Osmanlı İmparatorluğu'nun Son Yıllarında Bir Kararlılık Gösterisi: Kıtalararası Osmanlı Hava Seferi'

Osmanlı İmparatorluğu Avrupa Kıtasındaki topraklarının yaklaşık 175.000 km2sini Balkan Savaş- ları sonunda ve I. Dünya Savaşının hemen öncesinde kaybetmiştir. Bu kaybın halk üzerindeki olumsuzetkisinin giderilmesi için İstanbuldan Kahireye kadar sürecek uzun mesafeli bir uçuş yapılmasıplanlanır. Kısa bir süre önce, Fransanın tamamladığı Paris-İstanbul-Kahire hattı uçuşundaki başarısıdolayısı ile Fransız havacılığına duyulan hayranlığın, Türk pilotlarına ve Türk devletine yönlendirilmesidüşünülür. Bu gelişmeler sonucunda; Osmanlı Devleti vatandaşlarının çoğunluğunu oluşturan Türklerinve diğer müslümanların, moral-motivasyonunu geliştirmek, Türk Havacılığının gücünü dünyaya göster- mek amacıyla İstanbul-Kahire yolculuğuna karar verilir. Bu görev için dönemin en iyi Türk pilotları veuçakları görevlendirilmiştir. Ancak havacılığın henüz gelişmekte olması ve uzun uçuş tecrübesi olmamasınedeniyle 3 pilot şehit olmuş, en iyi uçaklar kaybedilmiştir. Osmanlı Devleti idarecileri, seferin başarılma- sını devletin ve milletin onuru olarak gördüklerinden, üç kıtayı içeren ve İstanbuldan Kahireya kadar birmesafeyi öngören hava seferi tamamlanmıştır. Türk Havacılığı için tarihe intikal etmiş bir hatıranınyanında Türk Devletinin en zor şartlarda bile kararlılığından asla vazgeçmeyeciğinin belgesi olmuştur.

A Demonstration of Determination by the Ottoman Empire in its Last Years:The First Experience of Intercontinental Flying by Ottoman Aviators

As a consequence of the Balkan Wars the Ottoman state lost almost 175.000 km2of its territoryin Europe. With the aim of distracting the public from the consequences of this loss and providing apsychological boost, a long distance flight was planned between İstanbul and Cairo. Admiration ofFrench aviation, a consequence of the completion of a flight by the French from Paris, via İstanbul toCairo, influenced the Ottoman state and its pilots. In consequence of these developments, a flight fromİstanbul to Cairo was decided upon to display the power of Ottoman aviation to the public and the rest ofthe world and boost the morale of the Turks and the other Muslims who formed the majority of theOttoman state s citizens. The best pilots and most suitable aircraft were chosen for this mission in 1914.However, as aviation was in its very early stages and there was no experience of long distance flight, 3pilots were martyred and the best aircraft were lost. Because the administrators of the state regarded thesuccess of this flight as a matter of honour for the state and for public morale, this flight from İstanbul toCairo linking three continents was completed. The public expressed great interest in this expedition anddonations were collected to purchase new aircraft. This event was a sign that the state would neverrelinquish its determination, even under the worst conditions, in addition to being a milestone memory inthe history of Turkish aviation.

PDF

___

Armaoğlu, F ( ). 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi. -1914, urumu Yayınları.
Aydar, O. (1938). Kaybettiğimiz Hava Kahramanı: Salim İlkuçana Ait Hatıralar. Havacılık ve Spor Dergisi, C. 10.
Aydar, O. (1948). Uçan Süvariler. Ankara: Ulus Basımevi.
Buddecke, H. J. (2009). Çanakkale Üzerinde Bir Şahin. Çev.: Bülent Erdemoğlu. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. İstanbul: Yaylacık Matbaacılık.
Dürrü N. (1933). İlk Hava Şehitlerimiz. Cumhuriyet Gazetesi, (Şubat).
Eldem, V. (1970). Osmanlı İmparatorluğunun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Erickson, E. J. (2009). I. Dünya Savaşında Osmanlı Ordusu Çanakkale-KuTül Amare ve Filistin Cephesi. Çev.: Kerim Bağrıaçık. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Gediz, E. (1933). Türk Hava Kuvvetleri Tarihi-1 (1911-1918). Hv.K.Tarihçe Şube Müdürlüğü Çalışması, Ankara.
Havacılık ve Spor Dergisi (1933). İlk Hava Kahramanımız Fethi. Cilt/7.
Hava Dergisi (1974). Havacılıkta Türkler III. Temmuz, 244/21.
Hürkuş, V. (2008). Havada. 1. Kitap, 1915-1925. 3. Baskı. İstanbul: Tayyareci Vecihi Hürkuş Müzesi Yayınları.
İlmen, S. (1947). Türkiyede Tayyarecilik ve Balonculuk Tarihi. İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi.
Kansu, Y. Ş., & Yılmaz, S. Ö. (1971). Havacılık Tarihinde Türkler I. Ankara: Hav. Kuvvetleri Basımevi.
Kasmieh, K., (2013). Suriye Semalarında İlk Türk Uçakları 1914. Türk Hava Kuvvetlerinin 100 üncü Yılı Uluslararası Tarih Sempozyumu, 8-10 Şubat 2011. Ankara: Ayrıntı Basımevi.
Keyüsk, M. (1950). Türk Havacılık Tarihi (1912-1914). Birinci Kitap, Cilt/1. Eskişehir: Uçuş Okulları Basımevi.
Keyüsk, M. (1951). Türk Havacılık Tarihi (1914-1916). İkinci Kitap, Cilt/1. Eskişehir: Uçuş Okulları Basımevi.
Kocatürk Ö. (2013). Osmanlı Pilotlarının İstanbul-Kahire-İskenderiye Seyahati (Şubat-Mayıs 1914) . İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Kress, F. Von. (20142). Son Haçlı Seferi Kuma Gömülen İmparatorluk. Çev.: Tahir Balaban. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Kural, F. (1974). Kuruluş Yıllarında Türk Askerî Belgeleri 1909-1913. Ankara: : Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü.
Kurter, A. (2006). Türk Hava Kuvvetleri Tarihi (1910-1914). Cilt/I. Ankara: Hava Kuvvetleri Komutanlığı Basımevi.
Sanders, L. Von. (2010). Türkiyede Beş Yıl. Çev.: Eşref Bengi Özbilen. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Sarp, İ. (1986). Türk Hava Kuvvetlerinin Doğuş Yılları. Ankara: Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü.
Okar, A. (20102). Türkiyede Tayyarecilik 1910-1924. İstanbul: YKY.
Özdemir, Y. (1981). Atatürk ve Türk Havacılığı. Ankara: Hava Basımevi.
Özdemir, Y. (1981). Şehit Pilot Binbaşı Fazıl Bey . Ankara: Hava Basımevi.
Öztürk, A. (2014). Yalova Tatbiki Eğitim Kampı Denetlemeleri. 22 Temmuz, Yalova,
Sözeri, E. N. (1961). Türk Tayyareciliği Hava Kuvvetleri Dergisi, 202. Ankara: Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü.
Sözcü Gazetesi, 9 Ağustos 2014, Cumartesi
Şehbal, Tayyarecilerimiz Port Saidte; Tayyarecilerimiz İskenderiyede; Tayyarecilerimiz Kahirede. Sayı/98.
Şehbal, Tayyareci Merhum Fethi Beyin Kendi Fotoğraf Makinesi İle Aldığı Resimlerden . Sayı/93
Şehbal,1914, Sayı/92.
Tasvir-i Efkar, Şanlı Fedakar Şehitlerimizin Âli ve Seyyid Hatıraları İçin. 3 Nisan 1914.
Tasvir-i Efkar, Yeni Seyehat-i Havaiye İntiahatından. 6 Mayıs 1913 (23 Nisan 1330).
Tasvir-i Efkar, Büyük İstikraz Etrafında. 6 Mayıs 1913 (23 Nisan 1330).
Tasvir-i Efkar, Tayyarecilerimiz Mısırda. 19 Mayıs 1914 (6 Mayıs 1330).
Tasvir-i Efkar, Tayyarecilerimizin Hareketi. 3 Haziran 1914 (21 Mayıs 1330).
Tasvir-i Efkar, İzmitten Tayyare İle Gelenler. 31 Temmuz 1914 (18 Temmuz1330).
Tayyare Mecmuası, Tayyarecilik ve Kadınlarımız. 14-8/12, 10 Teşrin-i Evvel 1341, İstanbul: Ahmet İhsan Matbaası.
Tayyare Mecmuası, Mübeccel Tayyare Şehitlerimiz. 21/101, Şubat 1926.
Turgut, H. (1955). Taberya Gölü Kenarındaki Abide. Uçantürk/1, Nisan. Ankara.
Türklerin Havacılığa Hizmetleri, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı Merkezi, Daire Başkanlığı, Harp Tarihi Şubesi, Yay/4. Ankara, 1982.
Uçantürk, (1974). Havacılıkta Türkler. Sayı/245.
Uçarol, R. (1992). Siyasî Tarih 1. İstanbul.
Ünalp, R. (2013). İstanbul-Kahire Seferi ve Ardındaki Gerçek. Türk Hava Kuvvetlerinin 100üncü Yılı Uluslararası Tarih Sempozyumu. 8-10 Şubat 2011, Ankara: Ayrıntı Basımevi.
Ufukların Ötesindekiler. Ankara Hava Harp Tarihi Yayınları, 8.
Ünalp, F. R. (2014). Afrika Cephesi-Kanal Savaşları-Avrupa Cepheleri. 100üncü Yılında Birinci Dünya Savaşı Paneli, 24 Ekim 2014. Gnkur. ATASE Dairesi Başkanlığı, Hava Harp Okulu Şehit Muzaffer Erdönmez Sinema Salonu, İstanbul.
Yalçın, O. (2009). Hava Kuvvetleri Komutanlığı Filo Tarihçeleri. Ankara: Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü.
Yalçın, O. (2009). Türk Hava Harp Sanayii Tarihi 1913-2009. Ankara: Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü.
Yalçın, O. (2013). Türk Hava Harp Sanayii Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Yalçın, O. (2010). Türk Havacılık Tarihinde Bağış Uçakları ve Havacılık Sanayii Kurulmasına Tesirleri. Gazi Akademik Bakış Dergisi, 3/6.
Yalçın, O., Hava Subayı Fazıl Bey ve Mesleki Yaşamında Dönüşümcü Liderlik Yansımaları. Hava Harp Okulu 3 üncü Ulusal Lidelik Sempozyumu 20-21 Mart 2014, HHO, İstanbul, 2014.
Yalçın, O. (2014). Birinci Dünya Savaşında Techizat-Balonlar ve Uçaklar. Yüzüncü Yılında Birinci Dünya Savaşının Hatırlattıkları Konulu Seminer, 28-29. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi. İstanbul.
Arşiv Belgeleri
BCA., Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Fon Nu.:030.10, Yer Nu.:193.321.10,s.1, Tarih: 20.11.1928.
BOA., Başbakanlık Osmanlı Arşivi Fon: MV,Dosya: 234 Gömlek: 15 Tarih: 1332R18, Belge1.
TŞM., Tarihçe Şube Müdürlüğü Arşivi İlkler, Klasör No: 75, Hava Komutanlığı, 2007, Ankara.
TŞM., Dosya Nu.: 93, Belge Nu.: 17, Hava Komutanlığı, 2007, Ankara.
TŞM., İstanbul Kahire Seferi ve Altın Kanatlar Dosyası, Dosya Nu.: 93, Ankara, 2007, Belge Nu.: 17.
HHO., Yeşilköy Havacılık Müzesi, İstanbul.
Yeşilköy Havacılık Müzesi, Tanta Anı Objesi, İstanbul, 2013.