AMERİKAN YÖNETİM DÜŞÜNCESİNİN DOĞUŞU: 1873 KRİZİ ÇERÇEVESİNDE WILSON VE TAYLOR ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Kapitalizmin ilk büyük krizi olarak nitelendirilebilecek 1873 krizi, 1840’lardan itibaren görülen ekonomik genişleme ve istikrarlı büyüme döneminin sona ermesiyle ortaya çıkmıştır. Kapitalist üretim biçiminin yönetsel çerçevesini oluşturan işletmecilik yaklaşımı, 1873 krizi ile 1929 krizi arasındaki dönemde kamu yönetimi paradigmasını belirlemiştir. Amerikan yönetim düşüncesinin birdenbire, kendiliğinden ortaya çıktığını söylemek mümkün değildir. Wilson’un makalesi ve Taylor’un kategorize ettiği bilimsel yönetim ilkeleri, bu dönemde ABD’nin yapısal unsurlarını, üretim biçimini ve toplumsal örgütlenişini gösterir niteliktedir. Aksi halde, her iki düşüncenin de bağlamından kopartılarak evrenselleştirilmesi ve her ülke için geçerli mutlak doğrular haline dönüştürülmesi gibi hatalar ortaya çıkacaktır. Bu nedenle İdarenin İncelenmesi ve Bilimsel Yönetimin İlkeleri eserleri kapsamındaki fikirlerinin hangi bağlamlara oturduğunu açıklamak gerekmektedir. Bu çalışmada, kapitalizmin fazlaca etkili olmuş üç krizinden biri olan 1873 krizi ekseninde Amerikan kamu yönetimi disiplinin kurucuları sayılan Wilson ve Taylor’un konumları ve düşünceleri tartışılacaktır. Böylelikle çoğu zaman iddia edilenin aksine Amerikan kamu yönetimi disiplinin doğuşunun kapitalizmden bağışık ve evrensel olmadığını, tarihsel süreç içinde her zamana ve mekâna içkin evrensel kurallarının ve onun üretim biçiminin kendisinden ayrı ve tamamen bağımsız bir yapısının bulunmadığını düşünmek için bir kapı aralanacaktır.

THE BIRTH OF AMERICAN ADMINISTRATION THOUGHT: AN EVALUATION ON TAYLOR AND WILSON IN THE FRAME OF THE 1873 CRISIS

The 1873 crisis, which can be described as the first major crisis of capitalism, arose with the end of the period of economic expansion and stable growth seen since 1840. The business approach, which forms the administrative framework of the capitalist mode of production, determined the public administration paradigm between the 1873 and the 1929 crisis. It is not possible to say that American public administration or the discipline of public administration suddenly and spontaneously emerged. Wilson's article and the scientific management principles categorized by Taylor show the structural elements, production style and social organization of the USA in this period. Otherwise, errors such as the universalization of both thoughts removed from their context and their transformation accepted as absolute truths valid for each country will arise. Therefore, it is necessary to explain the contexts of the Study of Administration and the Principles of Scientific Management. In this study, the positions and thoughts of Wilson and Taylor, the founders of the American public administration discipline, will be discussed on the axis of the crisis of 1873, one of the three most influential crises of capitalism. Thus, contrary to what is claimed, a door will be opened to think that the birth of the American public administration discipline is not immune and universal from capitalism, that there are no universal rules for the time and place in the historical process, and that the public administration does not have a separate and completely independent structure from the mode of production.

PDF

___

Adams, Henry C. (1895), Report on Transportation Business in the United States at the Eleventh Census 1890 (Wahington DC: United States Census Bureau)
Adams, James Truslow (1943), Amerika Tarihi: Başlangıcından Bugüne Kadar, (İstanbul: Kanaat Kitabevi) (Çev. Ziya Yamaç).
Akbulut, Örsan (2009), Siyaset ve Yönetim İlişkisi (Ankara: Turhan Kitabevi).
Altunok, Mustafa (2012), Türkiye’de Kamu Yönetimi Düşüncesi (Ankara: Gazi Kitabevi).
Bacon, Michael (2010), Pragmatizm ve Politik Liberalizm (Ankara: Elips Kitap).
Barreyre, Nicolas (2011), “The Politics of Economic Crises: The Panic of 1873, the End of Reconstruction, and the Realignment of American Politics”, The Journal of the Gilded Age and Progressive Era, 10 (4): 403-423.
Berry, B.J.L., E. Harpham ve E. E. Elliot (1994), “Riding the Long Wave: Macroeconomics, The Presidency, and Clinton’s Dilemma”, Business and the Contemporary World, 6 (1): 122-140.
Carmen M. Reinhart ve Kenneth S. Rogoff (2008), “This Time is Different: A Panoramic View of Eight Centuries of Financial Crises”, NBER Working Paper Series.
Cook, Brian J. (2007), Democracy and Administration: Woodrow Wilson’s Ideas and the Challenges of Public Management (Baltimore: Johns Hopkins University Press).
Çiner, Can Umut (2009), “Fransız Yönetim Düşüncesinin Gelişimi: Polis Biliminden Örgüt Bilimine”, Amme İdaresi Dergisi, 42 (1): 1-22.
De La Cova, Antonio R. (2003), Cuban Confederate Colonel: The Life of Ambrosio Jose Gonzales (Columbia: University of South Carolina Press).
Dikmen, Ahmet A. (2011), Makine, İş, Kapitalizm ve İnsan (Ankara: Tan Kitabevi Yayınları).
Dowd, Douglas (2006), Kapitalizm ve Kapitalizmin İktisadı (İstanbul: Yordam Kitap).
Farmer, David J. (2005), To Kill the King: Post-Traditional Governance and Bureaucracy (New York: Routledge).
Foner, Eric (1988), Reconstruction: America’s Unfinished Revolution, 1863-1877 (New York: Harper & Row).
Freidel, Frank (1970), America in the Twentieth Century (New York: Kingsport Press).
Fülberth, Georg (2008), Kapitalizmin Kısa Tarihi (İstanbul: Yordam Kitap).
Glasner, David (1997), “Crisis of 1873”, Glasner, David ve Thomas F. Cooley (Der.), Business Cycles and Depressions: An Encyclopedia (New York: Garland Publishing).
Güler, Birgül A. (1994), “Nesnesini Arayan Disiplin: Kamu Yönetimi”, Amme İdaresi Dergisi, 27 (4): 3-19.
Güler, Birgül A. (2010), “Sunuş”, Kurthan Fişek (Der.), Yönetim (Ankara: Kilit Yayınları): 13-25.
Hatipoğlu, Osman G. (2015), Amerikan Yönetim Düşüncesinin Doğuşu, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Heilbroner, Robert L. ve Aaron Singer (1984), The Economic Transformation of America 1600 to the Present (Forthwort :Harcourt Brace J. C. Publishers),
Hobsbawm, Eric (2003), Sermaye Çağı (Ankara: Dost Kitabevi) (Çev. Bahadır Sina Şener).
Hobsbawm, Eric (2013), İmparatorluk Çağı (Ankara: Dost Kitabevi) (Çev. Vedat Aslan).
Hoogenboom, Ari (1968), Outlawing The Spoils: A History Of The Civil Service Reform Movement 1865-1883 (Urbana: University of Illinois Press).
James, William (2015), Pragmatizm (İstanbul: İletişim Yayınları) (Çev. Tahir Karakaş).
Karasu, Koray (2004), “Kamu Yönetimi Disiplininin Kökenine İlişkin Bir Not”, II. Kamu Yönetimi Forumu, 7-8 Ekim 2004, Ankara.
Kaymak, Muammer (2010), “1873-1896 Krizi: Mit mi Gerçeklik mi?”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65 (2): 166-194.
Kiel, L. Douglas ve Euel Elliott (1999), “Long-Wave Economic Cycles, Techno-Economic Paradigms and the Pattern of Reform in American Public Administration”, Administration & Society, 30 (6): 616-6139.
Kijne, Hugo J. ve J-C Spender (1996), “Introduction”, Spender, J.-C. ve H. J. Kijne, Kluwer (Der.), Scientific Management Frederick Winslow Taylor's Gift to the World? (New Jersey: Academic Publishers).
Krout, John A. (1965), United States Since 1865 (New York: Barnes&Noble Inc).
Link, Arthur S. (1971), The Higher Realism of Woodrow Wilson and Other Essays (Nasville: Vanderbilt University Press).
Maranto, Roberto ve David Schultz (1991), A Short History of the United States Civil Service (Lanham: MD: University Press of America).
Nevins, Allan ve Henry S. Commager (2015), ABD Tarihi (Ankara: Doğu Batı Yayınları) (Çev. Halil İnalcık).
Pendlaton Act (2020), http://www.ourdocuments.gov/doc.php?flash=true&doc=48 (04.01.2020).
Rosser, Christian (2010), “Woodrow Wilson’s Administrative Thought and German Political Theory”, Public Administration Review, 70: 547-556.
Rutgers, Mark R. (2001), “Traditional Flavors? The Different Sentiment in European and American Administrative Thought”, Administration & Society, 33 (2): 220-244.
Sızan, Elif B. (2016), Kapitalizmin Krizleri ile Devleti Anlama: Kapitalist Form ve İşlev Tartışması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Smelser, Marshall (1966), American History at a Glance, (New York: Barnes and Noble Inc).
Spender, J.-C. (1996), “Villain, Victim Or Visionary? The Insights And Flaws In F. W. Taylor's Ideas”, Spender, J.-C. ve H. J. Kijne, Kluwer (Der.), Scientific Management Frederick Winslow Taylor's Gift to the World? (New Jersey: Academic Publishers).
Spicer, Michael W. (2004), Public Administration and the State: A Postmodern Perspective (Tuscaloosa: University of Alabama Press).
Seidelman, Raymond ve Edward J. Harpham (1985), Disenchanted Realists: Political Science and the American Crisis (Albany: State University of New York Press).
Şaylan, Gencay (1996), “Bağımsız Bir Disiplin Olarak Kamu Yönetimi: Yeni Paradigma Arayışları”, Amme İdaresi Dergisi, 29 (3): 3-16.
Şaylan, Gencay (2000), “Kamu Yönetimi Disiplininde Bunalım ve Yeni Açılımlar Üzerine Düşünceler”, Amme İdaresi Dergisi, 33 (2): 1-22.
Taylor, Frederick Winslow (1919), The Principles of Scientific Management (New York: Harper & Brothers).
Taylor, Frederick Winslow (2011), Bilimsel Yönetimin İlkeleri (Ankara: Adres Yayınları) (Çev. Bahadır Akın).
Throntveit, Trygve (2008), “‘Common Counsel’: Woodrow Wilson’s Pragmatic Progressivism, 1885-1913”, Cooper, Milton J. (Der.), Reconsidering Woodrow Wilson (Baltmore: The Johns Hopkins University Press): 25-56.
Üstüner, Yılmaz (2012), “Kamu Yönetimi Disiplininde ‘Kimlik Sorunsalı’”, Aykaç, Burhan vd. (Haz.), Türkiye’de Kamu Yönetimi (Ankara: Nobel Yayın): 631-644.
White, Leonard D. (1958), The Republican Era: 1869-1901 (New York: MacMillan).
Wilson, Woodrow (1961), “İdarenin İncelenmesi”, Woodrow Wilson Seçme Parçalar (İstanbul: Türk Siyasi İlimler Derneği Yayını) (Çev. Nermin Abadan): 53-73.
Wilson, Woodrow (2018), İdarenin İncelemesi (Ankara: Liberte Yayınları) (Çev. Nur Şat).
Wood, Ellen Meiksins (2003), Kapitalizmin Kökeni (Ankara: Epos Yayınları), (Çev. A. Cevdet Aşkın).
Yeliseyeva, N. V. (2009), Yakın Çağlar Tarihi (İstanbul: Yordam Kitap).
Zengin, Ozan (2011), Verimlilik: Kuramsal Bir Çözümleme ve Kamu Yönetimi Disiplini, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.