Koca Nişancı Celâlzâde Mustafa Çelebi ve Eserlerine Toplu Bir Bakış

Osmanlı İmparatorluğu'nun tartışmasız en ihtişamlı dönemini yansıtan Kanuni Sultan Süleyman'ınsaltanatı, muhteşem zaferlerin yanı sıra imparatorluk bürokrasisinin gelişimini ve kanun-devlet ilişkisiniyansıtması bakımından da dikkate değerdir. Şüphesiz Sultan Süleyman'ın Kanunî unvanını kazanmasındabüyük hukuk adamları Ebûsuud ve Kemalpaşazâde Efendilerin yanında devrin kanunlarını düzenleyenKoca Nişancı olarak bilinen Celâlzâde de önemli katkılarda bulunmuştur. Osmanlı İmparatorluğu'ndakideğişimlere bağlı olarak gelişen bürokratik yapı Celâlzâde ile birlikte en parlak konumuna yükselmiştir.Onun kullandığı hitaplar ve ifade biçimleri Osmanlı bürokrasisindeki etkisini en az 17. yüzyılın ilkçeyreğine kadar sürdürmüştür. Kendisi üst düzey bir bürokrat olmanın yanında aynı ölçüde bir âlim,tarihçi ve de şairdir. Eserleri bulunduğu döneme ait kaynakların en değerlilerindendir. Devlet kademe- lerindeki tecrübesi ve tanık olduğu olaylar kendisine imtiyazlı bir konum kazandırmış ve bu durumkaleme aldığı eserlerin kıymetini de arttırmıştır. Makalede söz konusu yazarın hayatı ve eserleri hakkındatoplu bir malumat verilecektir.

A Look at the Life and Works of Koca Nişancı Celâlzâde Mustafa Çelebi

Kanuni Sultan Süleyman s reign surely reflects the most glorious period of the OttomanEmpire, due to great victories and the noteworthy development of the imperial bureaucracy and law-staterelationship. It is surely beyond doubt that Ebûsuud and Kemalpaşazâde, as known legal experts andCelâlzâde, also known as Koca Nişancı regulating the laws of the period, made significant contributionsin Sultan Süleyman s taking the title Kanuni. The developed bureaucratic structure resulting from thechanges in the Ottoman State raised its position to the brightest together with Celâlzâde, and the forms ofexpressions he used continued to impact upon the Ottoman bureaucracy at least until the first quarter ofthe seventeenth century. In addition to being a senior bureaucrat, he was to the same degree a scholar, ahistorian and a poet. His works are some of the most valuable sources for his period. His experience atstate level and being a witness to events gave him a privileged position and this has increased the value ofthe works he produced. This article provides information concerning the author s life and his works.

PDF

___

Ahmet Resmi Efendi. (1269). Halif etü'r-Rüesa. İstanbul: Takvimhâne-i Âmire.
Akgündüz, M. (1994). Osmanlı Devleti'nde Nişancılık. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Babinger, F. (1992). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. Çev.: Coşkun Üçok. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Bağdatlı Ahdî. (2009). Gülşen-i Şu'arâ. Haz.: Süleyman Solmaz. Denizli: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları.
Baran, B. (2011). Celal-Zade Koca Nişancı Mustafa Çelebi, Cevahirü'l- Ahbar f i Hasailil- Ahyar. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
Beyânî. (2008). Tezkiretü'ş-Şu'arâ. Haz.: Aysun Sungurhan Eyduran. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları.
Bursalı Mehmed Tahir. (1342). Osmanlı Müellifleri. Cilt I. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Celâl-Zâde Mustafa Çelebi. (1990). Selim-Nâme. Haz. Ahmet Uğur, Mustafa Çuhadar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Celâlzâde Mustafa Çelebi. (2011). Tabakatü'l- Memâlik ve Derecâtü'l- Mesâlik (Kanunî'nin Tarihçisinden Muhteşem Çağ). Haz.: Ayhan Yılmaz. İstanbul: Kariyer Yayınları.
Danişmend, İ. H. (1948). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi. Cilt II. İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Demir, M. (2014). Makbûl İbrahim Paşanın Veziriazamlığı ve Mısırdaki Faaliyetleri. MJH IV/1, 97-114.
Demirtaş, F. (2009). Celâl-Zâde Mustaf a Çelebi, Tabakatü'l-Memâlik ve Derecâtü'l-Mesâlik. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
Derman, U. (2001). Kanunî Devrinde Yazı San'atımız. Kanunî Armağanı, 269-289. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Feridun Bey. (1265). Münşeatü's-Selâtin. Cilt II. İstanbul: Takvimhâne-i Âmire.
Fleischer, C. H. (1996). Tarihçi Mustaf a Âlî-Bir Osmanlı Aydın ve Bürokratı. Çev.: Ayla Ortaç. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Gelibolulu Mustafa Âlî. (2009). Künhü'l- Âhbâr. Rükn IV. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Gökbilgin, T. (2001). Celâl-Zâde. İslâm Ansiklopedisi. Cilt III. Eskişehir: Milli Eğitim Basımevi.
İnalcık, H. (2003). Şâir ve Patron. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Karahan, A. (1995). Fuzulî: Muhiti, Hayatı ve Şahsiyeti. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Kerslake, C. J. (1993). Celâlzâde Mustafa Çelebi. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. Cilt VII. İstanbul.
Kınalızâde Hasan Çelebi. (2009). Tezkiretü'ş-Şu'arâ. Haz.: Aysun Sungurhan Eyduran. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları.
Latifî. (1314). Tezkire-i Latif î. Dersaadet: İkdam Matbaası.
Mehmed Cemaleddin. (2003). Âyîne-i Zuref â. Haz.: Mehmet Arslan. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Mehmed Süreyya. (1996). Sicill-i Osmanî. Haz.: Nuri Akbayar. Cilt IV. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Ya- yınları.
Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. Cilt II. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Peçevi. (1283). Tarih-i Peçevi. Cilt I. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Pıtcher, D. E. (2013). Osmanlı İmparatorluğu'nun Tarihsel Coğrafyası. Çev.: Bahar Tırnakçı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları Yayınları.
Sehi Bey. (1325). Tezkire-i Sehi. İstanbul: Amedi Matbaası.
Selânikî Mustafa Efendi. (1999). Tarih-i Selânikî. Haz.: Mehmet İpşirli. Cilt I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Şenel, A. (2005). Molla Miskîn. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. Cilt XXX. İstanbul.
Uğur, A. (1984). Celal-Zade Mustafa ve Selim-Nâmesi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXVI/I, 407-425. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
Uğur, A. (2001). Osmanlı Siyaset Nameleri. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Uzunçarşılı, İ. H. (1988a). Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilâtı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Uzunçarşılı, İ. H. (1988b). Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilâtı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Uzunçarşılı, İ. H. (1958). Onaltıncı Asır Ortalarında Yaşamış Olan İki Büyük Şahsiyet: Tosyalı Celâl- zâde Mustafa ve Salih Çelebiler. Belleten, XXII/87, 391-441. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Uzunçarşılı, İ. H. (1990). Kastamonu Meşâhiri. Haz.: Mustafa Eski. Ankara: Kastamonu Eğitim Yüksek- okuluYayınları.
Yılmaz, M. Ş. (2006). Koca Nişancı of Kanuni: Celalzade Mustaf a Çelebi, Bureaucracy and Kanun in the reign of Suleyman The Magnif icent (1520-1566). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Bilkent Üniversitesi, Ankara.
Woodhead, C. (2002). Süleyman Üzerine Görüşler. Kanuni ve Çağı-Yeniçağda Osmanlı Dünyası, 165 192. Ed.: Metin Kunt, & Christine Woodhead. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
İnternet Kaynakları
Kılıç, F. (2013). Âşık Çelebi Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-213614/h/asikcelebidivani- filizkilic.pdf