Sakız enginar çeşidinde (Cynara scolymus L.) döllenme biyolojisi ve kendileme yoluyla tohum elde edilmesi

Araştırmanın amacı, enginarda (Cynara scolymus L.) tohum elde edilmesinde karşılaşılan döllenme biyolojisi ile ilgili sorunlarını incelenmesidir.. Denemede bir yerli çeşidimiz olan "Sakız" enginar çeşidi kullanılmıştır. Bu çeşide ait bitkilerde 1. ve 2. başlarda tanık (serbest tozlanma), izolasyon, kendileme ve çiçek tozu ilaveli kendileme uygulamaları yapılmıştır. Çiçek tozu olgunlaştıktan yaklaşık 7-9 gün sonra dişicik tepesi reseptif hale gelmekte (protandry), bundan dolayı yabancı tozlanmaya eğilim artmakta ve bu da tohumla üretimi zorlaştırmaktadır. Yapılan histolojik incelemelerde dişicik tepesinde çiçek tozu çimlenmesinin ilk tozlamadan 7 gün sonra gerçekleştiği görülmüştür. Zigotun ise yaklaşık 11 gün sonra oluştuğu ve ilk bölünmeye yaklaşık 20 gün sonra başladığı belirlenmiştir. Sağlıklı bir embriyo tozlanmadan sonra 55-60 günde oluşmuştur. En yüksek tohum sayısı 1996 ve 1997 yıllarında (48.37 ve 22.10 tohum/baş) çiçek tozu ilaveli kendileme uygulamasında elde edilmiştir. 1996 yılında 1 Temmuz tarihinden sonra yapılan uygulamalardan ve 1997 yılında ikinci başlarda yapılan tüm uygulamalardan tohum elde edilememiştir. Elde edilen tohumlarda 1996 yılında %41, 1997 yılında ise %35 oranında çıkış meydana geldiği saptanmıştır." Tohumların çıkış süreleri ise sırasıyla 22.15 ve 20.05 gün olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

enginar, Cynara scolymus, çoğaltma, kendileme, tohum üretimi, tozlaşma

Formation seed of globe artichoke (Cynara scolymus L. Cv, Sakız) seed production by selfing and emergence

This study was aimed at determining reproductive biology problems of globe artichoke (Cynara scolymus) during seed formation. Local variety "Sakız" was used as plant material. Control, isolation, self-pollination and self pollination with additional pollen treatments were performed to the first and second heads of plants. Stigma became receptive 7-9 days after the delicence (protandry) and therefore tendency towards cross fertilization and subsequently difficulty in seed production increased. At the cytological studies pollen germination in stigma has realized 7 days later first pollination. The zygot was formed after 11 days and the first divisions took place after approximately 20 days. Healthy, mature embryos formed 55-60 days after pollination. Outcome of this study showed that, the highest number of seeds was obtained from pollination with 'additional pollen treatment' in both year which were 48.37 number/head in 1996 and 22.10 number/head in 1997. Seed yield was not obtained from the applications realized after the lsl July 1996 also from the second generation heads of 1997. The emergence rates of the seeds obtained were 41% in 1996 and 35% in 1997 and the emergence periods were found to be as 22.15 days in 1996 and 20.05 days in 1997.

Keywords:

globe artichokes, Cynara scolymus, propagation, inbreeding, seed production, pollination,

PDF

___

Abak, K., 1987. Enginar ve Kuşkonmaz Yetiştiriciliği.TAV Yay. No: 15. Yalova. 3-29 s.
Abak, K., 1988. Çukurovada Enginar Tarımının Önemi. Adana'da Tarım. Sayı 3.
Al-Jaru, S., Stösser, R., 1983. Über das Pollenschlauchwachstum im Griffel und Fruchtknoten bei der Gattung Ribes. Angew. Bot. 57, 371-79.
Ancora, G., Belli-Donini, M.L., Cuozzo, L. 1981. Globe Artichoke Plants Obtained from Shoot Apices Through Rapid in vitro Micropagation. Scientia Horticulturae, 14(3): 207-213.
Anvari, S.F., 1977. Untersuchungen über das Pollenschlauchwachstum und die Entwicklung der Samenanlagen in .Beziehung zum Fruchtansatz bei Sauerkirschen {Prunus cerasus L.).Dissertation Univ. Hohenheim. 105 s.
Anvari, S.F., Stösser, R., 1978. Floureszenz Mikroskophicshe Undersuchungen des Pollenschlauchwachstums und des Zustands der Samenanlage bei Sauerkirschen Mitt.Klosterneuburg. 28, 23-30.
Basnizki, J., Zohary, D., 1994. Breeding of Seed-Planted Artichoke. Plant Breeding Reviews Vol: 12, p. 253-269.
Bianco, V.V., 1990. Carciofo {Cynara scolymus). p. 209-251. In:V. V. Bianco, and F. Rimpini(eds.), Orticoltura. Patron Editöre, Bologna.
Braun, J., Stösser R., 1984. Narben-und Griffelstruktur und ihr Einflup auf Poilenkeimung, schlauchwachstum und Fruchtansatz beim Apfel. Angew. Bot. 59, 53-65.
Cosentıno, S., Mauromicale, C., 1990. Transpiration and Plant Water Status of Globe Artichoke {Cynara scolymus L.) Grown from Seed and Vegetative Organs with Two Water Regimes. Acta Hort. 278:261-269.
Devos, P., De Langhe, E., De Bruıjne, E., 1975. Influenceof 2,4-D On The Propagation Of Cynara Scolymus L. In Vitro 27th Symposium On Proctection, Ghent, Belgium, V.27:829-836.
Eti, S., 1987. Über das Pollenschlauchwachstum und die Entwicklung der Samenanlagen in Beziehung zum Fruchtansatz und zur Fruchtqualitaet bei der mandarinensorte "Clementine" {Citrus reticulata Blanco). Dissertation Univ. Hohenheim. 127 s.
Eti, S., Stösser, R., 1987. Über die Fruchtbarkeit der Mandarinensorte, "Clementine" {Citrus reticulata Blanco) II. Entwicklung der Samanenlagen und Embryosacke. Angew. Bot.,61.505-19.
Eti, S., Stösser, R., 1988. Fruchtbarkeit der Mandarinensorte, "Clementine" {Citrus reticulata Blanco) I. Pollenqualitat und Pollenwachstum. Gartenbauwissenschaft, 53, 4, 106-6.
Eti, S., Paydaş, S., Küden, A.B., Kaşka, N., Kurnaz, Ş., Ilgın, M., 1993. Çukurova Koşullarında Yetiştirilen Bazı Badem Çeşitlerinin Döllenme Biyolojisi ve Embriyo Gelişmıi Üzerine Araştırmalar. Adana TOAG Proje No: 675.
Eti, S., 1996. Döllenme Biyolojisi. Doktora Ders Notları. Adana (Yayınlanmamış).
Foury, C, Delage, C, 1984. Possibilities of Using Honeybees (Apis mellifera L.) for Seed Production in Globe Artichoke {Cynara scolymus L.) and Cardoon {Cynara cardinculus L.). Plant Breeding Abst. 56: 4377.
Günay, A., 1993. Özel Sebze Yetiştiriciliği. Cilt V. Ankara Üniv. Z. F. B.B. Ankara.
Honma, S., Gerson, R., 1977. Gold Germination Statis on Several Capsicum Species. Capsicum 77, Comptes Rendus de 3e Cong Eucarpia Piment. Avignon, 199-201.
Mahanoğlu, G., Eti, S., Kaşka, N., 1993. Correlations Between Pollen Production and Pollen Tube Growth of Some Early Ripening Apricot Varieties. X th International Symposium on Apricot Culture İzmir-Turkey.
Mustafa, M., Stösser, R., 1986. Griffelstruktur, Pollenschlauchwachstum und Fruchtansatz bei der Tomate {Lycopersicon esculentum). Gartenbauwiss, 51, 49-54.
Pecaut, P., Corre, J., Lot, H., Mignioni, A., 1985. Interet des Plants Sains d'artichaut regeneres par la Culture 'in vitro'. P.H.M. Revue Horticole 256:21-26.
Seilheimer, M., Stösser, R.,1982. Pollenschlauchwachstum von Diploiden und Triploiden Apfelsorten in Vivo. Gartenbauwiss, 47, 49-55.
Snyder, M.J., 1981. Investigation of Propagational Techniques for Artichoke. Hort. Abstr. 53:249.
Stösser, R., 1966.Befruchtungsbiologische und Embryologische Untersuchungen bei der Süsskirsche {Prunus avium L.). Dissertation Univ. Hoheheim 112 s.
Stösser, R., Anvari, S.F., 1981. Das Wachstum der Pollenschlauche im Fruchtknotengewebe von Kirschen. Gartenbauwiss. 46, 15-48.
Stösser, R., Kaşka N., Anvari S.F., Eti S., 1985. Bahçe Bitkilerinde Döllenme Biyolojisi Uygulamalı Kurs Notları. 18-22 Mart 1985 Adana (Yayınlanmamış).