Karma Ekonomi Sistemi Bağlamında Milli Birlik Komitesi’nin Ekonomi Politikalarının Değerlendirilmesi (27 Mayıs 1960 – 27 Ekim 1961)

Türkiye Cumhuriyeti kuruluşundan itibaren özel girişim odaklı bir kalkınma politikası benimsemiştir. 1929 Bunalımından etkilenen Türkiye, özel girişim odaklı kalkınma politikasının yerine devletin ekonomiye yoğun müdahalede bulunduğu devletçilik modelini benimsemiştir. Ancak İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Türkiye’de siyasi ve ekonomik değişimler başlamıştır. Siyasi olarak çok partili sisteme geçilmiştir. 1950 yılında iktidara gelen Demokrat Parti (DP), 1950-1960 döneminde kapitalist-liberal bir ekonomik model tercih etmiştir. Fakat DP döneminde alınan ekonomik kararlar Türkiye’nin bütçe dengesini bozmuştur. Siyasi olarak DP’nin Tahkikat Komisyonları gibi anti-demokratik uygulamaları ordu ve üniversite içinde ciddi tepkilere neden olmuştur. 27 Mayıs 1960 tarihinde Milli Birlik Komitesi (MBK) yönetime el koymuştur. MBK, Atatürk döneminden beri Türkiye Cumhuriyeti’nin ekonomi sisteminin temelini oluşturan karma ekonomi modelini uygulamak istemiştir. Ancak Atatürk döneminden farkı MBK’nin tıpkı DP gibi dış yardımdan faydalanma isteğidir. Milli Birlik Komitesi bu amaç doğrultusunda Devlet Planlama Teşkilatını kurmuş, yatırımlar için ise dış kaynak arayışına gitmiştir. Bu çalışmanın amacı Milli Birlik Komitesi’nin yönetimi tekrar sivillere devrettiği 1961 yılının Kasım ayına kadarki süreçte karma ekonomi sistemine dönüş için alınan ekonomik kararları ve sonuçlarını incelemektir.

Evaluation of the National Unity Committee’s Economic Policies in the Context of the Mixed Economy System (27 May 1960 – 27 October 1961)

The Republic of Turkey has adopted a development policy focused on private enterprise since its foundation. Affected by the 1929 Depression, Turkey adopted the statism model, in which the state intervened heavily in the economy, instead of the development policy focused on private enterprise. However, after the Second World War, political and economic changes began in Turkey. Politically, a multi party system was adopted. The Democratic Party (DP), which came to power in 1950, preferred a capitalist liberal economic model in the 1950-1960 period. However, the economic decisions taken during the DP period disrupted Turkey's budget balance. Politically, the anti-democratic practices of the DP, such as the Investigation Commissions, caused serious reactions within the army and the university. On May 27, 1960, the National Unity Committee (MBK) took over the administration. MBK has wanted to implement the mixed economy model, which has been the basis of the economic system of the Republic of Turkey since the Atatürk era. However, the difference from the Atatürk period is that MBK, like DP, is willing to benefit from foreign aid. For this purpose, the National Unity Committee established the State Planning Organization and sought external resources for investments. The aim of this study is to examine the economic decisions and their results for the return to the mixed economy system in the period until November 1961, when the National Unity Committee handed over the administration back to the civilians.

PDF

___

Ahmad F. & Ahmad B. T. 1976, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1950-1971. İstanbul 1976.
Akkor N. 2018, “1929 Dünya Ekonomik Krizi ve Türkiye’de Devletçilik Politikasına Geçiş”. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2/1, 133-139.
Aksoy A. 2016, “Geleneksel Devletten Modern Devlete: Sanayi Devrimi ve Kamu Yönetimi Düşüncesinde Değişim”. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi 2/3, 31-37.
Alican E. 2021, Günlükler 1956-1966. İstanbul. Doi: 10.25272/j.2149-8539.2016.2.3.04
Arnon J. 1965, “Karma Ekonomide Özel ve Kamu Sektörü Yatırımlarının Finansmanı”. Karma Ekonomide Planlama ve Gelişme, Ekonomik ve Sosyal Etüdler Konferansı - Dördüncü Konferans. İstanbul, 183-195.
Aslan R. & Sürekçi D. 2009, Adnan Menderes Hükümeti’nin IMF’ye Sunduğu İlk Ekonomik İstikrar Programı. Bursa.
Avcıoğlu D. 1969, Türkiye’nin Düzeni. Ankara.
Aysan M. A. 1986, “Atatürk’ün Ekonomik Görüşü: Devletçilik”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 2/6, 614-644.
Boratav K. 2008, Türkiye İktisat Tarihi (1908-2007). Ankara.
Bulut S. 2009, “Üçüncü Dönem Demokrat Parti İktidarı (1957-1960): Siyasi Baskılar ve Tahkikat Komisyonu”. Gazi Akademik Bakış 2/4, 125-145.
Ekzen N. 1980, 1946-1958-1970 Devalüasyonları. Ankara.
Ekzen N. 2009, Türkiye Kısa İktisat Tarihi 1946’dan 2008’e. Ankara.
Eren S. C. 1995, Cumhuriyet Dönemi İstikrar Politikaları. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
Gencer A. H. & Birol Ö. H. 2014, “A. Smith ve Klasik Okul, K.Marx ve Marksist Sosyalizm, J. M.
Keynes ve Keynesgil Devrim ve Daha Sonraki Gelişmeler”. International Conference on Eurasian Economies Skopje, 934-943.
Gerger H. 2012, Türk Dış Politikasının Ekonomi Politiği. İstanbul 2012.
Hamitoğulları B. 1980, “Karma Ekonomi, Planlama ve Büyümeye İlişkin Bazı Yanılgılar Üzerine”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 35/1, 167-186. Doi: 10.1501/SBFder_0000001399
Hatiboğlu Z. 1978, Türkiye İktisadı ve Türkiye’de İktisatçılar. İstanbul.
Hiç M. 1979, Kapitalizm, Sosyalizm, Karma Ekonomi ve Türkiye. İstanbul.
Hiç M. 1980, Türkiye Ekonomisinin Analizi (Başlıca Ekonomik Göstergelerle). İstanbul.
Karavar H. 2019, “Türk-Alman Ticari İlişkilerinde Yeniden Canlanma: 1949-1954 Yılları”. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi IX/2, 373-387. Doi: 10.13114/MJH.2019.496
Karavar H. 2021, “Ekonomik Diplomasi Perspektifinden II. Wilhelm ve Theodor Heuss’un Türkiye Ziyaretlerinin Değerlendirilmesi”. Uluslararası İlişkiler 18/72, 87-102. Doi: 10.33458/uidergisi.954772
Kepenek Y. 2005, Türkiye Ekonomisi. İstanbul.
Kurdaş K. 1979, Ekonomik Politikada Bilim ve Sağduyu. İstanbul.
Küçükkalay M, 1997. “Endüstri Devrimi ve Ekonomik Sonuçlarının Etkisi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 2/2, 51-68.
MBK Genel Kurul Toplantısı 1960. Üçüncü Birleşim.
MBK Genel Kurul Toplantısı 1960. Altıncı Birleşim.
MBK Genel Kurul Toplantısı 1960. On Beşinci Birleşim.
MBK Genel Kurul Toplantısı 1960. Kırk Yedinci Birleşim.
Payaslı V. 2011, “Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde Devletçilik Politikası Üzerine Bir Değerlendirme (1939-1950)”. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi 7/13, 123-140.
Shaw S. J. & Shaw E. K. 2017, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye Cilt 2. İstanbul.
Şahin H. 2012, Türkiye Ekonomisi. İstanbul.
Tokgöz E. 2001, Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi (1914-2001). Ankara.
Yenal O. 2010, Cumhuriyet’in İktisat Tarihi. İstanbul 2010.
TC Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı 1963, Kalkınma Planı 1963 – 1967 (Birinci Beş Yıl). Ankara.
TC Maliye Bakanlığı Hazine Genel Müdürlüğü ve Milletlerarası İktisadi İşbirliği Teşkilatı 1962, Türkiye