Bir Hukuk Mektebi: Medresetü'l-Kuzât

Tanzimat Fermanı sonrasında hukuk alanında yaşanan değişimler ile birlikte Osmanlı hukuksisteminin temel direği olan kadı ve naiblerin bir müfredata tabi olarak eğitim almaları düşünülmüş veyapılan hazırlıklar sonucu 16 Ağustos 1855 tarihli irade ile Muallimhâne-i Nüvvâb kurulmuştur. Kuruluştan itibaren oldukça dar bir müfredata sahip olan Muallimhâne-i Nüvvâb, 1883te yapılan düzenlemelerile müfredatını geliştirmiş ve yenilenmiştir. 1885 yılında Mekteb-i Nüvvâb olarak adlandırılmaya başla- nan kurumun adı 1908 yılında Mekteb-i Kuzât olarak değiştirilmiştir. Aynı yıl hazırlanan Mekteb-i KuzâtNizamnâmesi ile okulun idare ve tedrisatı belirli usul ve kaidelere oturtulmuş ve daha faydalı bir hukukeğitimi vermek için çaba gösterilmiştir. 1909 yılına kadar Süleymaniye Külliyesi dahilindeki binada eğitimini sürdüren okul, bu tarihten itibaren Mimar Kemalettin tarafından inşa edilen ve 1924 yılından itibarenİstanbul Üniversitesi Kütüphanesi (bugünkü Nadir Eserler Kütüphanesi) olarak kullanılan binada eğitimvermeye başlamıştır. Söz konusu nizâmnâmede yapılan düzenlemeler ve iyileştirmeler sonucu 3 Ocak 1914yılında yayınlanan Medresetül Kuzat Nizamnâmesi bu okulun en kapsamlı ve son nizâmnâmesidir.Birinci Dünya Savaşı sırasında işgal güçlerince binasına el konulan Medresetül Kuzât, eğitimi kesintiyeuğrasa da savaş sonrası yeniden açılmıştır. Cumhuriyet döneminde yapılan inceleme ile kurumun yaşatılması ve gerekli düzenlemelerin yapılması düşünülmüşse de 1924 yılında Medresetül Kuzâtın tamamenkapatıldığı ve bir eğitim kurumunun daha tarihe karıştığı görülmektedir.

A School of Law: Madrasa al-Kuzat

With the changes in the law following the Tanzimat Fermanı, the kadi and naib being the mainsupports of the Ottoman legal system were to receive training being subject to this program and, as aresult of the preparations undertaken the Muallimhâne-i Nüvvâb was established on the 16th of August1855. From its foundation the Muallimhâne-i Nüvvâb, followed the legal program which changed withthe regulations of 1883 when they were renewed. The name Mekteb-i Nüvvâb in 1885 was changed to theMekteb-i Kuzât in 1908. The administration and teaching in the school was established upon certain prin- ciples and rules due to the Mekteb-i Kuzât Nizamnâmesi of the same year with the aim of providing abetter legal education. This school continued education in a building in the Süleymaniye Külliyesi until1909 and then provided education from a building designed by the architect Kemalettin from 1909 on- wards, which from 1924 became the Library of the University of Istanbul. The regulations and changesmade in the Nizamname, Madrasa al-Kuzat Nizamnâme which was published on the 3rd of January 1914was the last and the most comprehensive charter of this school. At the end of World War I the Madrasaal-Kuzat building was taken over by occupation forces, causing a break in education, it was reopenedafter the war s end. Although it survived as an organization with examinations in the period of theRepublic following the necessary arrangements, the Madrasa al-Kuzat was completely closed in 1924,terminating this educational institution.

PDF

___

Akgündüz, A. (2002). İslâm Hukukunun Osmanlı Devleti'nde Tatbiki: Şerîyye Mahkemeleri ve Şerîyye Sicilleri. Türkler, Cilt X, 58-64. Ankara .
Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi. (2001). Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
Beyazıt, Y. (Yaz 2010). Tanzîmât Devri Şeyhülislâmlarından Meşrebzâde Ârif Efendi ve Kadılık Kurumundaki İstihdam Sorunu. Ahmet Yesevi Üniversitesi Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 54, 47-74.
Bingöl, S. (2004). Tanzîmât Döneminde Yargı Ref ormu (Nizâmiye Mahkemeleri nin Kuruluşu ve İşleyişi 1840-1876) . Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Bursalı Mehmet Tahir. (1333). Osmanlı Müellif leri. Cilt I. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Bozkurt, G. (1996). Batı Hukukunun Türkiye de Benimsenmesi, Osmanlı Devleti nden Türkiye Cumhuriyeti ne Resepsiyon Süreci (1839-1939) . Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Çadırcı, M. (1997). Tanzîmât Döneminde Anadolu Kentleri nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Çadırcı, M. (1982). Tanzîmâtın İlanı Sıralarında Osmanlı İmparatorluğunda Kadılık Kurumu ve 1838 Tarihli Tarîk-i İlmiyyeye Dair Cezâ Kanunnamesi. Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt XIV, 25, 139-161.
Devellioğlu, F. (1986). Osmanlıca Türkçe Ansiklop edik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi.
Ekinci, E. B. (2000). Tanzîmât Devri Osmanlı Mahkemeleri. Yeni Türkiye, 6/31, 764-773.
Ergin, O. (1977). Türkiye Maârif Tarihi. Cilt I-II. İstanbul: Eser Kültür Yayınları.
Ergün, M. (1982). II. Meşrutiyet Döneminde Medreselerin Durumu ve Islah Çalışmaları. Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt XXX/1-2. Ankara.
Ergün, M. (1996) . II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri (1908-1914) . Ankara: Ocak Yayınları.
İpşirli, M. (1991). Ârif Efendi, Meşrepzâde. Diyanet İslam Ansiklop edisi. 3. İstanbul.
İpşirli, M. (2003). Medresetül-Kuzât. Diyanet İslam Ansiklop edisi. 28. Ankara.
İpşirli, M., & Avcı, C. (2006). Nâib. Diyanet İslam Ansiklop edisi. 32. İstanbul.
Mehmet Süreyya. (1308-1311). Sicil-i Osmanî. Cilt III. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Ortaylı, İ. & Atar, F. (2001). Kadî. Diyanet İslam Ansiklop edisi. 24. İstanbul.
Öz, T. (1962). İstanbul Camileri. Cilt II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Pakalın, M. Z. (1946). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. Cilt II. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Sami, Ş. (2006). Kâmus-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Uzunçarşılı, İ. H. (1998). Osmanlı Devleti nin İlmiye Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Yavuz, Y. (1981). Mimar Kemalettin ve Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Basım İşbirliği.
Arşiv Kaynakları
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Belgeleri:
BOA., A.MKT.MHM., 161/79.
BOA., BEO.,147/11019.
BOA., BEO., 168/12533.
BOA., BEO., 2135/160066.
BOA., BEO., 3449/258669.
BOA., BEO., 4184/313799
BOA., BEO., 4266/319944.
BOA., DH.MKT., 19/48.
BOA., DH.MKT., 257/69.
BOA., DH.MKT., 2738/61.
BOA., İ.DH., 326/21224.
BOA., İ.DH., 882/70318.
BOA., İ.EV., 1/8.
BOA., İ.EV., 6/34.
BOA., İ.EV., 10/40.
BOA., İ.EV., 42/29.
BOA., İ.TAL., 201/61.
BOA., İ.TAL., 142/46.
BOA., MF.MKT., 737/7.
BOA., MF.MKT., 1160/87.
BOA., MF.MKT., 1238/120.
BOA., ŞD., 2800/43.
BOA., ŞD., 2826/27.
BOA., ŞD.HU., 211/29.
BOA., ŞD.HU., 225/13.
BOA., ŞD.HU., 2825/1.
BOA., ŞD.HU., 2827/8.
BOA., Y.MTV., 10/23.
BOA., Y.MTV., .167/255.
BOA., Y.PRK.AZJ., 44/8.
BOA., Y.PRK.BŞK., 70/133.
BOA., Y.PRK.MŞ., 5/2.
BOA., Y.PRK.MŞ., 8/18.
Düstûr-Tertib-i Sâni. (1332). 6. Dersaâdet: Matbaa-i Âmire.
Düstûr-Tertib-i Sâni,(1332). 2. Dersaâdet: Matbaa-i Âmire.
İlmiye Salnâmesi. (1334). Dersaâdet.
İbnül-Emin Mahmud Kemal. (1335). Evkaf-ı Hümâyûn Nezâretinin Tarihçe-i Teşkilatı, Dersaâdet.
Medresetül-Kuzât Hakkında Bir Mazbata. Mahf il Mecmuası. (Safer 1342). 4/40.