Fen Bilimleri Öğretmen Adaylarının Güvenli Laboratuvar Kullanımını Gerçekleştirme Amaçlarının Planlanmış Davranış Teorisiyle Belirlenmesi
Bu çalışmanın amacı fen bilimleri öğretmen adaylarının Planlanmış Davranış Teorisini kullanarak, laboratuvarı güvenli kullanma konusundaki davranış amaçlarını incelemektir. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Çalışmada, araştırmacı tarafından Planlanmış Davranış Teorisi’nin öngördüğü şekilde ve ölçek geliştirme basamakları dikkate alınarak “Güvenli Laboratuvar Kullanımını Gerçekleştirme Ölçeği” geliştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini Türkiye’nin 5 bölgesinden 1087 fen bilimleri öğretmen adayı oluşturmaktadır. Verilerin analizi için SPSS 21 ve AMOS 23 programları kullanılmıştır. Ölçeklerden elde edilen veriler yapısal eşitlik modellemesi ile değerlendirilmiştir. Ölçeğin tümü için Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı.961’tir. Araştırma sonucunda, fen bilimleri öğretmen adaylarının “Davranış Amacını” açıklamada “Algılanan Davranış Kontrolü”, “Davranışa Yönelik Tutum” ve “Öznel Norm” faktörlerinin etkili olduğu belirlenmiştir.
Determining Science Teacher Candidates’ Safe Laboratory Use Objectives Through the Theory of Planned Behavior
The aim of this study is using the Planned Behavior Theory to examine the behaviors of science teacher candidates about safe laboratory use. The correlational survey method was used in the study. In the study, ”Safe Laboratory Use Scale” was developed by the researcher in accordance with the Planned Behavior Theory and by taking into account the scale development steps. 1087 science teacher candidates from 5 regions of Turkey constitute the sample of the study. SPSS 21 and AMOS 23 programs were used to analyze the data. The data obtained from the scales were evaluated by structural equation modeling. The Cronbach Alpha reliability coefficient for the whole scale was .961. As a result of the study, the effects of “Perceptual Behavior Control”, “Attitude Towards Behavior” and “Subjective Norm” factors were determined in the explanation of the “Behavioral Aim” of the science teacher candidates.
___
- Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision
Processes, 50, 179-211.
- Ajzen I. (2002) “Perceived behavioral control, self-efficacy, locus of control and the theory of planned
behaviour”, Journal of Applied Social Psychology, (32) 4, 667.
- Ajzen, I. (2005). Attitudes, personality and behaviour (Second Edition). Milton Keynes: Open University
Press. 6,8,12,24.
- Ajzen, I., & Madden, T. J. (1986). Prediction of goal-directed behaviour: Attitudes, intentions, and
perceived behavioral control. Journal of experimental social psychology, 22, 453-474.
- Akilli, H.I. & Aydogdu, C. (2018). Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Güvenli Laboratuvar Kullanımını
Gerçekleştirme Amaçlarının Planlanmış Davranış Teorisiyle Belirlenmesi . Akdeniz Eğitim
Araştırmaları Dergisi, 12(26), 347-378. doi: 10.29329/mjer.2018.172.18.
- Akilli, H.I. & Aydogdu, C. (2018). Planlanmış Davranış Teorisine Göre “Güvenli Laboratuvar Kullanımını
Gerçekleştirme Ölçeği” Geliştirme Çalışması. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(23), 172-
197. DOI: 10.29329/mjer.2018.138.11
- Anılan, B. (2010). The recognition level of the students of science education about the hazard symbols of
chemicals (Case of ESOGU, Eskisehir).ProcediaSocial and Behavioral Sciences, 2(2), 4092-4097.
- Arıkan, R. (2011). Araştırma yöntemleri ve teknikleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
- Armor, David J. (1974). Theta Reliability and Factor Scaling. In Sociological cloth diapers debate is a good
example. In addition, if consum- Methodology, Herbert L. Costner ed., Jossey-Bass, Inc. San
Franers feel that protecting the environment is the responsibility cisco. pp. 17–50.
- Aydın, Diken, Yel ve Yılmaz.(2011).” Fen ve Teknoloji ile Biyoloji Öğretmen Adaylarının Laboratuvar
Güvenliği Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi”, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 31, Sayı
2 (2011) 583-604.
- Aydogdu, C. (1999). Kimya laboratuvar uygulamalarında karşılaşılan güçlüklerin saptanması. H.Ü. Eğitim
Fakültesi Dergisi, 15, 30-35.
- Aydoğdu, C. ve Candan, S.(2012). Fen ve Teknoloji Dersine ait Bazı Etkinliklerin Laboratuvar Kullanım
Tekniği Açısından İncelenmesi, Journal of Contemporary Education Academic,1(4),32-43.
- Aydoğdu, C. & Pekbay, C. (2016). Sınıf öğretmen adaylarının laboratuvarlarda yaşanan kazaların
nedenlerine yönelik görüşleri. Eğitim, Bilim ve Teknoloji Araştırmaları Dergisi, 1(2), 103-112.
- Aydoğdu, C., & Şırahane T.(2012).”Fen ve Teknoloji Öğretmen adaylarının laboratuvarda yaşanan
kazaların nedenlerine yönelik görüşleri” X.Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi
sunulmuş bildiri, Niğde üniversitesi, 27-30 Haziran 2012, Niğde.
- Bahar, M., Aydın, F. Polat, M. ve Bertiz, H.(2008).Fen ve Teknoloji Laboratuar Uygulamaları ,1 - 2.
Pegem Akademi Yayıncılık. Ankara.
- Bayraktar, Ş. Erten, S. ve Aydoğdu, C.(2006), Fen ve Teknoloji Öğretiminde Laboratuvarın Önemi ve
Deneyler, M. Bahar (Editör), Fen ve Teknoloji Öğretimi (219-248), Ankara: Pegem A Yayıncılık.
- Bayram, N.(2016).Yapısal eşitlik modellemesine giriş. Amos uygulamaları. Genişletilmiş 3.baskı. Ezgi
Kitabevi.Bursa.
- Bentler, P. M. & Bonnet, D. C. (1980). Significance tests and goodness of fit in the analysis of covariance
structures. Psychological Bulletin, 88(3), 588-606.
- Browne, M. W. & Cudeck, R. (1993). Alternative ways of assessing model fit. In Bollen, K.A. & Long, J.S.
[Eds.] Testing structural equation models. Newbury Park, CA: Sage, 136–162.
- Can, Ş., Aksay, E. Ç., & Orhan, T. Y. (2015). Investigation of pre-service science teachers’ attitudes
towards laboratory safety. Procedia-Social and Behavioral Sciences, (174), 3131-3136.
- Canel, M. (2002). Laboratuvar Güvenliği, Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Yayınları.
- Carmines, E.G., & McIver, J.P. (1981). Analyzing models with unobserved variables. In Bohrnstedt, G.W.
& Borgatta, E.F. (Eds.), Social measurement: Current issues. Beverly Hills: Sage.
- Erten, S. (2002). Planlanmış davranış teorisi ile uygulamalı öğretim metodu. Hacettepe Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi, 19(2), 217-233.
- Feszterová, M. (2015). Education for Future Teachers to OHS Principles-Safety in Chemical
Laboratory. Procedia-Social and Behavioral Sciences, (191), 890-895.
- Fishbein, M. ve Ajzen, I. . (1975): Bellefatlitude, intention and behavior: An inlrod.uc.lion theory and
research. Reading. MA.Addison-Wesley
- Frey, D.; Stahiberg, D. ve Gollwitzer, P.M. (1993): Hinstellung und Vcrhallcn: Die Thcorje dcs Überlegten
Handeins und die Theorie des geplanten Verhaltens. in: I'rcy, V). ve Irlc M Hrsg.): Theorien der
Soyalpsychologie. Bern u.a.
- Hofstein, A., & Lunetta, V. N. (2004). The laboratory in science education: Foundations for the twenty‐first
century. Science education, 88(1), 28-54.
- Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis:
conventional criteria versus new alternatives, Structual Equation Modeling, 6(1), 1-55.
- Karaca A, Uluçınar Ş., & Cansaran A. (2006). Fen bilgisi eğitiminde laboratuvarda karşılaşılan güçlüklerin
saptanması, Milli Eğitim Dergisi, 35 (170), 250-259.
- Karademir, E. (2013). Öğretmen ve öğretmen adaylarinin fen ve teknoloji dersi kapsaminda “okul dışı
öğrenme etkinlikleri” gerçekleştirme amaçlarinin planlanmiş davranış teorisi yoluyla belirlenmesi.
Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Karademir E &Balbağ Z.(2015). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Fizik Laboratuvarına Yönelik
Tutumlarının İncelenmesi, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, Journal of Research in
Education and Teaching,4(2),364-373.
- Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- Kılıç, R. A. M. S., & Aydın, A. (2016). Analyzıng the factors that affect the objectıves of pre-servıce
teachers to perform laboratory practıce ın scıence lessons by means of the theory of planned
behavıor. The Online Journal of New Horizons in Education, 6(1), 27.
- Kırbaşlar, F.G; Özsoy G. Z., & Derelioğlu, Y. (2010), Fen bilgisi öğretmen adaylarının laboratuvar
güvenliği konusuna yönelik düşünce ve bilgi düzeylerinin araştırılması”, Gazi Eğitim Fakültesi
Dergisi, 30(3).801-818.
- Koballa, Jr. T.R. (1986): "Teaching hands-on sciencc activitics: Variablcs thal modcratc allitııde-behavior
consis-tency". Journal ofresearch in Selence Teaching, Vol. 23, 493-502.
- Koo, K. E., Nurulazam, M. A., Rohaida, M. S., Teo, T. G., & Salleh, Z. (2014). Examining the potential of
safety knowledge as extension construct for theory of planned behaviour: explaining safety practices
of young adults at engineering laboratories and workshops. Procedia-Social and Behavioral
Sciences, (116), 1513-1518.
- Leech, N. L., Barrett, K. C., & Morgan, G.A. (2005). SPSS for Intermediate Statistics: Use and
Interpretation. (Second Edition). NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
- MEB, (1995).Eğitim Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı, Ölçme ve Değerlendirme Şubesi, Millî
Eğitimi Geliştirme Projesi Kapsamında Öğrenci Başarısının Tespit Program Çalışmaları ve Fen
Bilgisi DurumTespit Raporu. Ankara.
- MEB, (1997). Fen laboratuvarları kılavuzu, Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Araştırma ve Geliştirme Dairesi
Başkanlığı, Ankara, 9 Temmuz 2017 tarihinde (Çevrimiçi: http://inet-tr.org.tr/inetconf9/bildiri/,
adresinden alındı.
- MEB. (2013). İlköğretim Kurumları (İlkokullar ve Ortaokullar) Fen Bilimleri (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar)
Öğretim Programı. Ankara: MEB Yayınevi.
- MEB. (2018). İlköğretim Kurumları (İlkokullar ve Ortaokullar) Fen Bilimleri (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar)
Öğretim Programı. Ankara: MEB Yayınevi.
- Pallant, J. (2007). SPSS survival manual. USA: Open University Press.
- Steiger, J. H., & Lind, J. C. (1980). Statistically-based tests for the number of common factors. Paper
presented at the Annual Spring Meeting of the Psychometric Society, Iowa City, May 30, 1980.
- Stepenuck, S. (2002). Material safety data sheets. NEACT Journal, 21(1), 28-32.
- Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics (Sixth Edition). Boston: Pearson.
Tırakoğlu, B. (2016). Sigara içen kişilerde sigaraya bırakmaya yönelik niyetin planlanmış davranış
teorisine göre değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Bursa.
- Turan, A. H. ve Çolakoğlu, B. E. (2008). Yüksek Öğrenimde öğretim elemanlarının teknoloji kabulü ve
kullanımı: Adnan Menderes Üniversitesinde Ampirik bir değerlendirme. Doğuş Üniversitesi
Dergisi,9(1), 106-121.
- Wheaton, B., Muthen, B., Alwin, D. F., & Summers, G. F. (1977). Assesing reliability and stability in panel
models In D. R. Heise (Ed.), Sociological methodology (pp. 84136). San Fransisco: Jossey-Bass.
- Yalvaç B.,&Sungur S.(2000).Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Laboratuvar Derslerine Karşı Tutumlarının
İncelenmesi, D.E.Ü.Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 56-64.
- Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. Baskı). Ankara: Seçkin
Yayıncılık.
- Yılmaz, A., & Morgil, F. İ. (1999). Kimya öğretmenliği öğrencilerinin laboratuvar uygulamalarında
kullandıkları laboratuvarların şimdiki durumu ve güvenli çalışmaya ilişkin öğrenci görüşleri.
Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(15), 104-109.
- Yüzüak, A. V. (2017). Fen Bilimleri Öğretmen Adaylarının Sürdürülebilir Davranışlarının Planlanmış
Davranış Teorisi Temelinde Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi.