Isauria’lıları uygarlaştırmak:bir iktidar teknolojisi olarak roma ordusunun işlevi

How to transform an isaurian intoa subject? the roman army as a foucaultian technology of power

Modern çalışmalar Roma ordusunun Romalılaştırma sürecinde oynadığı önemli role sıkça değinir. Bununla birlikte, ordunun günlük yaşamı içinde Romalılaştırma ya da uygar-laştırma mekanizmalarının tam olarak nasıl işlediği üzerinde durulmamıştır. Oysa askere alma, lejyon kampının kurulması, kampın planı, nöbet vb. günlük faaliyetlerin, Roma ordusu tarafından Isauria'lıları Foucault'nun deyimiyle "uysal bedenler" hâline dönüştürmenin ve uygar yaşama alıştırmanın araçları olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. Bu süreç kanımızca en iyi şekilde ünlü sosyal tarihçi ve filozof Michel Foucault'nun yönetilebilirlik/ yönetim mantığı, özne ve iktidar hakkında görüşleri ışığında değerlendirilebilir.Roma ordusunun bazı özellikleriyle benimsendiğini düşündüğümüz "disiplin" teknolojisi Foucault'ya göre "mikropolitiktir"; yani bedenler üzerinde uygulanır. Roma iktidarı bu teknolojiyi bedenler üzerinde kontrol sahibi olabilmek ve onlardan verimli şekilde yararlanabilmek için kullanmıştır. Roma lejyon kampı bu açıdan iktidarın en önemli fiziksel temsillerinden biridir. Bu özellikleri daha sonra 17. yy.'dan itibaren kendisini gösteren yeni iktidar modelleri tarafından ideal vatandaş ve sosyal disiplin yaratma amacındaki modern Hollanda, Almanya, İspanya ve nihayetinde Osmanlı ordularına temel oluşturacaktı. Bazı Avrupa şehirlerinin Roma lejyon kampı planına göre kurulmuş olması, kampın aynı zamanda kırsal ya da göçebe kökenli askerleri şehir hayatına alıştırmaya yönelik bir amaç taşıdığını gösterir. İktidarın "gözünün" herkesi göçebileceği ve konumlarını bilebileceği şekilde düzenlenen lejyon kampında, aynı zamanda birliklerin/bireylerin de karşılıklı birbirlerini gözetleyebileceği bir organizasyon söz konusudur. Bu şekilde bireyin hareketleri her daim gözetim ve kontrol altında tutulur. Kesin yerleri sabit ölçüler ve alanlarla konumlandırılmış bireylerin/birliklerin üzerinde denetim ve gözetim yapmak kolaylaşır; giriş - çıkışlar, firarlar, askerlerin sivillerle olan teması artık denetlenebilir. Bu ideal plan, antik kaynaklar tarafından da şehir planına ve tıpkı arı kovanlardaki gibi bireyin toplumun iyiliği için çalıştığı bir ütopyaya benzetilir. Lejyon kampında sıralama ve hiyerarşinin önemi büyüktür. Bunlar olmaksızın askerler hayduttan farksızdır. Nitekim 18. yy.'da bazı Avrupa okullarında öğrenciler Roma lejyonlarında olduğu gibi kamplara ve "birliklere" ayrılarak öğrenim görmüşlerdir.Roma kampının ve onu izleyen modern ordu kamplarının bir amacı da bireyin eski hayatıyla yenisi arasında olabildiğince büyük bir fark yaratmaktı. Lejyon kampının planı, nöbetler, talim ve kampın sivil hayattan izole edilmiş konumu buna yönelik uygulamalardı. Kırsal kesimden gelen acemiler üzerinde uygulanan en önemli disiplin teknolojilerinden biri nöbet çizelgeleriydi. Mısır ve Vindolanda gibi yerlerden bilinen bu çizelgelerle zaman ölçülebilir soyut birimlere bölünüyordu. Kendilerini hasat zamanı ya da yaylaya çıkma dönemlerine göre ayarlayan Isauria'lılar gibi kırsal kökenli ve bir kısmı göçebe bireyler üzerinde zamanın bölünmesi büyük bir etki yaratmış olmalıydı. Aynı şekilde lejyon kampları şehir dışında kurulmuş, askerlerin evlenmesi yasaklanmış, hatta kamp içinde bile olsa bahçecilik veya tarımla ilgilenmeleri yasaklanmıştı. Nitekim, muhtemelen 2. yy.'dan itibaren askere alınmaya başlanan Isauria'lılar bir süre sonra antik yazarlarda hay-dutluklarıyla anılmamaya başlar; artık onlar ordunun diğer yardımcı birliklerinden farksız Romalı bireylerdir. Roma ordusunun temel ilkelerine göre biçimlendirilmiş Fransız ordusunu model alan Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa, bu yolla Mısır kırsalından gelen acemilerin entegrasyonunda büyük aşamalar kaydetmiştir. Aynı şekilde Yeniçeri Ocağı'nm kaldırılmasından sonra aynı ilkelere göre kurulan yeni Osmanlı ordusunun askerleri tıpkı Theodosianus'un Mısırlı birlikleri gibi aldıklarının parasını ödeyen, yağma ve başıbozukluk yapmayan bireylere dönüşmeye başlamıştır.Lejyon hastanelerinin (valetudinarid) planları kampın kendisi kadar olmasa da gözetleme ve denetim temelli özellikler taşır. Bu açıdan valetudinarium planlarının 17-19- yy. Alman hastanelerininkine benzemesi ilginçtir. Dörtgen hastanenin duvarları boyunca izole odalarda sessizlik içinde tedavi gören hastalar, mekânlarını önündeki uzun koridorda yürüyen hekim tarafından denetim ve gözetim altında tutulur. Bu özelliğiyle hastane kamp genelindeki iktidar mekanizmasını devam ettirir ve hastalarla yararlıların giriş çıkışlarım, faaliyetlerini, tedavilerini düzenleyen, onları filtreleyen bir araç görevini görür.Bütün bu iktidar teknolojileri doğal olarak direnişle karşılaşmıştır. Toplumun yapısı, yaşı, yerleri gibi bilgiler olmadan kırsaldan sağlıklı şekilde asker alımı yapmak zordu. İktidarın her şeyi bilmesi ve kategorik bilgi hâline getirmesinin aracı olan nüfus sayımı ya da census iktidarın varlığının doğrudan temsilcisiydi. Bu uygulama olmadan tutarlı bir politika izleme mümkün değildi. Dolayısıyla İ.S. 26'da Thrakia'lılar ve 52'de Toroslarda yaşayan Kennatai kavminin tepkisi iktidarın kendi bu şekilde en açık biçimiyle göstermesine yönelikti. Aynı tepkiler yüzyıllar sonra Mısır kırsalında Roma'nmkine benzer bir yol izlemek isteyen Mehmet Ali Paşa'ya gösterilecekti.Bununla birlikte Roma ordusunun bazı yetersizlikleri de mevcuttu. Bir gösteri ve disiplin aracı olarak talim yeteri kadar gelişkin delildi. Modern ordular için asker, fiziksel özellikleri geri planda kalan, istenildiği gibi biçimlendirilebilecek bir özneyken, Romalılar için iyi bir asker fiziksel özellikleriyle kendini belli ediyordu. Yine de bunun talim ve disiplinle birlikte işe yarayacağının farkındaydılar. Her şeye rağmen, Roma ordusu antik çağ standartlarına göre disiplin ve işleyiş bakımından çok ileri bir konumdaydı. 1 ve 2. yy.'da mikropolitik alanda atılan temeller o kadar sağlamdı ki, Roma ordusu imparatorluk boyunca Isauria'lılar gibi halkları "uygarlaştıran" en önemli unsur olarak kalmaya devam etti.

___

  • Abbreviations for the ancient sources and journals follow Oxford Classical Dictionary and L'Annee Philologique.with minor alterations.
  • Baker 2009 P. Baker, "Archaeological Remains as a Source and Evidence for Roman Medicine", Medicana Antiqua (http://www.ucl.ac.uk/~ucgajpd/medicina%20antiqua/ mm_essays.html)
  • Bennett 2007 J. Bennett, "The Roman Army in Lycia-Pamphylia", Adalya 10, 2007, 131-153.
  • Bintliff 1996 J. Bintliff, "The Mountain Peoples of Ancient Greece: The Relevance of World- Systems Theory and Neo-Malthusianism to Their Development", GH 8, 1996, 105-141.
  • Braudel 1993 F. Braudel, II. Felipe Dönemi'nde Akdeniz ve Akdeniz Dünyası I, M. A. Kılıçbay (trans.) (1993).
  • Braudel 1994 F. Braudel, II. Felipe Dönemi'nde Akdeniz ve Akdeniz Dünyası II, M. A. Kılıçbay (trans.) (1994).
  • Elton 2000 H. Elton, "The Nature of the Sixth Century Isaurians", in: S. Mitchell - G. Greatrex (eds.), Ethnicity and Culture in Late Antiquity (2000) 293-307.
  • Fahmy 2002 K. Fahmy, All the Pasha's Men. Mehmed Ali, His Army the Making of Modern Egypt (2002).
  • Feld 2005 K. Feld, Barbarische Bürger. Die Isaurier und das römische Reich (2005).
  • Foucault 1978 M. Foucault, The History of Sexuality. Volume I: An Introduction (1978).
  • Foucault 1995 M. Foucault, Discipline and Punish. The Birth of Prison2 (1995).
  • Foucault 2003 M. Foucault, The Birth of the $Clinic^{3}$ (2003).
  • Foucault 2009 M. Foucault, Security, Territory, Population. Lectures at the College de France 1977-78 (2009).
  • Hauken 1998 T. Hauken, Petition and Response. An Epigraphic Study of Petitions to Roman Emperors (1998).
  • Haynes 1999 I. Haynes, "Military Service and Cultural Identity in the Auxilia", in: A. Goldsworthy - I. Haynes (eds.), The Roman Army as a Community (Journal of Roman Archaeology Supplementary Series 34) (1999) 165-174.
  • Hobsbawm 1997 E. Hobsbawm, Eşkıyalar, O. Akalın - N. Hasgül (trans.) (1997).
  • Hopwood 1983 K. Hopwood, "Policing the Hinterland: Rough Cilicia and Isauria", in: S. Mitchell (ed.), Armies and Frontiers in Roman and Byzantine Anatolia (BAR International Series 156) (1983) 173-187.
  • Hopwood 1986 K. Hopwood, "Towers, Territory and Terror: How the East Was Held", in: P. W. M. Freeman - D. Kennedy (eds.), Defence of the Roman and Byzantine East. Proceedings of a Colloquium Held at the University of Sheffield in April 1986 (BAR International Series 297) (1986) 343-356.
  • Hopwood 1989 K. Hopwood, "Bandits, Elites and Rural Order", in: A. Wallace-Hadrill (ed.), Patronage in Ancient Society (1989) 171-189.
  • Hopwood 1999 K. Hopwood, "The Links between the Coastal Cities of Western Rough Cilicia and the Interior during the Roman Period", AnAnt 1, 1999, 305-311.
  • Kelly 2009 M. G. E Kelly, The Political Philosophy of Michel Foucault (2009).
  • Keskin 2005 F. Keskin, "Özne ve İktidar", in: F. Keskin (ed.), Michel Foucault. Özne ve İktidar. Seçme Yazılar 22 (2005) 11-24.
  • Lenski 1999a N. Lenski, "Assimilation and Revolt in the Territory of Isauria from the 1st Century BC to the 6th Century AD", JESHO 42/4, 1999, 414-465.
  • Lenski 1999b N. Lenski, "Relations between Coast and Hinterland in Rough Cilicia", in: E. Jean - A. M. Dinçol - S. Durugönül (eds.), La Cilicie: Espaces et Pouvoirs Locaux (2e Millenaire Av. J.-C.-4e Siecle Ap. J.-C.). Actes de la Table Ronde Internationale d'Istanbul, 2-5 Novembre 1999 (Varia Anatolica 13) (1999) 417-424.
  • MacMullen 1963 R- MacMullen, Soldier and Civilian in the Later Roman Empire (1963).
  • Mann 1986 J. C. Mann, "A Note on Conubium", in: W. Eck - H. Wolff (eds.), Heer und Intergrationspolitik. Die römischen Militârdiplome als historische Quelle(1986) 187-189.
  • Mills 2003 S. Mills, Michel Foucault (2003).
  • Nutton 2000 V. Nutton, "Medical Thoughts on Urban Pollution", in: W. M. Hope - E. Marshall (eds.), Death and Disease in Ancient City (2000) 65-74.
  • Phang 2008 S. E. Phang, Roman Military Service. Ideologies of Discipline in the Late Republic and Early Principate (2008).
  • Reid 2008 J. Reid, "Life Struggles: War, Discipline and Biopolitics in the Thought of Michel Foucault", in: M. Dillon - A. W. Deal (eds.), Foucault on Politics, Security and War (2008) 65-91.
  • Roueche 2007 C. Roueche, "Asia Minor and Cyprus», CAH 144 (2007) 570-585.
  • Scarborough 1968 J. Scarborough, "Roman Medicine and the Legions: A Reconsideration", Medical History 12/3, 1968, 254-261.
  • Shaw 1990 B. D. Shaw, "Bandit Highlands and Lowland Peace: The Mountains of Isauria- Cilicia", JESHO 33, 1990, 199-233/237-270.
  • Spaul 2000 J. Spaul, COHORS2. The Evidence for and a Short History of the Auxiliary Infantry Units of the Imperial Roman Army (BAR International Seris 841) (2000).
  • Yakar 1997 J. Yakar, Anadolu'nun Etnoarkeolojisi, S. H. Riegel (trans.) (1997).
  • Yanguas 1977 N. S. Yanguas, "Algunos Problemas Sociales en Asia Menor en la Segunda Mitad del Siglo IV d. C.: Isaurios y Maratocuprensos", HAnt 7, 1977, 351-377.
  • Yıldız 2009 G. Yıldız, Neferin Adı Yok. Zorunlu Askerliğe Geçiş Sürecinde Osmanlı Devleti'ncle Siyaset, Ordu ve Toplum 1826-1839 (2009).