ÖKSÜZ KIZ MASALININ MAX LÜTHİ’NİN STİL ANALİZİ YÖNTEMİNE GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ

Masallar; geçmişte üretenleri ve anlatıcıları bilinen ürünlerken anonim haline gelmiş, zamana direnerek sözlü gelenekte aktarım bulmaya devam etmiş, icra ortamı ve iletime bağlı olarak anlatıldıkları toplumun iç dünyasının ve bilinçaltının içine sindiği, ifadede somutlaştırma eğilimi olmakla birlikte soyut olanın yansıma bulduğu ürünlerdir. Dünyada pek çok yerde ve toplulukta anlatım bulan öksüz bir kız, kıskanç bir üvey anne ve onu kötü yaşamından kurtaran bir prensin anlatım bulduğu masalın farklı kültürlerde birçok eş metni bulunmaktadır. Masallar arasında, bilinen en eski örneği Çin’e ait olan İngilizce Cinderella, Almanca Aschenputtel, Fransızca Cendrillon ve Rusça Zoluşka adlarıyla bilinen Külkedisi masalı farklı kültürlerde birçok eş metne sahip olmakla özel bir yere sahiptir. Bu masal varyantları ait olduğu geleneğe dair yerel motifler içerse de masallarda bulunan evrensel değerlerin aktarımı, bu müşterek ifade türünün benzer metinlerle farklı kültürlerde var olmasına neden olmuştur. Söz konusu metinlerden biri de Öksüz Kız masalıdır. Bu çalışmada Türk masal hazinesinden yola çıkarak dünya masal kaynakları arasındaki değerinin tespitine katkı sağlamak ve masalın fonksiyonlarını belirlemek amacıyla Öksüz Kız masalının Max Lüthi yöntemine göre tahlili yapılmıştır. Böylece aynı mesaj için değişik çevre karakterlerinin eylemde bulunduğu Külkedisi ve Öksüz Kız masallarından hareketle farklı dünya görüşü ve yaşam algısı olan toplumların masallar aracılığıyla sıradan olana ne şekilde olağanüstülük özelliği yükledikleri değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Masal, Öksüz Kız, Külkedisi, Max Lüthi Yöntemi, Tahlil

The Evaluation of The Öksüz Girl’s Tale According to Max Luthi’s Style Analysıs Method

Tales are products that have become anonymous while theirproducers and narrators were known in the past, have continuedto find transmission in the oral tradition by resisting time, inwhich the inner world and subconscious of the society in whichthey are told, depending on the performance environment andtransmission, have a tendency to concretize in the expression,but the abstract finds reflection. The tale, in which an orphangirl, a jealous stepmother and a prince who saved her from herbad life find narration in many places and communities aroundthe world, has many wife texts in different cultures. Among thefairy tales, the oldest known example is Cinderella in English,Aschenputtel in German, Cendrillon in French, and Zolushka inRussian, and the Cinderella tale has a special place by havingmany equivalent texts in different cultures. Although these fairytale versions contain local motifs of the tradition, the transfer ofuniversal values found in fairy tales has caused this commontype of expression to exist in different cultures with similartexts. One of the texts in question is the Orphan Girl tale. Inthis study, in order to contribute to the determination of thevalue of the fairy tale sources in the world and to determine thefunctions of the fairy tale based on the fairy tale treasure of theTurkish world, the analysis of the fairy tale Orphan Girl wasmade according to Max Luthi method. Thus, it was evaluatedhow societies with different world views and perceptions oflife, in which different environmental characters act for thesame message, attribute the feature of extraordinary to theordinary through fairy tales.

Keywords:

Fairy Tale, Orphan Girl, Cinderella, Max Lüthi Method, Analysis.,

PDF

___

AKKOYUNLIP, Z. (1996). Binbir Gece Masallarının Türk Masallarına Tesiri. PAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 1-12.
BAŞ, Ö. , TUNCAY, A. A. ve ŞAHİN, A. E. (2015). Asya-Avrupa Kökenli Masalların İlköğretimde Yapısal Bir Metinlerarasılık Perspektifinde Kullanılması. Bilig, 73, 39-62.
ÇEVİRME, H. (2006). Külkedisi Masalı Üzerine Bir Araştırma. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 6, 25-28.
ÇOBANOĞLU, Özkul (2002). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
BETTELHEİM, B. (2019). Masalların Büyüsü: Masalların İşlenişi, Önemi ve Psikanalitik Anlamları. İstanbul: İnkılap Yayınları.
ÇİÇEK, T. ve ASLAN, C. (2021). Van Masallarının Max Lüthi Yöntemine Göre Çözümlenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Van Özel Sayısı, 503-522.
DEGH, L.(1998). Halk Anlatısı. (Çev. Zerrin Karagülle). Milli Folklor, 39, 11-129.
EKİCİ, M. (2004). Araştırma Yöntemleri. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı içinde (s. 86-87). Ankara: Akçağ Yayınları.
FEDAKAR, S. (2011). Özbek Sözlü Geleneğinde Masallar. İzmir: Egetan.
GÜMÜŞ, İ. (2015). Türk Masallarının Max Lüthi Yaklaşımıyla Çözümlenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
GÜMÜŞ, İ. (2017a). Türk Masalları ve Max Lüthi Yöntemi. Ankara: Gece Kitaplığı.
GÜMÜŞ, İ. (2017b). Nardaniye Hanım Masalının Max Lüthi Yöntemine Göre Çözümlenmesi. İdil, 37, 2397- 2408.
GÜNAY, U. (1975). Elazığ Masalları-İnceleme. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
GÜNAY, U. (2011). Elazığ Masalları ve Propp Metodu. Ankara: Akçağ Yayınları.
KURT, B. (2012). Malatya İli Doğanşehir İlçesi Halk Kültürü Araştırması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
LÜTHİ, M. (1986). The European Folktale Form And Nature. Çev. John D. Niles. Bloomington&Indianapolis: Indiana University.
LÜTHİ, M. (1996a). Halk Masallarında Yüzeysellik. (Çev. F. Gülay Mirzaoğlu). Milli Folklor, 29-30, 81-90.
LÜTHI, M. (1996b). Halk Masallarında Tek Boyutluluk. (Çev. F. Gülay Mirzaoğlu). Milli Folklor, 31-32, 147-151.
LÜTHI, M. (1997). Masalın Efsane, Menkabe, Mit, Fabl ve Fıkra Gibi Türlerden Farkı. Milli Folklor, 36, 66-68.
MUSAOĞLU, M.(2015). Türk Masal Araştırmalarında Derleme ve Diyalektoloji Çalışmalarının Yeri ve Önemi. Türk Dünyası Masal Araştırmaları içinde (s. 481-499), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
ÖNAL, M. N. ve DURSUN, A. (2009). Zümrüdüanka Masalı Üzerine Bir İnceleme. CAFT-Uluslararası Karşılaştırmalı Edebiyat, Edebiyat ve Dil Öğretimi Kongresi Bidirileri içinde (s. 225-237), Ankara.
ORUÇ, Ş. (2014). Avrupa Masallarının Üslup Özelliklerini İnceleyen Bir Masal Araştırmacısı: Max. Lüthi. Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar II içinde (s. 251-256), Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
ÖZÜNEL, E. Ö. (2011). Yazının İzinde Masal Haritalarını Okuma Denemesi: Masal Tarihine Yeniden Bakmak. Milli Folklor, 91, 60-71.
PARMAKSIZ, A. (2017). Freud Bana Masal Anlatsa Masal Üzerine Psikanalitik Bir İnceleme. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
PERRAULT, C. (2019). Sindrella. İstanbul: Sis Yayıncılık.
PROPP, V. (2011). Masalın Biçimbilimi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
RÖCHRİCH, L. (1998). Halk Anlatımı Araştırmasında Anlam Arayışı. (Çev. Kürşat M. Korkmaz). Milli Folklor, 39, 97-106.
RUBEN, W. (1942). Hint-Türk Masal Münasebetleri. AÜDTCF Dergisi, 1, 49-60.
SAKAOĞLU, S. (1999). Masal Araştırmaları. Ankara: Akçağ Yayınları.
SEZER, M. Ö. (2019). Masallar ve Toplumsal Cinsiyet. İstanbul: Kor Yayınları.
ŞİMŞEK, E. (2001). Yukarıçukurova Masallarında Motif ve Tip Araştırması. C.1, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
TÜRKAN, K. (2009). Türk Masallarında Mimari: Hamam ve İşlevleri. Milli Folklor, 84, 162-174.