Phaselis akropolisinden Athena Polias a yeni bir adak yazıtı

A New Athena polias votive inscription from the Phaselis' acropolis

Bumakale,Phaselisantikkentiveteritoryumundasürdürülen2013yılıyüzeyaraştırmalarısı- rasındatiyatronunhemengüneybatısındanakropolisegirişinsağlandığıalandakikuleyapısının batıduvarıönündekeşfedilenyenibiradakyazıtınıtanıtmaktadır.KentinbaştanrıçasıAthena PoliasiçinadanansözkonusuyazıtDordiyalektindedirveharfkarakterlerininGeçArkaik- ErkenKlasikDönemözelliklerigöstermesinedeniyleM.Ö.V.yy.atarihlendirilmiştir:Khrysias oğlu Euphanes servetinin ondabirlik adağını Athena Poliasa dua ederek(adadı).AthenaeneskidönemlerdenitibarenözellikleEgeAdalarındaveHellastakentlerin,ku- rumlarınvemitolojikkahramanlarınkoruyucusuolaraktapınımgörmüşvebufonksiyonunu farklışekillerdegöstermiştir.Athenanınkentlerikoruyucurolüylebağlantılıenklasikefsane kuşkusuzTroiaSavaşında,TroianınelegeçirilipsavaşınkaybedilmesinenedenolanPalladion heykelineilişkindir.BukapsamdakentAkhalarkaşısındabüyükbirdirenişgöstermiş,ancak koruyucutılsımıolanAthenanınPalladionheykelininOdysseusveDiomedestarafındançalın- masınınardındansavaşıkaybetmiştir.BununyanındaAthenasıklıklaanıldığı Polias ( Πολιάς ),Polioukhos ( Πολιοῦχος)veAtinakentininAttika-DelosDenizBirliğinikurarakbirimparatorlu- ğadönüştüğüdönemdedinibirpropagandaaracıolarakkullandığı Atinalıların koruyucusu ( ἈθηνᾶἈθηνῶνμεδέουσα)epithetonlarıtanrıçanınkentlerinkoruyucusuolarakalgılandığını netbirşekildeortayakoymaktadır.ÖzellikleArkaikveKlasikdönemlerdeZeusveApollonile berabersiyasalanlamdaenönemlitanrılararasındayeralanAthenanınbuyönünüenyaygın olarakyansıtanepithetonuise Polias tır.Sözkonusuepithetonunherdaimakropolisiişaretet- mesinedeniyle,tapımgördüğükentlerinakropolisindegenelliklebirtapınağıbulunur.Bubağ- lamdatanrıçaherdaimakropolistekiönemlitanrılararasındayeralırken,sıklıkladabaştanrıça konumundadır.AthenaPoliaskültü,BüyükKolonizasyonhareketleriylebirlikte,RhodosadasındakiLindos kentiörneğindegörüldüğügibikolonistkentleraracılığıylaAkdenizdekibirçokkentetaşınmış - tır.SöylenceleregörePhaseliskentideM.Ö.691/690yılındaLindosluLakiosönderliğindeki birgruptarafındankolonizeedilmesiüzerineAthenakültükenteyerleştirilmiştir.ZiraTanrıça AthenanınKlasikDönemdenGeçRomaDöneminekadarPhaseliskentininbaştanrıçasıoldu- ğuhemfilolojikveepigrafikhemdenümismatikverilerleaçıkbirşekildetespitedilebilmekte- dir.Bunagörekentinakropolisindetanrıçayaaitbirtapınakbulunmaktadırveonuniçerisinde iseBüyükİskenderinkentegeldiğisıradatanrıçayaadadığıTroiakahramanıAkhilleusun kargısıyeralmaktadır.Ayrıcatanrıçayaaitbirrahiplikkurumudabelgelenirken,geçdönem- lerdeonurunaagonlardüzenlendiğigörülmektedir.Buradatanıtılansözkonusuadakyazıtı, tanrıçayaaittapınağınlokalizasyonunuvetanrıçanınkentinerkendönemsiyasivesosyo-kül- türeltarihiaçısındantaşıdığıönemiaçığaçıkarmaktadır.AyrıcaArkaikDönemleilintilisomut birbelgeolarakhemPhaselisin,hemdebölgeninyerleşimtarihinindeğerlendirilmesinekatkı sağlayacakniteliktebilgilersunmaktadır.

PDF

___

Ancient Sources
Ael. Herod. (= Aelius Herodianus, De Prosodia Catholica). De Prosodia Catholica, A. Lents (ed.) (1867).
Apollod. bibl. (= Apollodoros, Bibliotheke). The Library, vols. I-II, J. G. Frazer (ed.) vol. I (2001 9 ); vol. II. (2002 9 ).
Arct. Il. (= Arctinus, Ilioupersis). The Homeric Hymns and Homerica, H. G. Evelyn-White (ed.) (1914).
Arr. perip. (= Arrianus, Periplus Ponti Euxini). Arrianusun Karadeniz Seyahati: Periplus Ponti Euxini, M. Arslan (ed.) (2005).
Ath. Deip. (= Athenaios, Deipnosophisticarum Epitome) The Deipnosophis tis, vols. I-VII, C. B. Gulick (ed.) (1927-1999 6).
Callim. hym. (= Callimachus, hymns). Calimachus, Hymns and Epigrams, A. W. Mair (ed.) (2000 7 ).
Diod. (= Diodorus Siculus, Bibliotheke Historike). Diodorus of Sicily, vols. I-VI, C. H. Oldfather (ed.); vol. VII, C. H. Sherman (ed.); vol. VIII, C. B. Welles (ed.); vol. IX-X, R. M. Geer (ed.); vol. XI-XII, F. R. Walton (ed.) (1933-2004 7).
Dion. Hal. ant. (= Dionysios Halikarnassos, De Antiquitates Romanae). Diony sius of Halicarnassus, The Roman Antiquities, vols. I-VII, E. Carry (ed.), vol. I (2001 6 ); vol. VII. (1984 3 ).
Hdt. (= Herodotos, Historiae). The Persian Wars. vols. I-IV, A. D. Godley (ed.) (1920- 2004 12).
Hom. h. (= hymni Homerici). Hesiod, The Homeric Hymns and Homerica, H. G. Evelyn- White (ed.) (1914).
Hom. Il. (= Homeros , İlyada). İlyada, A. Erhat A. Kadir (ed.) (1993).
Il. Parva (= Ilias Parva) Hesiod, The Homeric Hymns And Homerica, H. G. Evelyn-White (ed.) (1914).
Lys. (= Lysias). Lysias, W. R. M. Lamb (ed.) (2000 8).
Mela (= Pomponius Mela, De Chorographia). Pomponius Melas Description of the World, F. E. Romer (ed.) (1998).
Ovid. Fast. (= Ovidius, Fasti). Fasti, vol. V, J. G. Frazer (ed.) (2003 8 ).
Paus. (= Pausanias , Periegesis tes Hellados). Description of Greece, vol. I; III-IV, W. H. Jones (ed.); vol. II, W. H. Jones H. A. Ormerod (ed.); vol. V, R. E. Wycherley (ed.) (1918-2004 10).
Phot. Bib. (= Photios, Bibliotheka). Photios: Bibliotheka, R. Henry (ed.) (1971).
Pind. Olym. (= Pindaros, Olympian). Pindar: Olympian Odes, W. H. Race (ed.) (1997).
Plat. Phaid. (= Platon, Phaidros). Plato: Phaedrus, vol. IX, H. N. Fowler (ed.) 1925.
Plut. Alex. (= Plutarkhos, Bioi Paralleloi: Aleksandros). Plutarchs Lives, vols. I-XI, B. Perrin (ed.) (1959).
Plut. mor. (= Plutarkhos, Moralia). Plutarchs Moralia, vols. I-XIV, F. C. Babbitt W. C. Helmbold (ed.) (1928-1967).
Plut. Quaest. Graec. (= Plutarch, Quaestiones Graecae). Plutarchs Moralia, vol IV, F. C. Babbitt (ed.) (1936).
Poll. onom. (= Pollux, Onomasticon). Pollux: Onomasticon. II vols., E. Bethe (ed.), (1900-1931).
Polyb. (= Polybios, Historiai). The Histories, vols. I-VI, W. R. Paton (ed.) (1922-1927).
Schol. Dem. (= Scholia in Demosthenem). Scholia Demosthenica, vols. I-II, M. R. Dilts (ed.), vol I (1983); vol II (1986).
Schol. Eur. Ores. (= Euripides, Scholia in Orestem). Scholia in Euripidem, vols II, E. Schwartz (ed.) (1887-1891).
Schol. Pind. Olym. (= Scholia in Pindarum, Olympian). Scholia in Olympionicarum. A. B. Drachmann (ed.) (1903).
Strab. (= Strabon, Geographika). The Geography of Strabo, vols. I-VIII, H. L. Jones (ed.) (1917-1932).
Thuc. (= Thucydides). Thucydides: History of the Peloponnesian War, vols. I-III, C. F. Smith (ed.) (2003 11).
Verg. Aen. (= Vergilius, Aeneis). Virgil: Eclogues, Georgics, Aenid, the Minor Poems, vols. I-II, H. Fairclough (ed.) (1966-1967).
Modern Literature
Adak Tüner Şahin 2005 M. Adak N. Tüner S. Şahin, Inschriften aus Phaselis, Gephyra II, 2005, 1-20.
Adak 2007 M. Adak, Die dorische und äolische Kolonisation des lykisch-pamphylischen Grenzraumes im Lichte der Epigraphik und der historischen Geographie, in: C. Schuler (ed.), Griechische Epigraphik in Lykien: Eine Zwischenbilanz: Akten des internationalen Kolloquiums München, 24.-26. Februar 2005 (2007) 41-50.
Amandry 1942 P. Amandry, Actes daffranchissement delphiques, BCH 66-67, 1942, 68-83.
Anderson Dix 1997 C. A. Anderson T. K. Dix, Politics and State Religion in the Delian League: Athena and Apollo in the Eteocarpathian Decree, ZPE 117, 1997, 129-132.
Arslan Tüner-Önen 2013 M. Arslan N. Tüner-Önen, The Surface Exploration of Phaselis and its Territorium 2013, Anmed 12, 2014, 189-195.
Barnett 1974 R. D. Barnett, A Silver Hand-Vase with Lycian Inscriptions, in: Mansele Armağan / Melanges Mansel II (1974) 893-901.
Barron 1964 J. P. Barron, Religious Propaganda of the Delian League, JHS 84, 1964, 35-48.
Blackman 1981 J. Blackman, The Inscriptions, in: J. Schäfer (ed.), Phaselis (1981) 138-163.
Bresson 1999 A. Bresson, Rhodes and Lycia in Hellenistic Time, in: V. Gabrieben et al. (ed.), Hellenistic Rhodes Politics, Culture and Society (1999) 95-131.
Bryce 1986 T. R. Bryce, The Lycians: The Lycians in literary and epigraphic sources (1986).
Chadwick Ventris 1973 J. Chadwick M. Ventris, Documents in Mycenaean Greek2 (1973).
CID Corpus des inscriptions de Delphes (1977-2002). IV vols: G. Rougement (ed.), Lois sacrées et règlements religieux (1977) vol. I; J. Bousquet (ed.), Les Comptes du quatrième et du troisième siècle (1989) vol II; A. Bélis (ed.), Les Hymnes à Apollon (1992) vol III; F. Lefévre D. Laroche O. Masson (ed.), Documents Amphictioniques (2002).
Cole 1995 S. G. Cole, Civic Cult and Civic Identity, in: M. H. Hansen (ed.), Sources for the ancient Greek city-state: symposium August, 24-27, 1994. Acts of the Copenhagen Polis Centre, vol. II (1995) 292-325.
Demargne 1984 P. Demargne, Athena, LIMC II (1984) 955-1044.
Dusinberre 2013 E. R. M. Dusinberre, Empire, Authority & Autonomy in Achaemenid Anatolia (2013).
Dümmler 1896 F. Dümmler, Athena, RE II.4 (1896) 1941-2020.
Farnell 1896 L. R. Farnell, The Cults of The Greek States, vol. I (1896).
FD III É. Bourguet, Fouilles de Delphes III (5): Les Comptes du IVe Siècle (1932).
FGrHist Die Fragmente der Griechischen Historiker, F. Jacoby (ed.), vols. I-XV (1923-1958).
FHG Fragmenta Historicorum Graecorum, K. Müller (ed.) 1841-1870.
Fischer-Hansen et. al. 2004 T. Fischer-Hansen T. H. Nielsen C. Ampolo, Sikelia, in: M. H. Hansen T. H. Nielsen (ed.), An Inventory of Archaic and Classical Poleis (2004) 172-248.
Frazer 1921 J. G. Frazer, Apollodorus (1921).
Frei 1990 P. Frei, Die Götterkulte Lykiens in der Kaiserzeit, ANRW II 18.3 (1990) 1729-1864.
Hall 1986 A. S. Hall, The Milyadeis and their Territory, AnatSt 36, 1986, 137-157.
Hawkins 1974 J. D. Hawkins, Attestations of Malija (Athena) in Lycian, in: Mansele Armağan Melanges Mansel II (1974) 902-903.
Heipp-Tamer 1993 C. Heipp-Tamer, Die Münzprägung der lykischen Stadt Phaselis in griechischer Zeit (1993).
Herington 1955 C. J. Herington, Athena Parthenos and Athena Polias (1955).
Herzog 1928 R. Herzog, Heilige Gesetze von Kos (1928).
Higbie 2003 C. Higbie, The Lindian Chronicle and the Greek Creation of their Past (2003).
I.Kalchedon R. Merkelbach F. K. Dörner S. Şahin (ed.), Die Inschriften von Kalchedon (1980).
I.Rhod. Peraia W. Blümel (ed.), Die Inschriften der rhodischen Peraia (1991).
IC M. Guarducci (ed.), Inscriptiones Creticae, IV vols. (1935-1950).
Jacquemin 1999 A. Jacquemin, Offrandes monumentales à Delphes (1999).
Keen 1996 A. G. Keen, Alexanders invasion of Lycia: its route and purpose, in: The Ancient History Bullentin 10/3-4 (1996) 110-118.
Keen 1998 A. G. Keen, Dynastic Lycia: A Political of History of the Lycians and Their Relations with Foreign Powers: C. 545-362 B.C. (1998).
Koch 1901 Koch, Δεκάτη , RE IV (1901) 2423-2424.
Kolb Tietz 2001 F. Kolb W. Tietz, Zagaba: Münzprägung und politische Geographie in Zentrallykien, Chiron 31, 2001, 347-416.
Kroll 1982 J. H. Kroll, The Ancient Image of Athena Polias, Hesperia Supplements 20, 1982, 65-76.
Kurse 1952 B. gr. Kurse, Polias, RE XXI 42 (1952) 1363-1365.
Laroche 1979 E. Laroche, Linscription lycienne, H. Metzger et al. (ed.), Fouilles de Xanthos. Tome VI, La Stèle trilingue du Létoon (1979) 49-127.
Laroche 1980 E. Laroche, Les dieux de la Lycie classique dapres les textes lyciens, in: H. Metzger (ed.), Actes du Colloque sur la Lycie Antique (Bibliothèque de lInstitut Français dEtudes Anatoliennes dIstanbul 27) (1980) 1-6.
Lebrun 1982 R. Lebrun, Maliya, une divinité anatolienne mal connue, in: S. Scheers J. Quaegebeur (ed.), Studia Paulo Naster Oblata II: Orientalia Antiqua (1982) 123-130.
LGPN P. M. Fraser E. Matthews, A Lexicon of Greek Personal Names, vol I (1987); II (1994); IIIA (1997); IIIB (2000). Lindos II C. Blinkenberg, Lindos, Fouilles et Recherches 1902-1914: Inscriptions, Vol. II. (1941).
Luyster 1965 R. Luyster, Symbolic Elements in the Cult of Athena, History of Religions 5/1, 1965, 133-163.
Malkin 1987 I. Malkin, Religion and Colonization in Ancient Greece (1987).
Mørkholm Neumann 1978 O. Mørkholm G. Neumann, Die lykischen Münzlegenden (1978).
Neumann 1967 G. Neumann, Beiträge zum Lykischen III, Die Sprache 13, 1967, 31-38.
Neumann 1979 G. Neumann, Neufunde lykischer Inschriften seit 1901 (1979).
Nilsson 1950 M. P. Nilsson, The Minoan-Mycenaean religion and its survival in Greek religion2 (1950).
Parker 2008 R. Parker, Religion and the Athenian Empire, in: P. Low (ed.), The Athenian Empire (2008) 146-155.
Patera 2012 I. Patera, Offrir en Grèce ancienne. Gestes et contextes (Potsdamer Altertums- wissenschaftliche Beiträge 41) (2012).
Paton Hicks 1990 W. R. Paton E. L. Hicks, The Inscriptions of Cos (1990).
Payne 2008 A. Payne, Lycia - Crossroads of Hittite and Greek Traditions?, in: L. Milano H. Cingano (ed.), Papers on Ancient Literatures: Greece, Rome and the Near East: Proceedings of the Advanced Seminar in the Humanities Venice International University 2004-2005 (2008) 471-489.
Roscher 1886 W. H. Roscher, Athena, W. H. Roscher (ed.), Ausführliches Lexikon der griechis - chen und römischen Mythologie I 1 (1886) 675-687.
SB F. Preisigke et al. (ed.), Sammelbuch griechischer Urkunden aus Aegypten (1915-).
Schuller 1974 W. Schuller, Die Herrschaft der Athener im Ersten Attischen Seebund (1974).
Sherk 1990 R. Sherk, The Eponymous Officials of Greek Cities I, ZPE 83, 1990, 249-288.
SIG3 W. Dittenberer (ed.), Sylloge Inscriptionum Graecarum 3 (1915-1924-1982).
Sokolowski 1962 F. Sokolowski, Lois sacrées de cités grecques: Supplément (École française dAthènes, Travaux et mémoires 11) (1962).
Sourvinou-Inwood 2011 Ch. Sourvinou-Inwood, Athenian Myths & Festivals: Aglauros, Erechtheus, Plynteria, Panathenaia, Dionysia (2011).
Strong 1964 D. M. Strong, A Greek Silver Head-Vase, British Museum Quarterly 28, 1964, 95-102.
Tüner-Önen 2008 N. Tüner-Önen, Phaselis Antik Kenti ve Teritoryumu (Akdeniz University Unpublished PhD Thesis 2008).
Tüner-Önen 2013 N. Tüner-Önen, Phaselisli Entelektüeller I: Theodektes, Rhetor, Tragedya Yazarı ve Bir Bilmece Ustası, Cedrus I, 2013, 125-150.
Ziehen 1949 L. Ziehen, Palladion, RE XVIII/3 (1949) 171-189.

ISSN: 1301-2746
Yayın Aralığı: Yıllık
Başlangıç: 1996
Yayıncı: Koç Üniversitesi AKMED (Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Merkezi)