Abdulkadir UZUNÖZ, İlhami SARIÇAM, Vedat AKTEPE

Ortaokul Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Çalışkanlık Değerine Yönelik Metafor Algıları

Araştırmanın amacı 5, 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerinin Sosyal Bilgiler öğretimi programında yer alan “Çalışkanlık” değerine yönelik algılarını tespit etmek, metafor aracılığıyla bu algıyı sınıf ve cinsiyet düzeylerinde belirlemektir. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden “Olgubilim” kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma gurubu 2018-2019 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde 5, 6, 7 ve 8. sınıfların dört şubesinden ikisi seçilmiş, sekiz şube üzerinden “Örnek Form ve Bireysel Bilgi Formu” aracılığıyla veriler toplanmıştır. Çalışma grubu 136 (68 kız - 68 erkek) öğrenciden oluşmaktadır. Ankara İli Sincan İlçesinde eğitim öğretime devam eden bir okulda 5, 6, 7 ve 8. Sınıf öğrencilerinin çalışkanlık değerine yönelik görüşleri içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiş ve elde edilen metaforlar uygun kategorilere ayrılarak belli temalar altında toplanmıştır. Sosyal Bilgiler Öğretimi Programında yer alan değerlerden “Çalışkanlık” değerine ilişkin öğrencilerin algılarını ortaya çıkarmak amacıyla “Çalışkanlık”, “...............” ya benzer. Çünkü, “……………” dır, şeklinde iki soru sorulmuş ve katılımcıların cevaplamaları istenmiştir. Araştırmada çalışkanlık değerine yönelik öğrenci görüşlerinden yapılan gruplamalarla “Mücadele, beklenti, sorumluluk, planlı olma ve düzen” kategorileri oluşturulmuştur. Yine araştırmada çalışkanlık değerine yönelik “Karınca, arı, azim, başarı, kitap, anne ve baba” metaforları ön plana çıkmıştır. Araştırmaya katılan 5.sınıf öğrencileri daha çok somut kavramları, 8.sınıflar ise daha çok soyut kavramları metafor olarak kullanmışlardır.

Secondary School Students’ Metaphorıc Perceptıons Towards The ‘‘Diligence’’ Value In Social Studıes Lesson

The aim of this study was to determine the perceptions of the 5th, 6th, 7th and 8th grade students towards the “diligence’’ value in the social studies education programme by means of metaphor according to their grades and genders. “Case Science”,one of the qualitative research designs, was used in the study. The study group consisted of 136 students with 68 females and 68 males who attend the 5th, 6th, 7th and 8th grades in Sincan District of Ankara Province in the spring term of 2018-2019 academic year. In the research, interview form data were used as a data collection tool. Based on the opinions of the 5th, 6th, 7th and 8th grade students, the opinions of the students towards the “diligence” value were analyzed by content analysis method, and the metaphors obtained were collected under the appropriate categories. In order to reveal the metaphors about the ‘‘diligence’’ value of all the values included in the Social Studies Teaching Programme, a data collecting tool was created. Accordingly, Diligence is similar to “………………’’. Because “……………”. Two questions were asked in the form of a sentence, and the participants were asked to answer them. “Struggle, expectation, responsibility, being planned and order” categories were formed with the groupings made from the students' views on the ‘‘diligence’’ value. Again, the metaphors ‘‘ant, bee, perseverance, success, book, mother and father’’ have come to the fore in the study. When the data obtained from the research were evaluated, it was seen that the fifth grade students createmetaphors by using more concrete concepts, and the eighth grades create metaphors by using more abstract concepts.

PDF

___

Akar, C., İnel, Y. ve Yalçıntaş, E. (2017). Research of levels of democratic values of classroom teacher candidates on various variables. Journal of current researches on educational studies, 7(2). doi: 10.26579/jocures-7.2.4.
Aktepe, V. (2010). İlköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde “yardımseverlik” değerinin etkinlik temelli öğretimi ve öğrencilerin tutumlarına etkisi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Aktepe, V. ve Tahiroğlu, M. (2016). Değerler eğitimi yaklaşımları ve etkinlik örnekleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 42 , 361-384.
Arslan, M. M. ve Bayrakçı, M. (2006). Metaforik düşünme ve öğrenme yaklaşımının eğitim öğretim açısından incelenmesi. Millî Eğitim Dergisi, 171, 100–107.
Aydın, E ve Sulak, S. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının değer kavramına yönelik metafor algıları. Bartın University Journal of Faculty of Education, 4(2), 482-500. DOI: 10.14686/buefad.v4i2.5000148420
Ayverdi, İ. (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Yayınevi.
Balcı, A. ve F. Yanpar Yelken, T. (2013). İlköğretim sosyal bilgiler programında yer alan değerler ve değer eğitimi uygulamaları konusunda öğretmen görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(1), 195-213.
Binbaşıoğlu, C. (1991). Genel öğretim bilgisi, ilk ve orta dereceli okul öğretmenleri için öğretimde ilke, yöntem ve teknikleri (6. Basım). Ankara: Kadıoğlu Yayınevi.
Büyüköztürk, Akgün, Çakmak, Demirel ve Karadeniz. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri (24. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.
Cerit, Y. (2008). Öğretmen kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 693-712.
Cora, İ. (1990). Ahilik örgütünün Osmanlı toplumundaki yeri ve ahilik örgütü ilkelerinin günümüz esnaf ve zanaatkârlarına uygulanabilirliği. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Çelikkaya, T. ve Seyhan, O. (2017). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının evrensel değerlere ilişkin metafor algıları. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(3), 65-87. DOI: 10.19160/ijer.342330.
Demirkaya, H. ve Çal, Ü. T. (2018). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dürüstlük değerine ilişkin metaforik algıları. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 1981-1998.
Deveci, H. ve Selanik Ay, T. (2009). İlköğretim öğrencilerinin günlüklerine göre günlük yaşamda değerler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 167- 181.
Dirican, R. (2013). 3-6 Yaş grubu çocuklarına yönelik yayımlanan resimli hikâye kitaplarının bazı temel değerler açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Erdem, A. R. (2003). Üniversite kültüründe önemli bir unsur: Değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 55-72.
Er-Türküresin, H., Başer, E ve Yapıcı, H. (2018). Ortaokul öğrencilerinin dayanışma kavramına ilişkin algılarının metaforlar yoluyla incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, UBEK- (2018), 61-80.
Gökyay, O.Ş. (1973). Dedem Korkut’un kitabı. İstanbul: Millî Eğitim Yayınevi.
Gömleksiz, M., Kan, A ve Öner, Ü. (2012). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bir değer olarak demokrasi kavramına ilişkin metaforik algıları. Değerler Eğitimi Dergisi, 10(24) , 79-100.
Gutek, G. L. (2011). Eğitimde felsefi ve ideolojik yaklaşımlar (3. Basım) (Çev. N. Kale). Ankara: Ütopya Yayınları.
Gündüz, M., Saygılı, G. ve Sulak, S.E. (2014). Sınıf Öğretmenlerinin 3. sınıf öğrencilerine değerler eğitimiyle kazandırılmak istenen davranışlara yönelik metaforik algıları. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi, 5(10), 73-94
Güngör, E. (2000). Değerler psikolojisi üzerine araştırmalar (3. Baskı). İstanbul: Ötüken Yayınları.
Halstead, J. M. and Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge Journal Of Education, 30(2). 169-202.
İnel, Y., Urhan, E ve Ünal, A. (2018). Ortaokul öğrencilerinin adalet kavramına ilişkin metaforik algıları. Anadolu Journal Of Educational Sciences International, 8(2) , 379-402.
Karadeniz, O., Er, H. ve Tangülü, Z. (2014). 8. Sınıf öğrencilerinin SBS’ye yönelik metaforik algıları. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5(15), 64-81.
Kunduroğlu, T. (2010). 4. Sınıf fen ve teknoloji dersi öğretim programıyla bütünleştirilmiş “değerler eğitimi” programının etkililiğinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Lacoff, G. and Johnson, M. (2005). Metaforlar, hayat anlam ve dil (Metaphors We Lived By) (Çev. G. Y. Demir). Chicago, IL: The University Of Chicago Press.
Millî Eğitim Bakanlığı. (2018). Millî Eğitim Bakanlığı Sosyal Bilgiler Öğretim Programı. http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686 internet sayfasından 15 Kasım 2019 tarihinde alınmıştır.
Özden, Y. (2005). Eğitimde yeni değerler. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Öztürk, C. ve Otluoğlu, R. (2005). Sosyal Bilgiler öğretiminde edebi ürünler ve yazılı materyaller (3. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.
Patton, M. Q. (1987). How to use qualitative methods in evaluation. Newbury Park: SAGE.
Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.
Steger, T. (2007). The stories metaphors tell: Metaphors as a tool to decipher tacit aspects in narratives. Field Methods, 19(3), 1-22.
Şaban, A. ve Koçbekir, B.N. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(2) 461-522.
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2010). İlköğretim Sosyal Bilgiler dersi 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar öğretim programı. 5 Şubat 2013 tarihinde http://ttkb.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/72 sayfasından erişilmiştir.
Tulunay Ateş, Ö. (2016). Öğrencilerin öğretmen ve okul metaforları. International Journal of Contemporary Educational Studies (IntJCES), 2(1), 78-93.
Türk Dil Kurumu. (2011). Türkçe Sözlük, 11.baskı, s. 487, Ankara.
Ulu Kalın, Ö., ve Koçoğlu, E. (2017). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının bağımsızlık değerine karşı metaforik algıları. Journal of Kirsehir Education Faculty, 18(2), 419-434.
Uzunöz, A., Aktepe, V. ve Köybaşı, E. (2018). Değer analizi yoluyla dürüstlük değerine yönelik öğrenci cevaplarının incelenmesi. Kuramsal Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(3), 606-626.
Yalman, E., Aktepe, V. ve Uzunöz, A. (2018). Ahlaki ikilem tekniğine dayalı çalışma yaprağına ilişkin 7. sınıf öğrencilerinin görüşleri: farklılıklara saygı değeri. Muş Alparaslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(3), 413-420.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
Yiğittir S. ve Kaymakçı, S. (2012). Sosyal Bilgiler dersi öğretim programı uygulama kılavuzunda yer alan etkinliklerin değer eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 76-93.