İran’da Türk Dillilere Türkiye Türkçesi Öğretiminde Yöntem Sorunu

İran’da resmî dil Farsçadan sonra en çok Türkçenin konuşuru bulunmaktadır. İran Türkleri, Tahran başta olmak üzere Zencan, Hemedan, Tebriz, Erdebil ve Urmiye şehirlerinde yoğun bir şekilde yaşamaktadır. Ayrıca Türkiye Türkçesi öğrenmeye ilgi gösteren İran’daki etnik grupların başında Türkler geldiğinden söz konusu şehirlerin tamamında Türkiye Türkçesi öğretmek üzere birçok özel dil kursu mevcuttur. Fakat kalabalık nüfusu sebebiyle başkent Tahran, Türkçe öğretimi çalışmalarının en yoğun olduğu şehirdir. Fakat Tahran’da gerek Yunus Emre Enstitüsünde gerek özel dil kurslarında Fars dilli gruplarla Türk dilli gruplara aynı öğrenme ortamında, aynı öğretim materyalleri eşliğinde ve aynı yabancı dil öğretim yöntemleriyle Türkiye Türkçesi öğretilmektedir. İran Türklerinin Oğuz Dil Grubu’nun bir diyalektini konuştuğu dikkate alındığında, bu iki farklı hedef kitlenin öğretim sürecine birlikte dâhil olması birçok sorunu beraberinde getirmektedir. Bilindiği üzere Türk dilli gruplara Türkiye Türkçesi öğretiminin, yabancılara Türkçe öğretiminden farklılık göstermesi gerekir. İran özelinde durum değerlendirildiğinde de Fars dilli gruplar, Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenmekteyken Türk dilli gruplar, ana/birinci dilleriyle ciddi anlamda koşutluklar gösteren bir diyalekti öğrenmektedir. Doğal olarak öğretim sürecinde Türk dilliler, Fars dillilere oranla hem dil bilgisi yapılarını hem de okuma/dinleme metinlerini daha çabuk kavramakta bunun yanı sıra özellikle anlatma becerilerini daha etkili kullanmaktadır. Bu ise hem öğretici hem de öğreniciler açısından çeşitli zorluklar yaratmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı, İran’da Türk dilliler açısından bir sorun teşkil eden mevcut durumun yabancı dil öğretimi yöntemi açısından incelenmesidir. Nitel bir araştırma olan çalışma, betimsel tarama modeliyle yapılandırılmış ve konunun doğal ortamında gerçekçi ve bütünsel bir biçimde ortaya koyulması için 2013-2017 yılları arasında bölgede öğretici olarak görev yapan araştırmacının gözlem ve deneyimlerine de ver verilmiştir. Bu çalışmada da İran’da Türkçe öğretiminde hedef kitlenin Türk dilli ve Fars dilli olarak ayrılmamasın öğretim sürecinde yarattığı sorunlar ortaya konulmuş, İran’da öğretim sürecinin nasıl yapılandırılması gerektiği üzerinde durulmuş ve çalışmanın sonunda konuya ilişkin çözüm önerileri sunulmuştur.

The Methodological Problem in Teaching Turkey Turkish for the Turkish Language Speakers in Iran

In Iran, the number of speakers of Turkish is followed by those of Persian, the official language of the country. The cities such as Zanjan, Hamadan, Tabriz, Ardabil and Urmia, and especially Tehran are densely populated by the Iranian Turks. In addition, there are many special language courses to teach Turkey Turkish in all the cities in question, as the Turks are the leading ethnic groups in Iran who are interested in learning Turkish. However, due to its large population, the capital Tehran is the city where works of Turkish teaching is the most intensive. Yet, both in the Yunus Emre Institute in Tehran and in other private courses, Turkish speakers and Iranians are taught Turkish in the same classrooms through the same teaching materials and via the same foreign language teaching methods. Considering that the Iranian Turks speak a dialect of the Oghuz Language Family, the inclusion of these two different target groups in the teaching poses many problems. As known, teaching Turkey Turkish language to the speakers of Turkish should be dealt with differently from the groups of foreigners wishing to learn Turkish. When the situation in Iran is taken into account, while Persian language groups learn Turkish as a foreign language, yet Turkish language groups learn a dialectic that has striking similarities with their mother tongue/first language. Naturally, in the learning process, the speakers of Turkish language may comprehend both grammatical structures and reading / listening texts much more quickly than the speakers of the Persian, besides they can display more effective speaking skills. This creates various difficulties for both the instructors and the learners. In this context, the aim of the study is to examine the current situation, which constitutes a methodological problem for the speakers of Turkish in Iran, in terms of foreign language teaching methodology. The study, which is a qualitative research, has been structured with a descriptive survey model and also the observations and experiences of the researcher who worked as a teacher in the region between 2013-2017 have been given in order to analyse the topic in a realistic and holistic way in its natural environment. To that end, in this study, the problem induced by the co-education of the speakers of Turkish and those of Persian in the same target group in Iran has been dealt with, and the question of how to restructure teaching methodology as to teaching Turkish has been focused on along with some suggestions at the conclusion part of the study.

PDF

___

Albayrak, R. (2013). Türklerin İranı-yakın gelecek I-II. Ankara: Berikan Yayınları.
Bademci, A. (2018). İran’da Türklerin Bin Yılı Siyasî ve Sosyal Tarih. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
Barın, E. (1998). Grameri Türkçe olan topluluklara Türkiye Türkçesinin öğretimi, (yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Başar, U. (2019a). İran’da yabancı dil olarak Türkçe öğretimi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Ankara.
Başar, U. (2019b). Öğretici görüşlerine göre Afganistan’da yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde karşılaşılan güçlükler, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Doktora Programı 1. Öğrenci Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 20 Mayıs, Ankara.
Başar, U. ve Boylu, E. (2015). Yurt dışında Türkiye Türkçesi öğrenen Türk dillilerin yazılı anlatım hataları: İran örneği, Uluslararası Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi Sempozyumu, 8-10 Ekim, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
Biçer, N. ve Alan. N. (2019). Türk soylulara Türkçe öğretimi ile ilgili çalışmalara genel bir bakış, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29/1, 143-157.
Demir, N. (2006). Türkiye’de dil-lehçe-şive-ağız tartışmaları, Türkiye’de Dil Tartışmaları, Derleyenler: Astrid Menz – Christoph Schroeder, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. 119-146.
Doulatabadi, F (2017). Kaşkay Türklerinin edebiyatı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Durmuş, M. (2013). Yabancılara Türkçe öğretimi (2. Baskı), Grafiker Yayınları, Ankara.
Durmuş, M. (2018). Dil öğretiminin temel kavramları üzerine düşünceler: yabancılara Türkçe öğretimi mi, yabancı dil veya ikinci dil olarak Türkçe öğretimi mi?, Türkbilig, 35, 181-190.
İltar, L. (2019). Dil edinimi, dil öğrenimi/öğretimi ve dil eğitimi üzerine tartışmalar, Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi (Editörler: Emrah Boylu ve Latif İltar). Pegem Akademi, Ankara.
İran İstatistik Kurumu (2020). Cemiyet, https://tinyurl.com/wxu9ymw, Erişim Tarihi: 30.03.2020.
Kafkasyalı, A. (2010). İran Türkleri. İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
Kara, M. (2010). Gazi üniversitesi TÖMER öğrencilerinin Türkçe öğrenirken karşılaştıkları sorunlar ve bunların çözümüne yönelik öneriler. Gazi Üniversitesi, Türk Öğretim Bilimleri Dergisi, 673, Ankara.
Karasar, N. (2019). Bilimsel araştırma yöntemi, Nobel Yayıncılık, Ankara.
Saray, M. (1999). Türk-İran ilişkileri. Ankara: Atam Yayınları.
Sarıkaya, Y. (2008). Tarihi ve jeopolitik boyutlarıyla İran’da milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Şahit, B. (2019). Güney Azerbaycan jeopolitiği, Tebriz Araştırmaları Merkezi, http://tebaren.org/?p=2171, Erişim Tarihi: 30.03.2020.
Şengül, K. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe Öğrenen Afganistanlı Özbek öğrencilerin Türkiye Türkçesine yönelik görüşleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27/2, 91-100.
Tarifci, M. (2020). İran’da Türkiye Türkçesi öğretimi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Türk Dil Kurumu, (2020). Yöntem, Güncel Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi: 02.04.2020.
Türkiye Bilimler Akademisi (2011). Türkçe bilim terimleri sözlüğü: sosyal bilimler, TÜBA Yayınları, Ankara.
Ülper, H. ve Çetinkaya, G. (2017). Türk soylu öğrencilerin yabancı dil olarak Türkçe öğrenirken karşılaştıkları sorunlar, IV. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu, 361-168, Niğde Ömer Halis Demir Üniversitesi, 26-28 Nisan: Niğde.
Ütük, K. (2002). Araftaki Ülke: İran, 2023, s. 14, s. 8-15.
Yağmur, K. (2013). Dil öğretiminde anadili, ikinci dil ve yabancı dil kavramları. Yabancılara Türkçe Öğretimi El Kitabı (Editörler: Mustafa Durmuş ve Alparslan Okur) Grafiker Yayınları, Ankara.