YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİLERİNDE ÇATIŞMALI BİR DÖNEMİN ANALİZİ: AHMET NECDET SEZER DÖNEMİ (2000-2007)

1982 Anayasası ile oluşturulan parlamenter sistemde hükümet meclis içerisinde oluşturulmaktaydı. Cumhurbaşkanı ise her yedi yılda bir meclis tarafından seçilen ve 1982 Anayasası’nın verdiği yasama ve yürütme görevlerini icra eden bir kurum olarak tanımlanmıştı. Cumhurbaşkanlarının parlamenter sistemlerde görevlerinin daha çok sembolik olduğu siyaset biliminde kabul görmüştür. Fakat Sezer dönemi (2000-2007), bu beklentilerin aksine Türk siyasal hayatına, “geri gönderme” olarak bilinen veto hakkının en sıklıkla kullanıldığı dönem olarak ve meclisle gerginleşen bir ilişki bağı kurarak geçmiştir. Siyaset bilimi yazınında, hükümet sisteminin yapısını tayin ederken asil-vekil teorisi ve siyasal fırsat çerçevesi kuramı arasında bir rekabet oluşmuştur. İlki yetkilendirme zinciri üzerinden sistemi değerlendirirken, ikincisinde aktörlerin gerçek anlamdaki ilişkisine ve bu ilişkinin gerçekleştiği bağlama vurgu yapılmıştır. Sezer dönemini bu çalışmanın merkezine yerleştiren temel özellik, yedi yıllık cumhurbaşkanlığı süresinin içerisinde siyasal olarak iki farklı meclis yapısı ile çalışması nedeniyle asil-vekil teorisinin hükümet sistemlerini belirlemedeki rolünün sınanacağı doğal bir araştırma imkânı sunmasıdır. Bu araştırmanın temel sorusu Sezer’in iki farklı meclis yapısı ile kurduğu ilişkideki siyasal davranışının parlamenter sistemin beklentilerine mi cevap verdiği yoksa siyasal fırsat çerçevesi kapsamında mı değerlendirilmesi gerektiğidir. Bu sorulara cevap vermek için, 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in meclisin onayladığı kanun tekliflerine uyguladığı vetoları inceledik. Bulgularımız, Sezer’in cumhurbaşkanlığı döneminin asil-vekil teoreminin beklentilerini karşılamadığı ve Sezer’in anayasal konumu ve siyasi görüşleri ile kararlarını verdiğidir. Bu çalışma, aynı zamanda 1982 sonrasında Türkiye siyasetinde uygulanan hükümet tipinin tanımlanabilmesi hakkında da kavrayış sağlamaktadır.

AN ANALYSIS OF A CONFRONTATIONAL PERIOD IN LEGISLATIVE-EXECUTIVE RELATIONS: THE CASE OF AHMET NECDET SEZER (2000-2007)

According to the parliamentary system in the 1982 Constitution, government was formed from within the parliament. Presidents were elected for a seven-year term and were given both legislative and executive powers to a certain extent. Political science literature widely accepts that presidents are given symbolic roles in the parliamentary systems. Contrary to these expectations, Sezer era (2000-2007) marks the most confrontational period of legislative and executive relations in Turkish history, as the right to veto the bills was used at an unprecedented level. There is an existing competition between principal-agent theories and the political opportunity framework theory in defining the type of government systems. While the former evaluates the political system according to the chain of delegation, the latter focuses on the relationship between relevant actors and the context in which these interactions occur. The central motive behind analysing the Sezer era is as follows. The Sezer era is unique in the sense that the president had to work with two totally different assemblies in terms of political parties and individual members. This gives us a platform for natural experiment to evaluate whether Sezer’s political behaviour solely satisfies expectations from the parliamentary set-up or they are shaped by the existing political opportunity structure nested in the political system. To answer these questions, we investigated presidential vetoes on parliaments’ bills. Our findings contradict with the expectations of the theories based on the principal-agent framework. We argue that Sezer’s behaviour is motivated by his political views as well as the constitutional constraints. This study would shed the light on how to categorize Turkey’s government type between 1982 and 2017.

PDF

___

Almond, Gabriel A., G. Bingham Powell, JR., Russell J. Dalton ve Kaare Ström (2008), Comparative Politics Today: A World View (Pearson-Longman Press).
Anckar, Carsten (2019), “Are Powerful Presidents Always Popularly Elected? Implications for Separating Semi-presidentalism from Parliamentarism”, Democratization, 26 (2): 327-342.
Baç, Meltem M. (2005), “Turkey’s Political Reforms and the Impact of the European Union”, South European Society and Politics, 10 (1): 17-31.
Bahçeci, Barış (2007), Karşılaştırmalı Hukukta ve Türkiye’de Devlet Başkanının Veto Yetkisi (Ankara: Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
Cameron, Charles M. (2000), Veto Bargaining: Presidents and The Politics of Negative Power (Cambridge: Cambridge University Press).
Cameron, Charles M. (2009), The Presidential Veto in the Oxford Handbook of the American Presidency (Oxford: Oxford Universty Press).
Castles, Francis G. ve Herbert Obinger (2007), “Social Expenditure And The Politics of Redistribution”, Journal of European Social Policy, 17 (3): 206-222.
Duverger, Maurice (1980), “A New Political Model: Semi-presidential Government”, European Journal of Political Research, 8: 165-187.
Elgie, Robert (2004), “Semi-presidentialism: Concepts, Consequences and Contesting Explanations”, Political Studies Review, 2 (3): 314-330.
Elgie, Robert (2016), “Three Waves of Semi-presidential Studies”, Democratization, 23 (1): 49-70.
Gözler, Kemal (2001), Devlet Başkanları (Bursa: Ekin Kitabevi).
Gözler, Kemal (2003), Türk Anayasa Hukuku (Bursa: Ekin Kitabevi).
Keser, Hayri (2003), “Türk Hukukunda Cumhurbaşkanının Kanunları Denetleme Yetkisi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11 (1-2): 139-163.
Köker, Philipp (2017), Presidential Activism and Veto Power in Central and Eastern Europe (Cham: Springer International Publishing).
Lijphart, Arend (1999), Patterns of Democracy: Government Forms and Performance in Thirty-Six Countries (New Haven: Yale University Press).
Lupia, Artur (2006), “Delegation and its Perils”, Ström, Kaare, Volfgang Müller ve Torbjörn Bergman (Der.), Delegation and Accountability in Parliamentary Democracies (Oxford: Oxford University Press): 33-55.
Maggetti, Martino ve Yannis Papadopoulos (2018), “The Principal–Agent Framework and Independent Regulatory Agencies”, Political Studies Review, 16 (3): 172-183.
Martin, Lanny W. ve Georg Vanberg (2011), Parliaments and Coalitions: The Role of Legislative Institutions in Multiparty Governance (Oxford: Oxford University Press).
Miş, Nebi, Ali Aslan ve Abdullah Eren (2014), Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı’nın Demokratikleşmesi (Ankara: SETA Yayınları).
Müller, Volfgang, Torbjörn Bergman ve Kaare Ström (2006), “Parliamentary Democracy: Promise and Problems”, Ström, Kaare, Volfgang Müller ve Torbjörn Bergman (Der.), Delegation and Accountability in Parliamentary Demcoracies (Oxford: Oxford University Press): 3-33.
Özbudun, Ergun ve Ömer F. Gençkaya (2010), Türkiye’de Demokratikleşme ve Anayasa Yapımı Politikası (İstanbul: Doğan Kitap).
Schleiter, Petra ve Edward Morgan-Jones (2009), “Review Article: Citizens, Presidents and Assemblies: The Study of Semi-Presidentialism beyond Duverger and Linz”, British Journal of Political Science, 39 (4): 871-892.
Schleiter, Petra ve Edward Morgan-Jones (2010), “Who’s in Charge? Presidents, Assemblies, and the Political Control of Semipresidential Cabinets”, Comparative Political Studies, 43 (11): 1415–1441.
Shugart, Matthew S. (2006), “Comparative Executive-Legislative Relations”, Binder, Sarah A., R. A. W. Rhodes ve Bert A. Rockman (Der.), The Oxford Handbook of Political Institutions (Oxford: Oxford University Press): 344-365.
Siaroff, Alan (2003), “Comparative Presidencies: The İnadequacy of the Presidential, Semi‐presidential and Parliamentary Distinction”, European Journal of Political Research, 42 (3): 287-312.
Spitzer, Robert J. (1988), The Presidential Veto: Touchstone of the American Presidency (New York: SUNY Press).
Strøm, Kaare (1995), “Parliamentary Government and Legislative Organisation”, Döring, Herbert (Der.), Parliaments and Majority Rule in Western Europe (Frankfurt, Campus Press): 51-82.
Tavits, Margit (2008), Presidents With Prime Ministers: Do Direct Elections Matter? (New York: Oxford University Press).
Tsebelis, George (2000), Veto Players: How Political Institutions Work (Princeton: Princeton University Press).
Yazıcı, Serap (2013), Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri: Türkiye İçin Bir Değerlendirme (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları).
Yazıcı, Serap (2015), “Dönüm Noktasındaki Türkiye Başkanlık mı Parlamentarizm mi?”, Akaş, Cem (Der.), Kritik Kavşak (İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları): 87-111.