Rol Çatışması-Rol Belirsizliği ve İş Yerinde Psikolojik Taciz, Mesleki Benlik Saygısı ve İşe Yabancılaşma Olgularının Araştırma Görevlileri Üzerinde İncelenmesi

Bu araştırmanın amacı, iş yerinde psikolojik taciz, rol çatışması- rol belirsizliği, mesleki benlik saygısı ve işe yabancılaşma olgularını üniversitede çalışan araştırma görevlileri üzerinde incelemektir. Araştırma, tarama yöntemiyle yapılmış, betimsel sonuçlara ulaşılmaya çalışılmıştır. Araştırmada olumsuz davranışlar ölçeği, rol çatışması ve rol belirsizliği ölçeği, mesleki benlik saygısı ölçeği ve işe yaban cılaşma ölçeği kullanılmıştır. Araştırma verileri Akdeniz bölgesindeki bir üniversitede görev yapmakta olan 115 kadın (% 56.4) ve 89 erkek (%4 3.6) katılımcı ile yapılmıştır. Araştırma örnekleminin seçiminde kolayda örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Sonuçlara göre; rol çatışması – rol belirsizliği, iş yerinde psikolojik taciz ile işe yabancılaşma arasında anlamlı ve pozitif ilişki bulunurken, mesleki benlik saygısı arasında anlamlı ve negatif ilişki bulunmuştur. İş yerinde psikolojik taciz ile rol çatışması - rol belirsizliği değişkenleri, işe yabancılaşmanın ve mesleki benlik saygısının anlamlı yordayıcıları olduğu belirlenirken, cinsiyetin anlamlı bir etkiye sahip olmadığı belirlenmiştir. Ayrıca araştırmada, araştırma görevlilerinden 77’sinin % 37.8 oranında değişik sıklıkta iş yerinde psikolojik tacize maruz kaldıkları belirlenmiştir.

An Investigation of Role Conflict-Role Ambiguity and Mobbing, Vocational Self-Esteem and Work Alienation Cases on Research Assistants

The aim of the research is analysis which mobbing, role conflict role ambiguity, vocational self esteem and work alienation facts on research assistants who working at university. The research was done with screening method and descriptive results were tried to be reached. For collect data, it was used the negative acts questionnaire, role conflict and role ambiguity questionnaire, vocational self-esteem questionnaire and work alienation questionnaire in the research. The research data were carried out with 115 female, 56.4% and 89 male 43.6% who work at a university in the mediterranean region of Turkey. In the sample selection of the research, convenience sampling method was applied. According to results; it has been found significance and positive correlation between role conflict- role ambiguity, mobbing and work alienation points. On the contrary it has been found significance and negative correlation between role conflict-role ambiguity, mobbing and vocational self esteem. The role conflict- role ambiguity with mobbing variables were determined to be significant predictors of work alienation and vocational self esteem but gender was not significant affect. In addition, it was found that 77 research assistants 37.8% rate who were exposed to mobbing in the workplace.

PDF

___

Akçay V. 2017, “Örgütlerde İş Rolü Algıları, Sinizm ve Algılanan Performans Arasındaki İlişki”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi 13/13, 476-486.
Akpınar E. N. 2015, “Üniversitede Araştırma Görevlilerinin Duygusal Tacize (Mobbing) Yönelik Algılarının Demografik Özeliklere Göre Analizi”. Current Research in Education 1/2, 89-100.
Aksu T. & Güneri B. 2011, “Öğretim Elemanlarının Maruz Kaldıkları Yıldırma Davranışlarının İşe Yabancılaşmaları Üzerine Etkisi”. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi 2/4, 28-43.
Anıl D., Ertuna L. & Uysal İ. 2015, “Türkiye’deki Araştırma Görevlilerinin Mesleki Sorunlarının İkili Karşılaştırma Yoluyla Ölçeklenmesi”. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi 6/2, 279-292.
Aras M. & Karakiraz A. 2013, “Zaman Temelli İş Aile Çatışması, Düşük Başarı Hissi ve İş Tatmini İlişkisi: Doktora Yapan Araştırma Görevlileri Üzerine Bir Araştırma”. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi 1/4, 1-14.
Arıcak O. T. 1999, Grupla Psikolojik Danışma Yoluyla Benlik ve Mesleki Benlik Saygısının Geliştirilmesi.Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi. İstanbul.
Arslan S. 2016, Rol Çatışması ve Rol Belirsizliğinin Örgütsel Yabancılaşmaya Etkisi: Alanya Belediyesi’nde Bir Uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya.
Atay S. E. & Gerçek M. 2017, “Algılanan Rol Belirsizliğinin İşe Yabancılaşma Üzerindeki Etkisinin ve Demografik Değişkenlere Göre Farklılıklarının İncelenmesi”. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 7/2, 321-332.
Ayan S. 2011, “Üniversitelerde Araştırma Görevlilerine Yönelik Psikolojik Taciz: Gazi, Kocaeli ve Cumhuriyet Üniversitesi Örneği”. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi 27, 1-18.
Aydın E. & Özeren E. 2019, “Akademide İşe Yabancılaşma Olgusu: Araştırma Görevlileri Üzerine Nitel Bir Alan Çalışması“. International Journal of Economic and Administrative Studies, BOR özel sayısı, 159-178.
Aydın Ş. 2004, “Örgütsel Stres Yönetimi”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6/3, 49-74.
Baillien E. & De Witte H. 2009, “Why is Organizational Change Related to Workplace Bullying? Role Conflict and Job Insecurity as Mediators”. Economic and Industrial Democracy 30/3, 348-371.
Bakioğlu A. & Yaman E. 2004, “Araştırma Görevlilerinin Kariyer Gelişimleri: Engeller ve Çözümler”. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 20, 1-20.
Björkqvist K., Österman K. & Hjelt-Bäck M. 1994, “Agression among University Employees”. Agressive Behavior 20/3, 173-184.
Carnero M., Martínez B. & Sánchez-Mangas R. 2008, “Mobbing and its Determinants: The Case of Spain”. Applied Economics 42/29, 3777-3787.
Cemaloğlu N. 2007, “The Relationship Between Organizational Health and Bullying that Teachers Experience in Primary Schools in Turkey”. Education Research Quarterly 31, 3-28.
Cogenli Z. M. & Barlı O. 2013, “The Exposure of Psychological Violence (Mobbing) in Universities and an Application to the Academicians”. Procedia - Social and Behavioral Sciences 93, 1174 – 1178.
Çivilidağ A. 2011, Üniversitelerdeki Öğretim Elemanlarının Psikolojik Taciz (Mobbing), İş Doyumu ve Algılanan Sosyal Destek Düzeyleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi. Konya.
Çokluk Ö., Şekercioğlu G. & Büyüköztürk Ş. 2014, Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik Spss ve Lisrel Uygulamaları. Pegem Akademi: Ankara.
Davenport N. Z., Schwartz R. D. & Elliott G. T. 1999, Mobbing Emotional Abuse in The American Workplace. Çev. O. C. Önertoy,. Sistem Yayıncılık: İstanbul.
Demirel A. G., A. B. Ötken & Ö. Kunday 2012, “Mobbing and Work Alienation: Support From Colleagues as a Moderator”. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 30/1, 1-28.
Doğan A., R. Demir & E. Türkmen 2016, “Rol Belirsizliğinin, Rol Çatışmasının ve Sosyal Desteğin Tükenmişliğe Etkisi: Devlet ve Vakıf Üniversitelerinde Çalışan Akademik Personelin Tükenmişlik Düzeylerinin Karşılaştırılması”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 30/1, 37-67.
Duffy M. & Sperry L. 2007, “Workplace Mobbing: Individual and Family Health Consequences”. The Family Journal 15/4, 398-404.
Durna U. 2004, “Stres, A ve B Tipi Kişilik Yapısına ve Bunlar Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma”. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 11/1, 191- 206.
Ebbers J. J. & Wijnberg N. M. 2017, “Betwixt and Between: Role Conflict, Role Ambiguity and Role Definition in Project-Based Dual-Leadership Structures”. Human Relations 70/11, 1342-1365.
Einarsen S. & Skogstad A. 1996, “Bullying at Work: Epidemiological Findings in Public and Private Organizations”. European Journal Work and Organizational Psychology 5/2, 185-201.
Elmas-Atay S. & Gerçek M. 2017, “Algılanan Rol Belirsizliğinin İşe Yabancılaşma Üzerindeki Etkisinin ve Demografik Değişkenlere Göre Farklılıklarının İncelenmesi”. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 7/2, 321-332.
Fisher C. D. & Gitelson R. 1983, “A Meta-Analysis of The Correlates of Role Conflict and Ambiguity”. Journal of Applied Psychology 68/2, 320-333.
Goher F. & Rehman W. 2012, “Impact of Role (Ambiguity And Conflict) on Teaching Assistants’satisfaction and Intention to Leave: Pakistan HEIs”. International Journal of Business and Management 7/16, 56-61.
Güçlü N. 2001, “Stres Yönetimi”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 21/1, 91-109.
Hansen A. M., Hogh A., Persson R., Karlson B., Garde H. & Orbaek P. 2006, “Bullying at Work, Health Outcomes, and Physiological Stress Response”. Journal of Psychosomatic Research 60, 63-72.
Hoel H., Cooper C. L. & Einarsen S. V. 2020, Organizational Effects of Workplace Bullying. In Bullying and harassment in the Workplace. CRC Press.
Hollis L. P. 2015, “Bully University? The Cost Of Workplace Bullying and Employee Disengagement in American Higher Education”. Sage Open 5/2, 1-11. doi: 10.1177/2158244015589997.
Horta H. 2009, “Global and National Prominent Universities: Internationalization, Competitiveness and The Role of The State”. Higher Education 58/3, 387-405.
Kafetsios K. 2007, “Work-Family Conflict And its Relationship With Job Satisfaction And Psychologicaldistress: The Role of Affect at Work and Gender”. Hellenic Journal of Psychology 4, 15–35.
Kakumba U., Wamala R. & Wanyama S. B. 2014, “Employment Relations and Bullying in Academia: A Case of Academic Staff at Makerere University”. Journal of Diversity Management 9/1, 63-74.
Kanungo R. N. 1983, “Work Alienation: A Pancultural Perspective”. International Studies of Management ve Organization 13/1-2, 119-138.
Karaatlı M. 2006, Verilerin Düzenlenmesi ve Gösterimi. Spss Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti.: Ankara.
Karacan N. & Güneri O Y. 2010, “The Effect of Self-Esteem Enrichment Bibliocounseling Program on The Self-Esteem of Sixth Grade Students”. Procedia Social and Behavioral Sciences 5, 318- 322.
Karacaoğlu K. & Çetin İ. 2015, “İş Yükü ve Rol Belirsizliğinin Çalışanların Tükenmişlik Düzeyleri Üzerine Etkisi: AFAD Örneği”. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi 5, 46-69.
Khezerlou E. 2017, “Professional Self-Esteem as a Predictor of Teacher Burnout Across Iranian and Turkish Efl Teachers”. Iranian Journal of Language Teaching Research 5/1, 113-130.
Khoo S. B. 2010, “Academic Mobbing: Hidden Health Hazard at Workplace”. Malaysian Family Physician 5/2, 61-67.
Kılıç İ., S. Saraçlı, İ. Doğan & E. Pelit 2017, “Hastane İşletmelerinde Mobbingin Örgütsel Yabancılaşma Üzerine Etkisi: Afyonkarahisar'da Bir Uygulama”. İşletme Araştırmaları Dergisi 9/4, 734-747.
Kılınç T. 1991, “Rol Çatışmasını Belirleyen Örgütsel Faktörler ve Satış Elemanlarına Yönelik Sektörel Bir Araştırma”. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi 20/1-2, 19-34.
Kieseker R. & Marchant, T. 1999, “Workplace Bullying in Australia: A Review of Current Conceptualisations and Existing Research”. Australian Journal of Management and Organisational Behaviour 2/5, 61-75.
Lester J. 2013, Workplace Bullying in Higher Education. Taylor and Francis Group Routledge: New York.
Leymann H. 1996, “The Content and Development of Mobbing at Work”. European Journal of Work and Organizational Psychology 5/2, 165-184.
Leymann H. & Gustafsson A. 1996, “Mobbing at Work and The Development of Post-Traumatic Stress Disorders”. European Journal of Work and Organizational Psychology 5/2, 251-275.
Mckay R., D. H. Arnold, J. Fratzl & R. Thomas 2008, “Workplace Bullying in Academia: a Canadian Study”. Employ Respons Rights Journal 20, 77–100.
Minibaş-Poussard J. & İdiğ-Çamuroğlu M. 2009, Psikolojik Taciz İş Yerindeki Kabus. Nobel Yayın Dağıtım: Ankara.
Mottaz C. J. 1981, “Some Determinants of Work Alienation”. The Sociological Quarterly 22, 515-529.
Nair N. & Vohra N. 2009, “Developing a New Measure of Work Alienation”. Journal of Workplace Rights 14/3, 293-309.
Navayan P. K. & Chitale C. M. 2016, “A Study of Nature and Prevalence of Mobbing Amongst Teachers in Higher Education in Pune”. KHOJ: Journal of Indian Management Research and Practices, MIT SOM PGRC KJIMRP National Research Conference (Special Issue), 297-312.
Rizzo J. R., House R. J. & Lirtzman S. I. 1970, “Role Conflict and Ambiguity in Complex Organizations”. Administrative Science Quarterly 15/2, 150-163.
Salin D. 2003, “Workplace Bullying Among Business Professionals-Prevalence, Organisational Antecedents and Gender Differences (Summary Section Only)”. Helsinki: Swedish School of Economics and Business Administration. Kaynak: https://helda.helsinki.fi/ dhanken/bitstream/handle/10227/90/117-951-555-788-7.pdf?sequence=2
Sanaria A. 2013, “Exploring The Conceptualization of Work Alienation in Different Cultural Contexts”. International Business 30/4, 727-743.
Schuler R., R. J. Aldag & A. P. Brief 1977, “Role Conflict and Ambiguity: A Scale Analysis”. Organizational Behavior and Human Performance 20, 111-128.
Shantz A., Alfes K. & Truss C. 2014, “Alienation From Work: Marxist İdeologies and Twenty-First Century Practice”. The International Journal of Human Resource Management 25/18, 2529-2550.
Tabassum F. & Ali M. A. 2012, “Professional Self-Esteem of Secondary School Teachers”. Asian Social Science 8/2, 206-210.
Tanoğlu Ş. Ç., Arıcıoğlu M. A. & Kocabaş M. 2007, “Research on Mobbing in Organizations: a Case Study on Academicians”. Proceedings of the 37th International Conference on Computers and Industrial Engineering, 558-568.
Tasneem F. & Uzma N. U. 2019, “Mediating Role of Work Alienation Between Workplace Bullying and its Outcomes”. ASBBS Proceedings 26, 201-218.
Tınaz P. 2006, “İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing)”. Çalışma ve Toplum 4, 13-28.
Tınaz P. 2008, İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing). Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.: İstanbul.
Tigrel E., Y. & Kokalan O. 2009, Academic Mobbing in Turkey”. World Academy of Science, Engineering and Technology 3/7, 1473-1481.
Tolay Sabuncuoğlu, E. 2008, “Rol Çatışmasının ve Rol Belirsizliğinin Tükenmişlik Ve İş Doyumu Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 23/1, 35-49.
Topa-Cantisano G., M. Depolo & F. Morales 2007, “Workplace Harassment: Meta-Analysis and Integrative Model of its Antecedents and Consequences”. Psicothema 19, 88–94.
Torun İ. & Öztürk S. 2013, “Yükseköğrenimin Etkinleştirilmesi ve Taşra Üniversitelerinin Önemi”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 27/1, 197-208.
Tutar H. 2004, İş Yerinde Psikolojik Şiddet. Platin: Ankara.
Tutar H. 2018, “Benlik Saygısı ve Boyun Eğici Davranışlar Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma”. Journal of Social And Humanities Sciences Research 5/22, 1039-1052.
Vandekerckhove W. & Commers M. S. R. 2003, “Downward Workplace Mobbing: A Sign Of The Times?”. Journal of Business Ethics 45, 41-50.
Van Sell M., Brief A. P. & Schuler R. S. 1981, “Role Conflict and Role Ambiguity: Integration of The Literature and Directions For Future Research”. Human Relations 34/1, 43-71.
Westhues K. 2005, Workplace Mobbing in Academe: Reports From Twenty Universities. Edwin Mellen Press: New York.
Yalçın M. 1995, Rol Çatışması-Rol Belirsizliği ve Stres Arasındaki İlişkiyi Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
Yılmaz H. & Kaymaz A. 2014, “Kurumsal Bir Risk Unsuru: Mobbing (İş Yerinde Psikolojik Taciz)”. Denetişim 14, 73-80.
Yılmaz K. & Şahin T. 2016, “Eğitim Fakültelerindeki Araştırma Görevlilerinin Mesleki Deneyimlerinin İncelenmesi: Araştırma Görevlisi Olmanın Anlamına İlişkin Fenomenolojik Bir Çalışma”. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 143-168. doi: 10.15285/maruaebd.286491
Yumuk Y. 2011, Otel işletmelerinde işe yabancılaşmanın iş tatmini üzerine etkisi: Nevşehir ilinde bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi.Nevşehir.
Yükseköğretim Kurumu (YÖK). 2547 Sayılı Kanun. Kaynak: https://www.mevzuat.gov.tr/ MevzuatMetin/1.5.2547.pdf 13.04.2021
Zabrodska K. & Kveton P. 2013, “Prevalence and Forms of Workplace Bullying Among University Employees”. Employ Respons Rights Journal 25, 89–108, https://doi.org/ 10.1007/s10672-012-9210-x