XIX. Yüzyılda Osmanlı-Hindistan Ticaretine Bir Örnek: At İhracatı

Hindistan, XIX. yüzyıl boyunca Osmanlı Devletinin gerek resmi gerek gayrı resmi yollarla yapılanhayvan ihracatının en büyük pazarı olmuştur. Buraya yapılan canlı hayvan sevkiyatının temel konusunuise, başlıca yetiştiricilik bölgesi Osmanlı hakimiyetindeki Suriye ve Irak toprakları olan Arap atı teşkiletmiştir. Suriyeden ve özellikle Irak topraklarından Hindistana yapılan at sevkiyatı, Fırat ve DicleNehirlerinin nakliyatta etkin bir biçimde kullanılmaya başlanmasıyla birlikte 1850li yıllardan itibarenbüyük bir ivme kazanmıştır. Ancak, ihracatın hacminde yaşanan söz konusu genişleme, Arap nesliningerek nicel yönden gerekse nitelik açısından ciddi bir gerileme yaşaması sonucunu beraberindegetirmiştir. Osmanlı hükümeti, at ticaretinin temel geçim kaynaklarından birini oluşturduğu bu coğraf- yada, bir yandan ticaret akışındaki dengeyi korumaya, diğer yandan da neslin devamlılığını sağlayacaktedbirler almaya çalışmıştır. Söz konusu çalışmada, Osmanlı Devletinin XIX. yüzyılın ikinci yarısındanI. Dünya Savaşına kadar olan süreçte Hindistan yönündeki at ihracatının temel bazı değişkenlerininaydınlatılması amaçlanmıştır. Bu çerçevede ihracata kaynak teşkil eden bedevi aşiretleri, başlıca ihraçmerkezleri, Irak ihracatının Hindistan yönünde yoğunlaşmasının temel nedenleri ve ihraç yasakları gibiönemli konu başlıklarının değerlendirilmesine çalışılmıştır. Araştırmaya yön veren kaynakları ise, dönemeait Osmanlı arşiv kayıtları, ilgili vilayet salnameleri ve konuyla ilgili diğer literatür oluşturmuştur.

An Example of Trade Between the Ottomans and British India in the 19thCentury: The Exportation of Horses

British India in the 19thcentury was the largest market for equine exports from the Ottoman statethrough both an official and unofficial channels. The export of horses from Syria and in particular, from Iraqto India, gathered pace from 1850 onwards, with the beginning of modern shipping on the Tigris andEuphrates Rivers. The increased demand for Arabian horses from India, and the consequent expansion in thevolume of exports had however, consequences for equine Arabian bloodstock, leading to a serious decline inthe breed of Arabian horses, in terms of the quantitative and characteristic aspects of the breed. The Ottomanstate which both organized and obtained one of the sources of its income from the horse trading in thisregion, on the one hand attempted to keep the balance in trade-flow in its favor, while, on the other hand,undertaking the necessary precautions to ensure the continuity of the Arabian breed for future generations.Exports of the Arabian horse bred in the livestock raising areas of Syria and Iraq, under Ottoman controlform the subject of this article and some basic factors in horse exportation to India are addressed, for theperiod extending from the middle of the 19thcentury until the outbreak of the First World War. Within thisframework, some important subject areas are addressed including: the Bedouin tribes who bred the stock,the livestock for export and the major export centers, the primary reasons why Iraq s exports of Arabianhorses to India increased, and export prohibitions. The main sources employed in this research were therecords in the Ottoman state archive, county annuals and other documentation related to this matter.

PDF

___

Abidin, İ. (1917). Osmanlı Atları. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Aral, N. & Batu, S. (1936). Arabistanda Atçılığın Bugünkü Durumu. Ankara: Yüksek Ziraat Enst. Yayınları.
Aral, N. (1974). Türkiyede Yetiştirilen Hayvan Türleri, Yetiştiricilik Tarihi ve Teknolojisi (1923-1931), Ankara: Türkiye Jokey Klubü Yayınları.
Basra Vilayeti Hayvanat-I Ehliyesinin Ahval-İ Umumiyesi. (31 Kanunuevvel 1329). Ticaret Ve Ziraat Nezareti Mecmuası, 4. Sene, Aded 33-34, 749-750.
Batu, S. (1938). Türk Atları ve At Yetiştirme Bilgisi. Ankara: Yüksek Ziraat Enstitüsü Yayınları.
Çevik, A. (2009). Ortaçağ İslâm Coğrafyacılarına Göre el-Cezîre ve İdari Taksimatı. Osmanlı Araştırmaları, 33, 35-64.
Grenier. (1300). Usûl-i Islah-ı Teksîr-i Hayvanât. Çev. H. H. Efendi, Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Matbaası.
İstavri. (1324) Arap Atı, Mecmua-i Fünûn-ı Baytariyye, 1. Sene, 8, 230-238.
Keskin, T. (2012). Dicle ve Fırat Nehirleri Üzerinde Yapılan Ticaret (1838-1914). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, Sosyaal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kılıç, R. (2011). Osmanlı Yönetiminde Irak ve Suriye, İstanbul: İdeal Yayıncılık.
Kızılkaya, O. (2013). XIX. Yüzyılın Sonu XX. Yüzyılın Başlarında Basra Körfezinde Uluslararası Hâkimiyet Mücadelesi. Turkish Studies, 8(7), 293-306.
Kural, M. (2013) On Dokuzuncu Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğunun Basra Körfezi Politikası. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Musul Vilayetinde Islah-ı Cins-i Hayvanat ve Emraz-ı Sariye-i Hayvaniye. (30 Nisan 1330). Ticaret ve Ziraat Nezareti Mecmuası, 5. Sene, Aded 37-38, 78-85.
Musul Vilayetinin Hayvanat-ı Ehliyesinin Ahval-i Umumiyesi (13 Temmuz 1328). Ticaret ve Ziraat Nezareti Mecmuası, 3. Sene, Aded 21, 799-806.
Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Bağdat. (2012). Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM), Ankara.
Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Musul. (2012). Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM), Ankara.
Suriye Vilayeti Hayvanatının Islah ve Teksiri. (31 Ağustos 1328). Ticaret ve Ziraat Nezareti Mecmuası, 3. Sene, Aded 22, 907-910.
Arşiv Belgeleri
Bab-ı Asafi Mektûbi Mühimme Kalemi (A.MKT.MHM.); 487/41; 495/73
Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO.); 1663/124664; 3652/273874; 3683/276159; 3750/281178; 3795/284603; 3946/295920; 3954/296487; 3970/297701; 4303/322680
Dahiliye Nezareti Muhaberat-ı Umumiye İdaresi (DH.MUİ.); 45.2/13
Dahiliye Nezareti İrade (DH.İD); 100/3
Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT.); 1973-70; 2678/5
Bab-ı Asafi Mektubi Kalemi Umum Vilayet (A.MKT.UM.); 165/48
Hariciye Nezareti Tercüme Odası (HR.TO.); 495/37
İrade Orman ve Maadin (İ.OM.); 5/43.
Şura-yı Devlet (ŞD.); 2272/43; 571/9
Meclis-i Vükela (MV); 102/25
Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y.MTV.); 99/28
Yıldız Perakende Evrakı Arzuhal ve Jurnal (Y.PRK.AZJ.); 4/5
Musul Vilayet Salnamesi (MVS.); 1308, Defa 1; 1310, Defa 2; 1325, Defa 4