Belgelerden Hareketle Bir Restitüsyon Denemesi: Kayseri Karakolhaneleri

Kayseri, Anadolu'daki ticaret ve ulaşım yollarının kavşak noktasında yer alması bakımından tarihin hemen her devrinde önemli bir kent olmuştur. 19. yüzyıla gelindiğinde ticari hareketliliğini büyüterek sürdüren kentin nüfus artışına paralel, güvenlik ihtiyacı da çoğalmıştır. Aynı yüzyılda Osmanlı Devleti, büyük bir değişim ve dönüşüm sürecine girerek devlet kurumlarında yapısal reformlar gerçekleştirmiştir. Bunlardan bir tanesi de idari reformlardır. Bu kapsamda şehirlerin güvenliğinin sağlanmasındaki dağınık yapı ortadan kaldırılmış ve merkeziyetçi yapıya geçilmiştir. İlk olarak başkent İstanbul'da yürürlüğe konan reformlar, taşrada daha sonra başlamıştır. Bu çalışmada, bir taşra şehri olan Kayseri'de, idari reformlar sonucunda kurulan Emniyet Teşkilatı ve teşkilat mensuplarının görev yaptığı karakolhanelerin inşa süreci ortaya konulmuştur. Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde yaptığımız çalışmalarda, şehirde karakolhanelerin varlığı tespit edilmiştir. Yapılan kaynak taraması ve arazi çalışmasında bu karakolhanelerin günümüze ulaşmadığı, hatta araştırmacılar tarafından bilinmediği anlaşılmıştır. Arşiv belgelerinde karakolhanelere nerede, neden ihtiyaç duyulduğu, kaç personelin görev yapacağı gibi bilgilerin yanında, sosyo-ekonomik yapıya dair veriler de bulunmaktadır. Belgeler içerisindeki keşif ve rayiç defterleri ise bir karakolhanenin yapım sürecini açıkça anlatmaktadır. Defterlerdeki bilgilerden hareketle, Kayseri'de tip proje olarak inşa edilmesi planlanan karakolhanelerin restitüsyon çizimi ortaya çıkarılmıştır. Bu çizime göre karakolhanelerin, başkent İstanbul'dakiler ile kıyaslandığında işlevsel, küçük ve bezemesiz binalar olduğu anlaşılmıştır

An Attempt at the Restitution of the Police Stations in Kayseri with Reference to Archival Documentation

Kayseri has been an important city throughout history, due to its location at a crossroads of trade and transportation. At the start of the 19th century the need for public security increased in parallel with the city's population growth maintained to increase its commercial mobility. In the same century the Ottoman state conducted structural reforms in government institutions through entering into the process of change and conversion, with one of these reforms being the administrative reform. Within this context, the disorganised structure for providing security in the cities was abolished and a centralized structure was established. The reforms which were brought into force first in capital city, İstanbul, came into effect later in the provinces. In this study, the Law Enforcement Agency which was founded as a result of these administrative reforms and the course of building police stations in Kayseri, one of the provincial cities, is introduced. In consequence of research conducted at the Directorate of Ottoman Archives it was determined that there were police stations in Kayseri. At the end of the review of the literature and the field survey, it was clearly understood that these police stations had not survived to the present day and are even unknown to researchers. In the archive documents there is some data concerning the socio-economic structure in addition to information concerning where and why these police stations were needed and how many officers worked in them. The documents concerning the detailed estimate and the market price table clearly show the building process of these police stations. Based upon archive documentation the restitution plan has been drawn of the police stations planned to be constructed as a typical project in Kayseri. From this restitution plan it was understood that in comparison to those in İstanbul, the police stations of Kayseri were functional, small and undecorated buildings

PDF

___

Alyot H. T. (1947). Türkiye'de Zabıta (Tarihi Gelişim ve Bugünkü Durum). Ankara 1947.
Arslan N. (1999). "II. Mahmud ve Abdülmecid Dönemi Karakol Binaları". Uluslararası Dördüncü Türk
Kültürü Kongresi Bildirileri (4-7 Kasım 1997). Cilt 1 (1999) 69-84.
Bilgiç V. K. & Karakaya M. (2002). "Türk Polis Teşkilatının Gelişimi". Polis Bilimleri Dergisi 4/1-2 (2002) 171-186.
Birinci A. (1999). "Türk Emniyet Teşkilatında İlkler". Polis Bilimleri Dergisi 1/3 (1999) 9-16.
Çadırcı M. (2013). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ankara 2013.
Çiftçi A. (1996). Son Dönem İstanbul Karakolları Anadolu Yakası ve Büyükdere Topçu Karakolu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul 1996.
Çiftçi A. (1998). "Eyüp Sultan'ın Tarihi Karakolları". Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla II. Eyüp Sultan Sempozyumu Tebliğler (8-10 Mayıs 1998). (1998) 226-237.
Çiftçi A. (2001). "Karakol Binaları". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 24) 431-434. İstanbul 2001.
Doğan A. (1994). "Polis Okulları". Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (Cilt 6) 277-278. İstanbul
Eravşar O. (2013). "Haritalar". Kayseri Ansiklopedisi (Cilt 3) 112-117. İstanbul 2013.
Ergin O. N. (1995). Mecelle-i Umur-ı Belediye. Cilt 2. Yay. Yön. Cengiz Özdemir. İstanbul 1995.
Ertuğrul A. (2009). "XIX. Yüzyılda Osmanlı'da Ortaya Çıkan Farklı Yapı Tipleri". Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 13/ 7 (2009) 293-312.
Fındıklı R. (1999). "Osmanlı Devleti'nde Güvenlik ve Polis". Eds. Kemal Çiçek & Cem Oğuz. Osmanlı Cilt 6 (1999) 295-300.
Hasol D. (1979). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul 1979.
Kaynar S. (2002). Tarihi Süreç İçerisinde Türk Polis Teşkilatı'nın Kuruluşu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Niğde Üniversitesi, Niğde 2002.
Lévy N. (2006). "Polislikle İlgili Bilgilerin Dolaşım Tarzları: Osmanlı Polisi İçin Fransız Modeli mi?". Eds. Noémi Levy, Nadir Özbek & Alexandre Toumarkine. Jandarma ve Polis Fransız ve Osmanlı Tarihçiliğine Çapraz Bakışlar (2006) 146-170.
Okçabol D. (1940). Türk Zabıta Tarihi ve Teşkilat Tarihçesi. Ankara 1940.
Özbek Y. (2011). Kayseri'de Tarihi Okul Yapıları. Kayseri 2011.
Özcan A. (2001). "Karakol". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 24) 430-431. İstanbul 2001.
Özcan A. (2002). "Osmanlı İstanbul'unda Kolluk Hizmetleri ve Modern Anlamda İlk Karakol Teşkilatının Kurulması". XIII. Türk Tarih Kongresi Ankara, 4-8 Ekim 1999 Kongreye Sunulan Bildiriler. Cilt 3/3 (2002) 1753-1760.
Pakalın M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. Cilt 2. İstanbul 1983.
Sevin N. A. (2002). "XIX. Yüzyıl Osmanlı Başkentinde Polis Teşkilatı ve Karakol Binaları". Eds. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek & Salim Koca. Türkler Ansiklopedisi (Cilt 15) 395-399. Ankara 2002.
Sami ù. (2009) Kâmûs-ı Türkî. İstanbul 2009.
Tanışık G. (2009). Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Kayıtlarına Göre Polis Teşkilatı Kadro Hareketleri (1909-1938). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun 2009.
Tongur H. (1946). Türkiye'de Genel Kolluk Teşkil ve Görevlerinin Gelişimi. Ankara 1946.
Tongur H. (1948). Türkiye'de İlk Zaptiyeler. Ankara 1948.
Toprak Z. (1986). "Tanzimat'tan Sonra Osmanlı Kolluk Kuvvetleri". Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi (Cilt V) 1269-1271. İstanbul 1986.
Toprak Z. (1994). "Güvenlik Hizmetleri". Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (Cilt 3) 457-459. İstanbul 1994.
Yaşar Y. (2008). Açıklamalı Polis Meslek Hukuku. Ankara 2008.
Yavaş D. (2003). "Bursa'da Osmanlı Dönemi Karakolhaneleri". Uludağ Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 5 (2003) 71-79.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi Vesikaları (BOA)
BOA. Bab-ı Ali Evrak Odası, (BEO.) 2370/177713-1, 2, 3, 4.
BOA., Dahiliye, Emniyet-i Umumiye, (DH. EUM.) 60/10-1, 2.
BOA., Dâhiliye, Emniyet-i Umumiye, Memurin Kalemi, (DH. EUM. MEM.) 123/48-1, 2.
BOA., Dâhiliye, Emniyet-i Umumiye, Muhasebe Kalemi, (DH. EUM. MH.) 76/55-1, 3; 88/83-1; 111/95; /116-1, 2, 3; 147/7; 152/52-1, 2; 167/9-1, 2; 244/57; 245/24-1, 1a, 2, 3, 4; 259/13.
BOA., Dâhiliye, İrade-i Umumiye, (DH. İ. UM.) 20/2.
BOA., Dâhiliye, Mektubi Kalemi, (DH. MKT.) 229/58-2; 1747/92.
BOA., Meclis-i Vala, (MV.) 109/81.