Türkiye Türkçesinde Antropometri Sistemiyle Oluşturulan Ölçü Birimlerinin Anlamsal Açıdan Bir Değerlendirmesi

İnsanoğlu ilk çağlardan bu yana hayatında yer alan varlık ve nesneleri ölçme eğiliminde olmuştur. Mağara duvarlarına çizilen resimler, çentik sistemi, ay ve güneşin hareketleri gibi ölçme teşebbüsleri daha sonra modern yüzyıllardan itibaren yerini tüm dünyada ortak bir standarta bağlanıp benimsenen ölçü birimlerine bırakmıştır. Buna rağmen insanoğlunun daha ilk yüzyıllardayken bile benimsediği başlıca iki yöntemden biri olan antropometri sistemiyle oluşturduğu ölçü birimleri bugün yerini ilk çağlardaki gibi korumaktadır. Antropometri sistemine göre insanoğlu, ölçümlerinin pek çoğunu bu beş duyu organı ile tecrübe etmekte, hatta bu ölçümleri dile yansıtırken de zaman zaman çeşitli organ adlarını kullanmaktadır. Bu türden organ adlarıyla yapılan ölçümler, bugün gündelik yaşamda en sık başvurulan bir pratik olarak dilde önemli bir yere sahiptir. Çalışmamızda Türkiye Türkçesinde antropometri sistemine göre oluşturulmuş tahminî bir ölçü bildiren ifadeler tespit edilerek anlam açısından sınıflandırılmaya çalışılmıştır. Türkiye Türkçesinde insan bedeni üzerinden oluşturulan ölçü birimlerinde başlıca iki yol izlenmektedir: 1. Doğrudan insan bedeni ve insan bedeninin bölümlerini ifade eden sözcüklerle oluşturulan tahminî ölçü birimleri. 2. Bu organların bazı eylemleri gerçekleştirmek suretiyle alabileceği miktara, bu eylem adlarını vermiştir. Bu iki şekilde oluşturulan ölçü birimleri, anlam ve yapı açısından incelendiğinde Türkçeye muazzam bir katkıda bulunduğu görülmektedir.

An Evaluation of Terms Semantic From the Anthropometry System Established by Turkish Unit of Measure

Mankind has been tending to measure the assets and objects in life since the early ages. The paintings drawn on the cave walls, the notch system andthe attempts of measurement such as the movements of the moon and the sun were later replaced by the measurement units adopted by a common standard throughout the world. Nevertheless, the measurement units created by the anthropometry system, which is oneof the two main methods adopted by mankind even in the first centuries, maintain their place today as in the early ages. According to the anthropometry system, human beings experience many of these measurements with these five sensory organs, and sometimes they use various organ names to reflect these measurements to language. Measurements made with such organ names have an important place in language as the most frequently used practice in daily life today.In our study, the estimated expression indicatinga measure created by the system, anthropometry Turkish Turkey were classified in terms of meaning were identified. Turkey created two main ways in which units are monitored through the human body in Turkish: 1. Estimated units of measure formed by words directly expressing the human body and parts of the human body. 2. It has given the names of these bodies to the amount that these bodies may receive by carrying out certain actions. When the units of measurement formed in these two ways are examined in terms of meaning and structure, it is seen that they have made a tremendous contribution to Turkish.

___

  • Aksoy, Ö. A. (1997). Atasözleri ve deyimler sözlüğü I: Atasözleri sözlüğü. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
  • Aksoy, Ö. A. (1997). Atasözleri ve deyimler sözlüğü II: Atasözleri sözlüğü. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
  • Aktunç, H. (2010). Türkçenin büyük argo sözlüğü (tanıklarıyla). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Çakır, U. (2015). Türkiye Türkçesinde somut bir ölçü bildiren ifadeler. Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
  • Gökyay, O. Ş. (1981). Halk dilinde ölçü birimleri. Türk Fokloru Araştırmaları, I(1), 41-48.
  • Küçük, S. (2019). Sözlük birim bir unsur olarak Türkçede organ adlarına dayalı ölçü adları. Karadeniz Araştırmaları, XVI(64), 647-669.
  • Önal, S. (2016). Antropometri ve spor üzerine. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, II(2), 98-100.
  • Özyetgin, M. (2005). Orta zaman Türk dili ve kültürü üzerine incelemeler. İstanbul: Ötüken Yayınları.
  • Robinson, A. (2007). Ölçüler kitabı. İstanbul: NTV Yayınları.
  • Şenel, M. (2011). Türkiye Türkçesi ağızlarındaki ölçü birimleri. Karadeniz Araştırmaları, III(12), 80-92.
  • Büyük Türkçe Sözlük. (2005). Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara.