The colossal statue of lucius verus recently discovered in perge

The colossal statue of lucius verus recently discovered in perge

Perge Hellenistik kulelerinin konsolidasyonuna yönelik temizleme ve kaldırma çalışmaları sırasında, batı kulenin batı-güneybatısında yer alan ve güney hamam palaestrasındaki kuzey galerinin doğu kenarı yakınına rastlayan bir noktada ince gözenekli beyaz mermerden, kolossal boyutta bir portre baş ile vücuda ait parçalar ortaya çıkarılmıştır. Bir erkeği betimleyen başın yüksekliği 53.0 cm, boynun korunagelen üst kısmıyla birlikte buluntunun yüksekliği ise 58.0 cm’dir. Portrede yüz geniş, alın alçaktır. Keskin ve düz kaşkemeri, bitime doğru hafifçe kavislenir. Gözler kısık, üst gözkapağı incedir. Burnun kemerli olduğu anlaşılır. Dolgun dudaklar yumuşak işçiliğiyle dikkat çeker. Gözler, ağız, kıvırcık saçlar ve sakalda matkap kullanılmıştır. Başın tepesi ile arkasında sadece buklelerin konturları belirtilmiştir. Ense civarında ve ense desteğinde alet izleri kabaca bırakılmıştır. Başın sağ tarafında oval bir kısım yamanmak amacıyla çukurlaştırılmıştır. Söz konusu yama da günümüze ulaşmıştır. Fizyonominin yanı sıra saç ve sakal modeli, İ.S. 161-169 yıllarında Marcus Aurelius ile ortak imparator olan Lucius Verus’un esas tipi ile bağdaşır. Ancak makalede yapılan analojiler de ortaya koymaktadır ki, Perge portresi esas tipi sadakatle kopyalamamıştır; yüz dolgunlaştırılıp, dudaklar güzelleştirilerek ve saçlar adeta bir çelenk gibi biçimlendirilerek, imparator idealize edilmiştir. İdealizasyon ca. 4 m yüksekliğinde bir imparator heykelinde aykırı bir unsur değildir. Vücuda ait parçalar henüz bir araya getirilmemekle birlikte, heykel tipine dair bazı gözlemlere izin verir. Buluntular arasındaki kaslı zırh (Muskelpanzer) ve paludamentuma ait parçalar, Lucius Verus’a ait çoğu heykel ve büstte olduğu gibi Perge heykelinde de muzaffer imperator şemasının uygulandığına işaret eder. Zırh ve paludamentum parçalarının önemli bir katkısı da, kolossal Verus heykelinin akrolith olmadığını, tümüyle mermerden biçimlendirildiğini ortaya koymasıdır. Zırh bezemesi, Perge’den Hadrianus ve Septimius Severus heykelleriyle benzerlik göstermekle kalmayıp, aynı galeride açığa çıkarılan, başı korunagelmemiş bir kolossal heykelde çok yakın bir paralelini bulmaktadır. Yukarıda değinilenlerin beraberinde heykelin sol bacağı, sağ kolu, olasılıkla bir kılıç kabzasını kavrayan sağ eli ve sol elinin parmaklarına ait parçalar tespit edilmiştir. Ayrıca ikinci bir figürün dalgalı saçlarını içeren küçük parçalar mevcuttur. Bu durumda zırhlı Lucius Verus heykelinin, aynı galeride bulunmuş zırhlı Traianus heykeli gibi, tutsak barbar figürü biçiminde bir desteğe sahip olduğu ileri sürülebilir. Perge’de ortaya çıkarılan kolossal Lucius Verus heykelinin tarihlemesi konusunda, imparatorluk süresi ile bağdaştırılan esas tip öncelikle İ.S. 161-169 yıllarını verir, ancak bu tipin İ.S. 190 yılına dek az sayıda posthumus örnekle devam ettiği bilinmektedir. Verus tahta geçtikten bir yıl sonra Parth seferine çıkmıştır. İ.S. 162 yılında Atina’ya gelmiş, buradan Ephesos’a geçmiş ve Asia Minor, Pamphylia ve Kilikia kıyılarını izleyerek aynı yılın sonunda veya İ.S. 163 başında Antiokheia’ya ulaşmıştır. Savaşa bizzat katılmasa da, 163’te Armeniacus, 165’te Parthicus maximus, 166’da Medicus unvanlarını alır. 163 yılı sonlarında veya 164 yılında Ephesos’a gönderilen Lucilla ile evlendiği yazılı kaynaklardan öğrenilmektedir. Bu durumda Verus’un 162-166 aralığında dört kez Pamphylia kıyılarından geçtiği sonucu çıkarılacaktır. İmparatorun bu yolculuklar sırasında Perge’ye uğradığına dair herhangi bir kayıt yoktur. Fakat kolossal boyuttaki zırhlı heykel, Lucius Verus’un Perge’ye geldiğini veya en azından gelmesinin beklendiğini gösterir. Lucius Verus heykelinin buluntu yeri olan güney hamam bünyesindeki palaestra kuzey galerisi, 1978-1979 kazılarında zırhlı Traianus heykelini, başı korunagelmemiş olan kolossal boyutta zırhlı heykeli ve Augustus ile ilişkilendirilmesi önerilen çıplak erkek heykelini vermiştir. Yeni heykel ile birlikte bu buluntular, kuzey galerinin bir portre galerisi işlevini taşıdığına işaret etmektedir. Galerideki kaidelerin günümüze gelen heykellerle ilişkili olup olamayacağı, hangileriyle ilişkili olabileceği ve heykellerin olası orijinal ve ikincil konumlarının saptanması konusunda ise yeni değerlendirmelere gereksinim vardır. Ancak kuzey galeride açığa çıkmış iki kolossal heykele dair daha kesin bir görüş öne sürmek mümkündür. Lucius Verus heykeli ile yalnızca vücudu günümüze erişen zırhlı heykelin malzeme, boyut, ikonografi ve işçilikleri açısından yansıttıkları benzerlikler onların bir çift olarak üretildiklerini ve yerleştirildiklerini düşündürmektedir. Lucius Verus’a ait portrelerin ve heykel/büst kaidelerinin birçok kez ortak imparator Marcus Aurelius’a ait karşılıklarıyla bir arada bulunduğu göz önüne alındığında, ikinci kolossal eseri Aurelius ile ilişkilendirmek yanlış olmayacaktır. Güney hamamın farklı mekanlarından ve hamam civarından elde edilen ve Aurelius ile Verus’un adlarını içeren yazıt fragmanları bu öneriyi destekleyecek niteliktedir. Birincil hükümdar konumundaki Aurelius’un neden ortağından daha küçük bir heykel ile temsil edildiği sorusunun yanıtı ise, o Roma’da kalırken, Lucius Verus’un doğuya yelken açması ve bu arada Perge’ye gelmesi veya Perge’de beklenmesi ile açıklanabilir.

___

  • Abbasoğlu 1982 H. Abbasoğlu, "Pamphylia Bölgesi Roma Devri Hamamları" (Unpubl. Habil. Istanbul 1982).
  • Abbasoğlu 2009 H. Abbasoğlu, "Perge 2008", Anmed 7, 2009, 61-69-
  • Auinger - Rathmayr 2007 J. Auinger - E. Rathmayr, "Zur spâtantiken Statuenausstattung der Thermen und Nymphâen in Ephesos", Statuen İn der Spâtantike, F. A. Bauer - C. Witschel (eds.) (2007) 237-269.
  • Birley 2008 A. R. Birley, "Hadrian to the Antonines", CAH ll2, 2008, 132-194.
  • Bulgurlu 1999 S. Bulgurlu, "Perge Kenti Hellenistik Güney Kapısı ve Evreleri", (Unpubl. Diss. İstanbul 1999).
  • Burrell 2006 B. Burrell, "False Fronts: Separating the Aedicular Facade from the Imperial Cult in Asia Minor", AJA 110, 2006, 437-469-
  • Delemen 2010 İ. Delemen, "A Bust of Antinous from Perge", Adalya 13, 2010, 183-194.
  • Fejfer 2008 J. Fejfer, Roman Portraits in Context (2008).
  • Fittschen 1971 K. Fittschen, "Zum angeblichen Bildnis des Lucius Verus im Thermen-Museum", Jdl 86, 1971, 214-252.
  • Fittschen 1982 K. Fittschen, "Hinterköpfe. Über den wissenschaftlichen Erkenntniswert von Bildnisrückseiten", Praestant Interna. Festschrift für U. Hausmann zum 65. Geburtstag (1982) 119-124.
  • Fittschen - Zanker 1985 K. Fittschen - P. Zanker, Katalog der römischen Portrâts in den Capitolinischen Museen und den anderen kommunalen Sammlungen der Stadt Rom 1. Kaiser und Prinzenbildnisse (1985).
  • Halfmann 1986 H. Halfmann, Itinera principum. Geschichte und Typologie der Kaiserreisen im römischen Reich (1986).
  • Hojte 2005 J. M. H0jte, Roman Imperial Statue Bases from Augustus to Commodus (2005).
  • Işıklıkaya 2010 I. R. Işıklıkaya, "Perge Mozaikleri. Macellum, Güney Hamam ve Geç Dönem Meydanı Doğu Portiği" (Unpubl. Diss, istanbul 2010).
  • İnan 1974 J. İnan, "Neue Portrâtstatuen aus Perge", Mansel'e Armağan 2 (1974) 643-661.
  • İnan 1980 J. İnan, "Perge Kazısı 1979 Çalışmaları" vBelleten 44, 1980, 607-611.
  • İnan 1983 J. İnan, "Neue Portrâts von Perge", AntK 26, 1983, 119-120.
  • İnan 1988 J. İnan, "Perge Kazısı 1987 Çalışmaları", KST X (1988) 197-212.
  • İnan - Rosenbaum 1966 J. İnan - E. Rosenbaum, Roman and Early Byzantine Portrait Sculpture in Asia Minor (1966).
  • İnan - Alföldi-Rosenbaum 1979 J. İnan - E. Alföldi-Rosenbaum, Römische und frühbyzantinische Portrâtplastik aus der Türkei. Neue Funde (1979).
  • Kienast 1990 D. Kienast, Römische Kaisertabelle. Grundzüge einer römischen Kaiserchronologie (1990).
  • Kleiner 1992 D. E. E. Kleiner, Roman Sculpture (1992).
  • Knudsen - Craine - Tykot 2002 S. E. Knudsen - C. Craine - R. H. Tykot, "Analysis of Classical Marble Sculptures in the Toledo Museum of Art", Asmosia 5, 2002, 231-239.
  • Kreilinger 2003 U. Kreilinger (ed.), Im Antlitz der Macht. Römische Kaiserportraits zu Erlangen (2003).
  • Lauter 1972 H. Lauter, "Das hellenistische Südtor von Perge", BJb 72, 1972, 1-11.
  • Manderscheid 1981 H. Manderscheid, Die Skulpturenausstattung der kaiserzeitlichen Thermen-anlagen (1981).
  • Mansel 1956 A. M. Mansel, "Bericht über Ausgrabungen und Untersuchungen in Pamphylien in den Jahren 1946-1955", AA 1956, 34-120.
  • Niemeyer 1968 H. G. Niemeyer, Studien zur statuarischen Darstellung der römischen Kaiser (1968).
  • Nolle 1990 J. Nolle, "Zur Geschichte einer kleinasiatischen Stadt in der römischen Kaiserzeit im Spiegel ihrer Münzen", AW 21, 1990, 244-265.
  • Opper 2008 T. Opper, Hadrian. Empire and Conflict (2008).
  • Özdizbay 2008 A. Özdizbay, "Perge'nin M.S. 1.-2. Yüzyıllardaki Gelişimi" (Unpubl. Diss. Istanbul 2008).
  • Özgür et al. 1996 E. Özgür et al., Sculptures of the Museum in Antalya l2 (1996).
  • Pekary 1985 T. Pekary, Das römische Kaiserbildnis in Staat, Kult und Gesellschaft. Das römische Herrscherbild 3, M. Wegner (ed.) (1985).
  • Riccardi 2000 L. A. Riccardi, "Uncanonical Imperial Portraits in the Eastern Roman Provinces: The Case of the Kanellopoulos Emperor", Hesperia 69, 2000, 105-132.
  • Schroder 1993 S. F. Schroder, Katalog der antiken Skulpturen des Museo del Prado in Madrid (1993).
  • Smith - Lenaghan 2008 R. R. R. Smith - J. L. Lenaghan, Aphrodisias'tan Roma Portreleri. Roman Portraits from Aphrodisias (2008).
  • Stemmer 1978 K. Stemmer, Untersuchungen zur Typologie, Chronologie und Ikonographie der Panzerstatuen. AF 4 (1978).
  • Şahin 1999 S. Şahin, Inschriften von Perge 1. IK 54 (1999).
  • Vermeule 1959-1960 C. C. Vermeule, "Hellenistic and Roman Cuirassed Statues", Berytus 13, 1959-I960, 1-82.
  • Waelkens 2008 M. Waelkens, "The Antonine Dynastic Gallery at Sagalassos", http://archaeology. org/news/articles/maurelius082708.html, August 27, 2008.
  • Wegner 1939 M. Wegner, Der Herrscherbildniss^ in antoninischer Zeit (1939).
  • Wegner - Unger 1979 M. Wegner - R. Unger, "Verzeichnis der Kaiserbildnisse von Antoninus Pius bis Commodus", Boreas 2, 1979, 87-181.
  • Wegner - Unger 1980 M. Wegner - R. Unger, "Verzeichnis der Kaiserbildnisse von Antoninus Pius bis Commodus. Teil II", Boreas 3, 1980, 12-116.
  • Yegül 1982 F. Yegül, "A Study in Architectural Iconography: Kaisersaal and the Imperial Cult", ArtB 44.1, 1982, 7-31.
  • Yegül 1992 F. Yegül, Bath and Bathing in Classical Antiquity (1992).