Sultan II. Abdülhamit Devrinde Arnavut Milliyetçiliği Meselesi (1878-1908)

Bu çalışmanın amacı, Sultan II. Abdülhamit devrinde önemli bir gelişme göstermiş bulunan Arnavut milliyetçiliği meselesini, Prizren Birliği’nden Meşrutiyet’in yeniden ilanına kadar cereyan eden gelişimini incelemektir. Buradan hareketle evvela Arnavut Prizren Birliği’nin teşekkülü, amaçları, Siyasî-askerî faaliyetleri aynı zamanda eğitim, milli alfabe ve kültür meselesi gibi gelişmeler ele alınmıştır. Arnavut Prizren Birliği’nin dağıtılmasından sonra ortaya çıkan siyasî durum Bâbıâli’nin Arnavutların yaşadıkları bölgelerde özel bir politika izlemesine sebep olmuştur. Ancak, 1890’lardan itibaren Makedonya Bulgar, Sırp, Yunan ve Arnavutlar arasında çatışma sahasına dönüştü. Makedonya’da reformun başlaması halinde Sırp, Bulgar ve Yunan tehlikesinin artacağı ihtimali Arnavutları tedirgin ediyordu. Bu duruma karşı Arnavutlar bir dizi toplantılar yapmış ve aldıkları kararları Sultan II. Abdülhamit’e bildirmişlerdi. Arnavutların milliyetçi ve muhafazakar kesimlerinden gelen bu taleplere karşı Bâbıâli sessiz kaldığı için Arnavutlar bir araya gelerek İpek İttifakı’nı kurdular. 1902 yılında Makedonya’da tekrar gerçekleştirilmesi istenen reformlar Arnavutları karşı hareketlere yönlendirdi. Üstelik söz konusu dönemde Arnavutlar devrimci faaliyetlere geçerek “Arnavutluk’un Özgürlüğü İçin Komite”yi kurdular. Bu çalışmada II. Abdülhamit devrinde gittikçe önemli bir gelişme kaydeden Arnavut milliyetçiliği meselesi, belirlenen sınırlar içerisinde Osmanlı ve Arnavut kaynakları ışığında incelenmiştir.

The Issue of Albanian Nationalism in the Era of Sultan Abdulhamit II (1878-1908)

The aim of this study is to examine the developments in the issue of Albanian nationalism, which showed an important development during the reign of Sultan Abdulhamit II, from the Union of Prizren to the re-declaration of the Constitutional Monarchy. In this regard, firstly, the formation of the Albanian Union of Prizren, its aims and political-military activities are discussedfollowed by the developments in issues related to education, national alphabet and culture. The political situation that emerged after the collapse of the Albanian Union of Prizren caused the Sublime Porte to follow a special policy in the regions where Albanians lived. However, from the 1890s Macedonia turned into a battleground between Bulgarians, Serbs, Greeks and Albanians. Albanians were concerned that in case of reform in Macedonia, the Slavic danger would increase and the Albanian lands would be fragmented. Against this situation, Albanians held a series of meetings and informed the Sultan Abdulhamit II of the decisions taken. Since the Sublime Porte remained silent against these demands from the nationalist and conservative sections of the Albanians, the Albanians came together and established the Ipek Alliance. The reforms that were wanted to be made again in Macedonia in 1902 led the Albanians to opposing actions. Moreover, in this period, Albanians took up revolutionary activities and established the "Albanian Committee for the Freedom of Albania". In this study, the issue of Albanian nationalism, which made an important development during the reign of Abdulhamit II, was examined in the light of Ottoman and Albanian sources within the determined limits.

PDF

___

Abdyli R. 2004, Lidhja Shqiptare e Prizrenit në Burimet Angleze, Libri I, Prishtinë.
Alkan N. 2014, Ve Selanik Düştü; 1912-1913 Balkan Savaşı ve Hezimeti, Timaş Yayınları, İstanbul.
Alpan N. 1978, Prizren Birliği ve Arnavutlar, Ankara.
Alpan N. 1979, Arnavut Alfabesi Nasıl Doğdu?, Ankara.
Armaoğlu F. 1997, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914). TTK, Ankara.
Aydın M. 2019, “Arnavutluk’un Osmanlı Devleti’nden Kopuşu Sorunu (1912-1913)”. Belgi 17, 1094- 1128.
Belegu X. H. 1939, Lidhja Shqiptare e Prizrenit dheVeprimet e saj 1878-1881. Tiranë, 1939.
Bilge L. M. 1991, “Arnavudluk” TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 3. İstanbul.
Birecikli İ. B. 2008, “Yüzüncü Yılında II. Meşrutiyet’in İlanı Üzerine Bir İnceleme”, Akademik Bakış 2/3,211-226.
Birecikli İ. B. 2010, Arnavutlar ve Arnavutluk Sorunu 1908-1914. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
Bozbora N. 1997, Osmanlı Yönetiminde Arnavutluk ve Arnavut Ulusçuluğu’nun Gelişimi, 1. Baskı, Boyut Kitapları, İstanbul, Ocak.
Bozbora N. 2006, “Arnavut Milliyetçiliğin Gelişimi”, Balkanlar El Kitabı Cilt I: Tarih, Derleyenler: Osman Karatay & Bilgehan A. Gökdağ, Kara M. & Vadi. Çorum Ankara.
Clayer N. 1994, “Bektaşilik ve Arnavut Ulusçuluğu”, Çev. Orhan Koloğlu, Toplumsal Tarih 2.
Clayer N. 2013, Arnavut Millîyetçiliğinin Kökenleri Avrupa’da Çoğunluğu Müslüman Bir Ulusun Doğuşu, Çev. Ali Berktay, 1. Baskı, Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul.
Çelik Y. 1997, Prizren İttihâd Cemiyeti ve Faaliyetleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmalar Enstitüsü. İstanbul.
Elsie R. 2004, Bektashi Order of Dervishes, Historical Dictionary of Kosova, The Scarecrow Press, USA.
Eraslan C. 2014, “Osmanlı Devletinin Arnavutlara Yönelik Politikalarında Birinci ve İkinci Meşrutiyet Dönemlerinin Karşılaştırılması”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi 13, 59-75.
Frashëri K. 2012, Lidhja Shqiptare e Prizrenit (1878-1881), Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Tiranë.
Frashëri K. 2013, Abdyl Frashëri, Jeta, veprimtaria dhe shkrimet (1839-1892), Botimet M&B, Tiranë.
Fshasi F. 2008, “2. Meşrutiyet ve Arnavutluk’taki Osmanlı Algısı: Arnavutlarla Osmanlı’nın Düşman Olduğu O An”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 38, 161-178.
Akademia e Skencave e Shqipërisë Instituti i Historisë, Historia e Popullit Shqiptarë vellimi II, 2002,Rilindja Kombëtare vitet 30 tëshek. XIX-1912, Toena Tiranë.
Gawrych W. G. 2021, Hilal ve Kartal;Osmanlı Yönetimi, İslam ve Arnavutlar 1874-1913, Çev. Ali Fahri Doğan, Selenge Yay. İstanbul.
Glenny M. 2007, Histori e Ballkanit, Nacionalizmi, Luftërat dhe Fuqitë e Mëdha, Toena, Tiranë, 2007.
Jelavich C. B. 1997, The Establishment of the Balkan NationalStates, 1804-1920, A History of East Central Europe, University of Washington Press.
Jelavich C. B. 2006, Balkan Tarihi 20 Yüzyıl, C. 2, İstanbul.
Kabashi SH. 2019, Kosova Vilayeti’nde Milliyetçilik Hareketleri 1902-1912. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
Karal E. Z. 1996, Büyük Osmanlı Tarihi, Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri (1876-1907),TTK, Cilt IV, Ankara.
Kırmızı A. 2014, Avlonyalı Ferid Paşa Bir Ömür Devlet, Klasik Yay. İstanbul.
Karpat H. K. 2004, Balkanlar'da Osmanlı Mirası ve Milliyetçilik, İstanbul.
Külçe S. 2013, Firzofik Toplantısı ve Meşrutiyet, Kitabevi, İsyanbul.
Luarasi S. 1971, Ismail Qemali, Rilindja, Prishtinë.
Maden F. 2011, “Arnavutluk’un Bağımsızlık Süreci (1877-1913)” Avrasya Etüdleri 38, 155-196.
Maden F. 2013, “Arnavutluk’ta Bektaşilik ve Arnavutluk’un Bağımsızlığına Giden Süreçte Bektaşiler” Avrasya Etüdleri 44, 141-176.
Mezani R. 2003, İttihat ve Terakki, Arnavutlar ve Arnavutluk. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir.
Muqo E. 2012, İbrahim Temo’nun Hayatı Faaliyeti ve Fikirleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
Murzaku T. H. 1998, “Politika Ballkanike e Rusisë Gjatë Viteve të Krizës Lindore (1875-1878)”, Studime Historike, nr. 1-2, Tiranë, 180-90.
Myzyry H. 1979, “Shoqëria e Stambollit”, Konferenca Kombëtare e Studimeve për Lidhjen Shqiptare të Prizrenit,vëll. I Tiranë.
Olgun S. 2015, XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Arnavut Millîyetçiliğinin Gelişiminde Mektepler.Yayımlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Elâzığ.
Olgun S. 2018, “Bayram Fehmi Bey / Bajo Topulli (1867-1930): Öğretmenlikten Çeteciliğe ÇeteciliktenKaymakamlığa Bir Arnavut Milliyetçisinin Sıra Dışı Hayat Öyküsü” History Studies 10, 125-145.
Prifti K. 1984, Lidhja Shqiptare e Pejës: lëvizja kombëtare 1896-1900, Akademia e Shkencave e RPS të Shqipërisë, Instituti i Historisë, Tirane. Rizaj S. 1998, Lidhja Shqiptare e Prizrenit (1877-1885). Prizren.
Rizaj S. 1977, “Drejt Paqës së Shën-Stefanit (1878) në Dritën e Burimeve Turko-Osmane dhe Angleze”, Gjurmime albanologjike. Seria e shkencave historike. VI – 1976, Prishtinë, 59-70.
Skendi S. 2000, Zgjimi Kombëtar Shqiptar (1878-1912), Tiranë: Phoenix: Shtëpia e Libritdhe e Komunikimit.Sönmez B. İ. 2007, II. Meşrutiyette Arnavut Muhalefeti. İstanbul.
Shaw J. S. & Shaw E. K. 2016, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye Cilt 2. Çeviren: Mehmet Harmancı, İstanbul.
Shpuza G. 1999, “Arnavutlar ve Jön Türk Devrimi”. Osmanlı II, Ankara.