İlkokul Öğrencilerinin Sorumluluk Algısı ve Öğrenme Deneyimleri: Fenomenolojik Bir Araştırma

Son yıllarda değerlerin öğretimi için önemli çalışmalar yapılmaktadır. Daha önceki programlarda (1968, 1998) değerlerin örtük olarak öğretimine dönük etkinlikler varken 2005 yılında düzenlenen öğretim programlarında değerlerin öğretimine dönük kazanımlara, içeriklere ve öğrenme yaşantılarına yer verilmiştir. Söz konusu programlarda öğrencilere kazandırılması amaçlanan değerlerin biri sorumluluktur. Bu değer aynı zamanda sınıf öğretmenleri ve ilkokul öğrenci velilerinin tarafından öğrencilerin kazanmalarını istedikleri değerlerin başında gelmektedir. Bu araştırmada ilkokul öğrencilerinin sorumluluk algısı ve öğrenme deneyimlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Böylelikle daha sonra yapılacak sorumluluk değerinin öğretimine çeşitli açılardan önemli yol haritasının sunulabileceği düşünülmüştür. Çalışmada nitel araştırma desenlerinden olgu bilim kullanılmıştır. Araştırmaya Diyarbakır ilinde orta ve alt sosyo ekonomik düzeyde öğrencilerin öğrenim gördüğü bir ilkokuldan 10 öğrenci katılmıştır. Katılımcıların belirlenmesinde tipik durum örneklerimi tekniğinden faydalanılmıştır. Araştırma verileri ise öğrenci resimleri ve yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Verilerin analizinde ise tematik analiz tekniğinden faydalanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre ilkokul öğrencileri sorumluluğu iş, görev ve yükümlülük olarak anlamlandırmaktadır. Bunun yanında öğrenciler sorumluluğu aile, okul ve yakın çevreden telkin ve model alma yollarıyla öğrenmektedir. Öğrenciler tarafından model olarak alınan kişiler ise çeşitli özelliklerinden ötürü örnek alınmaktadır.

Primary Schools Student’s Perception of Responsibility And Learning Experiences: A Phenomenological Research

Important studies have been carried out for the teaching of values during recent years. While there were activities for implicit teaching of values in previous (1968, 1998) programs, the educational programs that were organized in 2005 included gains for the teaching of values, contents and learning experiences. One of the values that are aimed to be gained to students in these programs is responsibility. This value that the primary school teachers and primary school parents want students to gain is also one of the values. In this research,it was aimed to determine the responsibility perception and learning experiences of students from primary school. Thus, it is thought that an important guiding effect may be presented for teaching the value of responsibility to be made in various aspects. In the study, phenomenology of qualitative research patterns was used. Ten students from a primary school teaching at lower and medium socio-economic level in Diyarbakır participated to the research. The research data were collected via pictures of studens and semi-structured interview form. In the analysis of data,it was made use of thematic analysis technique. According to the findings obtained in the research, primary school students make sense of responsibility as job, duty and obligation. Besides, students learn responsibility via suggestions and models from family, school and immediate vicinity. People taken as models by students are taken as examples thanks to their various characteristics.

PDF

___

Ackerman, S., Hughs, L., & Wilder, R. (1997). Improving student responsibility. Illinois: Masterís Action Research Project, Saint Xavier University & IRI/Skylight. (ERIC Document Reproduction Service No. ED411957).
Acun, İ., Yücel, C., Önder, A. & Tarman, B. (2013). Değerler: Kim ne kadar değer veriyor?, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1), 191-206.
Aktepe, V. (2015). 5. Sınıf Öğrencilerinin Sorumluluk Değerinin Geliştirilmesine Yönelik Bir Performans Görevi Uygulaması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(4), 1511-1534.
Aladağ, S. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler öğretiminde değer eğitimi yaklaşımlarının öğrencilerin sorumluluk değerini kazanma düzeyine etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Altun, S. D. (1999). İşletmelerde sosyal başarı stratejileri ve İstanbul boya işletmelerinin sosyal sorumluluk seviyeleri üzerine bir araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Baydar, P. (2009). İlköğretim beşinci sınıf sosyal bilgiler programında belirlenen değerlerin kazanım düzeyleri ve bu süreçte yaşanan sorunların değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American Sychologist-American Psychological Association, 44 (9), 1175-1179.
Başaran, İ. E. (1974). Eğitim psikolojisi (3. Baskı).Ankara: Yargıçoğlu.
Brecke, R. & Jensen, J. (2007). Cooperative learning, responsibility, ambiguity, controversy and support in motivating students. InSight: A Collection of Faculty Scholarship, 2, 57-63.
Can, Ö. (2008). Dördüncü ve beşinci sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşleri.(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Clouder, L. (2009).‘Being responsible’: students’ perspectives on trust, risk and work-based learning. Teaching in Higher Education, 14(3), 289-301.
Civelek, B. (2006). Çocuklara sorumluluk bilinci kazandırmak. Çoluk Çocuk Aylık Anne Baba Eğitimci Dergisi, 58, 20–22.
Creswell, J. W. (2009). Research design qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. Sage Publication, Thousand Oaks: California.
Cüceloğlu, D. (1996) İçimizdeki çocuk. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Çelikkaya, T., Filoğlu, S. & Öktem, N. (2013). Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi Uygulamalarının öğretmenler tarafından uygulanma düzeyleri. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 4(1), 121-147.
Çelikkaya, T., & Seyhan, O. (2016). Değerlerin kazanılmasındaki etkili faktörler (öğrenci görüşleri). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(36), 167-191.
Çınar, O., Teyfur, E. & Teyfur, M. (2006). İlköğretim okulu öğretmen ve yöneticilerinin yapılandırmacı eğitim yaklaşımı ve programı hakkındaki görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (11), 47-64.
Çoban, O. (2016). Sokratik sorgulama yöntemi ile sorumluluk değerinin öğretimi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
DiCicco-Bloom, B., & Crabtree, B. F. (2006). The qualitative research interview. Medical Education, 40, 314-321.
Glesne, C. (2012). Nitel araştırmaya giriş (1. Baskı) A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu (Çev. Edt.). Ankara: Anı.
Gömleksiz, M. N. & Cüro, E. (2011). Sosyal Bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8 (1), 95-134
Greig, A. D., Taylor, J., & MacKay, T. (2007). Doing research with children. 2nd edition. London: Sage Publications.
Gunnestad, A., Mørreaunet, S., Granseth, I. & Vikan, A. (2013). Barns oppfatning av tilgivelse [Children’s understanding of forgiveness]. Norsk Pedagogisk Tidsskrift. Forum for pedagogikk og fagdidaktikk içinde (s. 408-417).
Kabaklı Çimen, L. (2019). Eğitim fakültesi öğrencilerinin rol model tercihleri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 88-11
Karakuş, C., Kartal, A., & Çağlayan, K. T. (2016). İlkokul öğrencilerine göre sorumluluk. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 49(1), 1-20.
Karaoğlu, N. (2012). Tıp eğitiminde rol modellik ve aile hekimliği için önemi. Turkısh Journal Of Famıly Medıcıne and Prımary Care (Tjfmpc), 6(2): 30-35
Lan-ying, Z. (2010). Base on the realities to foster a strong sense of responsibility and achieve the sustainable development of vocational schools. Canadian Social Science, 6 (5), 157-163.
Liamputtong, P. (2009). Qualitative data analysis: Conceptual and practical considerations. Health Promotion Journal of Australia, 20(2), 133-139.
Lickona, T. (1991). Educating for character: How our schools can respect and responsibility. New York: Bantam Books.
Lee, N., & Kotler, P. (2006). Kurumsal sosyal sorumluluk (Çev. S. Kaçamak). İstanbul: Mediacat.
Leitch, R. (2008). Creatively researching children’s narratives through images and drawings. In: Thomson, P. (ed.) Doing Visual Research with Children and Young People (s. 37- 57). London and NewYork: Routledge. Macready, T. (2009). Learning social responsibility in schools: a restorative practice. Educational Psychology in Practice, 25(3), 211–220.
Malchiodi, C. A. (2005). Çocukların resimlerini anlamak. Yurtbay, T. (Çev.) İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
Meydan, A. & Bahçe, A. (2010). Hayat bilgisi öğretiminde değerlerin kazandırılma düzeylerinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 20-37.
Miles, M.B. & Huberman, A.M. (1994) Qualitative data analysis: an expanded sourcebook (2nd. Ed). London: Sage.
Moritz, S., Wahl, K., Zurowski, B., Jelinek, L., Hand, I., & Fricke, S. (2007). Enhanced perceived responsibility decreases metamemory but not memory accuracy in obsessive–compulsive disorder (OCD). Behaviour Research And Therapy, 45(9), 2044-2052.
Mowling, C. M., Brock, S. J. & Hastie, P. A. (2011). African-American Children's Representation of Personal and Social Responsibility, Sport, Education and Society, 16 (1), 89-109.
Nelson, D. B., & Low, G. R. (2004). Personal responsibility map. Oakwood Solutions, Lic.
Patton, M., C. (2002). Qualitative method and evaluation methods. Sage Publication, Thousand Oaks: California.
Popkin, M. (1987). Active parenting: Teaching, cooperation and responsibility. San Fransisco: Harper & Row Publishers.
Ramos, R.C. & Tolentino-Anonuevo, M.J. (2011). Engagement-promoting aspects of teacher’s instructional style and academic self regulated learning. The International Journal of Research and Review, 7(2), 51-61.
Ricer, R.E. (1998). Defining preceptor, mentor, and role model. Family Medicine, 30(5), 328.
Selanik Ay, T., & Dal, S. (2014). İlköğretim öğrencilerinin yazılı anlatım ürünlerine göre sorumluluk değeri algıları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 78-93.
Seyyar, A. (2003). Ahlak terimleri (Ansiklopedik sözlüğü). İstanbul: Beta.
Sezer, A., & Çoban, O. (2016). Ortaokul öğrencilerinin sorumluluk değeri algıları. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 22-39.
Sierra, J.J. (2009). Shared responsibility and student learning: Ensuring a favorable educational experience. Journal of Marketing Education, 32 (1) 104-111
Stockdale, S.L. & Brockett, R.G. (2010). Development of the PROSDLS: A measure of self-direction in learning based on the personal responsibility orientation model. Adult Education Quarterly, 200(10), 1–20.
Such, E. & Walker, R. (2004). Being responsible and responsible beings: children’s understanding of responsibility. Children & Society, 18, 231-242.
Şahan, E. (2011). İlköğretim 5. ve 8. sınıf ders programlarındaki sorumluluk eğitimine dönük kazanımların gerçekleşme düzeyleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
Tay, B., Durmaz, F. & Şanal, M. (2013). Sosyal Bilgiler dersi kapsamında öğrencilerin değer ve değerler eğitimine ilişkin görüşleri, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33 (1), 67-93.
Töremen, F. (2011).The responsibility education of teacher candidates. Educational Sciences: Theory & Practice, 11(1), 273-277.
Ünlü, İ. (2019). İlkokul öğrencilerinin değer yönelimlerinin ahlaki ikilem hikâyeleriyle incelenmesi: sorumluluk değeri örneği. Journal of Graduate School of Social Sciences, 23(1).
Ünlüer, G. (2012). Sosyal Bilgiler dersinde sorumluluk değerinin kazandırılmasına ilişkin veli görüşleri. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, (6), 95-116.
Yavuzer, H. (2000) Çocuk eğitimi el kitabı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yeşil, R. (2003). Sorumluluk bilincinin gelişmesine okul ve ailenin Etkisi. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9, 175-183.
Yeşil, R. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin okul öğrenmelerindeki öğrenme sorumluluklarını yerine getirme düzeyleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 10(1), 1214-1237.
Yeşil, R. (2014). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin sorumluluk eğitimi stratejilerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29 (2), 282-294.
Yeşilyaprak, B. (2002). Eğitimde rehberlik hizmetleri (3.Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (Beşinci Basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yiğittir, S. (2010). İlköğretim öğrenci velilerinin okullarda kazandırılmasını arzuladığı değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 8 (19), 207–223.
Yontar, A. (2013). Sorumluluk ile empati ilişkisinin İncelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Yontar, A. (2007). Sorumluluk eğitiminde ceza uygulamalarına ilişkin ilköğretim 5.sınıf öğrenci ve öğretmen görüşlerinin incelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Yontar, A. & Yurtal, F. (2009). Sorumluluk kazandırmada öğretmenler tarafından kullanılan yaptırımların incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 34(153), 144-156.