ARŞİV BELGELERİNE GÖRE 1933 YILI TÜRKİYE ALMANYA İLİŞKİLERİ

Çalışma, I. Dünya Savaşı sonrasında Almanya’da yaşanan iç politik gelişmelerin neticesinde 1933 yılında NasyonalSosyalist Alman İşçi (Nazi) Partisi’nin iktidara gelmesi ilebaşlayan gelişmeler karşısında Türk-Alman ilişkilerinde yaşanan değişimi ele almaktadır. Nazi İktidarı ile Almanya’da yaşanan değişim Türkiye-Almanya ilişkilerine de yansımış ve ikili ilişkilerin seyrini değiştirmiştir. Çalışma, Türkiye Cumhuriyeti Arşiv Belgeleri ışığında Türkiye-Almanya ilişkilerini Nazi İktidarı’nın ilk yılında ve ikili ilişkilerin yeni başladığı1933 yılı özelinde analiz etmektedir. Türkiye ve Nazi Almanyası arasında önemli gelişmelerin kaydedildiği 1933 yılıönemli bir takım ekonomik ve siyasi adımların atıldığı bir yıl olmuştur. Bu çerçevede çalışma, Türkiye siyasi tarihinde önemli bir zaman dilimi olan iki dünya savaşı arası dönemdeyer alan, Nazi Partisi’nin iktidar olduğu 1933 yılı itibariyle Türkiye-Almanya ilişkilerini mikro düzeyde değerlendirmekte ve iki ülke arasında kaydedilen gelişmelerin Türk dış politikasıtarafından nasıl değerlendirildiğini analiz etmektedir. Çalışma, belgesel kaynak tarama metoduyla elde edilen arşiv belgeleri ve diğer kaynaklar doğrultusunda değerlendirilmiştir.

TURKEY-GERMANY RELATIONS IN 1933 ACCORDING TO THE ARCHIVE DOCUMENTS

The study addresses the changes experienced in Turkey-Germany relations as a result of the domestic political developments experienced in Germany after World War I, when the National Socialist German Labor Party (Nazis) came to power in 1933. The change experienced in Germany with the Nazi rule reflected itself also in the relations with Turkey and changed the course of Turkish-German relations. Under the light of the archive documents of the State Archives of the Presidency of Turkish Republic, the study analyses Turkish-German relations especially in 1933 which is the first year of the rule of Nazis when the bilateral relations made a new start. The year 1933, when important developments were recorded between two countries, has been a year when a set of important economic and political steps were taken in line with the start of Turkey-German relations. In this framework, during the period between two world wars which is an important period in Turkish political history, the study assesses the Turkey-Germany relations peculiar to the year 1933 when the Nazi Party came to power and is analyses how the relations between two countries were evaluated by Turkish foreign policy. The study is evaluated in accordance with archive documents and other sources obtained by documentary source scanning method.

PDF

___

Arşiv Kaynakları
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi Fonları (BCA)
BCA, 30-10-0-0 / 231-556-8 Dosya Ek: 420 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 15.01.1934).
BCA, 30-10-0-0 / 162-133-2 Dosya Ek: 172 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 02.04.1937).
BCA, 30-10-0-0 / 85-558-13 Dosya Ek: 85 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 02.03.1939).
BCA, 30-10-0-0 / 231-554-6 Dosya Ek: 420 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 07.11.1932).
BCA, 30-10-0-0 / 231-555-5 Dosya Ek: 420 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 22.02.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 245-658-1 Dosya Ek: 429 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 07.02.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 220-486-4 Dosya Ek: 400-3 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 23.02.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 228-532-30 Dosya Ek: 404 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 16.03.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 228-532-30 Dosya Ek: 404 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 16.03.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 231-555-9 Dosya Ek: 420 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 25.03.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 231-555-11 Dosya Ek: 420 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 27.03.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 220-486-11 Dosya Ek: 400-3 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 15.03.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 110-734-7 Dosya Ek: 94C (Muamelat Genel Müdürlüğü, 30.04.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 116-810-3 Dosya Ek: 97 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 14.11.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 220-486-11 Dosya Ek: 400-3 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 15.03.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 245-658-16 Dosya Ek: 429 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 13.07.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 231-555-16 Dosya Ek: 420 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 28.05.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 231-555-19 Dosya Ek: 420 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 16.07.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 219-476-2 Dosya Ek: 400-1 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 28.06.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 231-556-2 Dosya Ek: 420 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 28.07.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 231-556-4 Dosya Ek: 420 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 22.08.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 231-556-8 Dosya Ek: 420 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 15.01.1934).
BCA, 30-10-0-0 / 231-555-18 Dosya Ek: 420 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 07.06.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 231-555-18 Dosya Ek: 420 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 28.05.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 231-555-18 Dosya Ek: 420 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 07.06.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 231-555-18 Dosya Ek: 420 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 19.06.1933).
BCA, 30-10-0-0 / 231-555-18 Dosya Ek: 420 (Muamelat Genel Müdürlüğü, 15.06.1933).
BCA, 30-18-1-2 / 38-57-1 (Kararlar Daire Başkanlığı, 10.08.1933).
Kaynak Eser ve İncelemeler
Alacakaptan, Aydın Güngör (1999), “Türk-Sovyet İlişkileri (1921-1945)”, Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç (Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi): 281-291.
Alkan, Nail (2008), “Almanya ile İlişkiler”, Çakmak, Haydar (Der.), Türk Dış Politikası 1919-2008 (Ankara: Barış Platin Kitap): 195-198.
Armaoğlu, Fahir (2004), 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi (Cilt I-II: 1914-1995) (Alkım Yayınevi).
Armaoğlu Fahir, İsmail Soysal (1999), “Türkiye’nin Hitler Almanyası ile İlişkileri (1933-1941)”, Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç (Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi): 297-307.
Çiftçi, Kemal (2010), Tarih, Kimlik ve Eleştirel Kuram Bağlamında Türk Dış Politikası (Ankara: Siyasal Kitabevi).
Dışişleri Bakanlığı (1959), Hariciye Vekâleti Yıllığı 1959.
Dışişleri Bakanlığı (1974), Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl Cumhuriyetin İlk On Yılı ve Balkan Paktı (1923 – 1934).
Glasneck, Johannes (1976), Türkiye'de Faşist Alman Propagandası, Birinci Baskı (Onur Yayınları) (Çev. Arif Gelen).
Glosneck, Johannes (1998), Kemal Atatürk ve Çağdaş Türkiye III (Cumhuriyet) (Çev. Arif Gelen).
Gönlübol Mehmet ve Cem Sar (1997), Atatürk ve Türkiye’nin Dış Politikası (1919-1938), Tıpkı Basım (Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi).
Grand, Alexander J. De (2004), Fascist Italy and Nazi Germany The ‘Fascist’ Style of Rule (New York: Routledge).
Gürün, Kâmuran (2010), Türk – Sovyet İlişkileri (1920-1953) (Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi).
Hale, William (2003), Türk Dış Politikası 1774-2000 (İstanbul: Mozaik Yayınları) (Çev. Petek Demir).
Hobsbawm, Eric (1996), Kısa 20. Yüzyıl 1914-1991 Aşırılıklar Çağı (İstanbul: Sarmal Yayınevi) (Çev. Yavuz Alogan).
Kenndey, Paul (2010), Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri (Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları) (Çev. Birtane Karanakçı).
Kılıç, Sezen (2010), Türk Basını’nda Hitler Almanyası (1933-1945) (Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi).
Koçak, Cemil (2013), Türk-Alman İlişkileri (1923-1939): İki Dünya Savaşı Arasındaki Dönemde Siyasal, Kültürel, Askeri ve Ekonomik İlişkiler, 2. Baskı (Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları).
Lacoste, Yves (2008), Büyük Oyunu Anlamak Jeopolitik: Bugünün Uzun Tarihi (İstanbul: NTV Yayınları) (Çev. İsmet Akça).
Namal, Yücel (2012), “Türkiye’de 1933–1950 Yılları Arasında Yükseköğretime Yabancı Bilim Adamlarının Katkıları”, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2 (1): 14-19.
Ortaylı, İlber (2008), Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu, 11. Baskı (İstanbul: Timaş Yayınları).
Özgiray, Ahmet (1998), “Türkiye – Almanya İlişkileri (1923-1939)”, Tarih İncelemeleri Dergisi, 13 (1): 5-23.
Özgüldür, Yavuz (1991), 1923-1945 Dönemi Türk-Alman İlişkileri, Yayınlanmamış Doktora Tezi (Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
Sander, Oral (1996), Siyasi Tarih 1918-1994 (İmge Kitabevi).
Uçarol, Rifat (2000), Siyasi Tarih (1789-1999) (İstanbul: Filiz Kitabevi).
Uzgel, İlhan ve Ömer Kürkçüoğlu (2009), “Batı Avrupa’yla İlişkiler”, Oran, Baskın (Der.), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt I (İstanbul: iletişim Yayınları): 258-277.
Yılmaz, Mehmet Serhat (2017), “Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası (1923-1938)”, Kekevi, Serkan, Yunus Emre Tekinsoy, İsmet Türkmen (Der.), Türk Dış Politikası (1830-1989) (Ankara: Berikan Yayınevi): 419-468.
Zürcher, Erik Jan (2013), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi (İstanbul: İletişim Yayınları) (Çev. Yasemin Saner).