingen: Paul Siebeck): 448-483.
  • Weber, Max (2007), Sosyolojinin Temel Kavramları (İstanbul: Bakış Yayınları) (Medeni Beyaztaş).
  • Weber, Max (2012), Ekonomi ve Toplum (İstanbul: Yarın Yayınları) (Çev. Latif Boyacı).
  • Weber, Max (2014), Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı (İstanbul: Cem Yayınevi) (Çev. Özer Ozankaya).
  • Weichlein, Siegfried (2007), “Max Weber, der moderne Staat und die Nation”, Anter, Andreas ve Stefan Bauer (Der.), Max Weber’s Staatssoziologie: Positionen und Perspektiven (Baden-Baden: Nomos): 103-119.