Lykia da Hıristiyanlık: Başlangıcından Ortodoksluğun Zaferi ne kadar

Christianity in Lycia: From its beginnings to the Triumph of Orthodoxy

LykiadaHıristiyanlığınkökeniciddibirşekildeincelenmemiştir.BununbaşlıcasebebiAziz PaulosunM.S.46/47-57yıllarıarasındaAnadoludakimisyoneretkinliğininLykiayaulaşmadığı, veböyleceLykiahalkının325yılındaİzniktetoplananKonsildeHıristiyanlığaimparatorluk desteğiverilmesiöncesiyenidinegeçişininyavaşolduğuşeklindekigenelkanıdır.Benzer şekilde843yılındakiConstantinopolisSynodunakadarbueyalettediningelişimineçokaz dikkatedilmiştir.Aslındabu,modernDoğuOrtodoksKilisesinindoğumunagidenkilitaşa- malardanbiridir,çünküaynıyıl11MartPazargünüİkonoklazmanınkesinliklelanetlenmesini, yanibugün OrtodoksluğunZaferiolarakkutlananolayıanmaamacıylaözelbirayiniçerir.Ne varki,bumakaledegösterileceğigibi,M.S.1.yy.ınortasından9.yy.ınortasınakadargeçen 800yıllıksüredeHıristiyanlığınkökeniveyayılımınıizlememizivebudönemedamgasınıvu- rançeşitlidoktrinlerekarşıLykiaKilisesinintepkisideğerlendirmemizisağlayacakyeterliveriye sahibiz.AslındaHıristiyanlaştırmaçabalarınınLykiayakadaruzandığınavehenüzM.S.100yılına gelinmedenMyragibiyerlerdeaktifbirHıristiyancemaatininvarlığınadairiknaedicikanıt mevcuttur.Üstelik,yazılıkaynaklardanLykiadaM.S.325yılıöncesindeazsayıdaamaönemli martyrinbulunduğuöğrenilmektedir.BunakarşınArykandadanM.S.311yılınaaitepigrafik kayıtlareyaletteosıradagöreceçoksayıdaHıristiyanbulunduğunuteyitetmektedir.Dahada ilginci,birçokaçıdan,LykialıHıristiyanlarınMesihİsanıngerçekdoğasıkonusundakidok- trinlerdenvedeözellikleAriusungeliştirdiğiAriusçulukdogmasındançoketkilendiğinedair belirtilervardır.BuözellikleAriusunradikalöğretisiyleyüzleşmekiçinİzniktedüzenlenen325 yılındakiİznikKonsilineeyalettentekbirtemsilciningönderilmeşeklindenanlaşılmaktadır.LykiadakiİznikAkdiniizlemeyengeleneklerinetkisinin381yılındakiII.EkümenikKonsile kadarbüyükorandaazaldığıgörülmektedirçünküdokuztaneLykialıpiskoposKilisenin sahiplendiğiİznik-ConstantinopolisAkdineimzaatmıştır.YinedeelimizdekikanıtlarLykia KilisesininunsurlarınınİsaMesihindoğasıhususundaresmiİzniktemelligörüşleçokmutlu olmayandingörevlilerinidinlemeyehazırolduğunugöstermektedir.IV.EkümenikKonsilinkararları471yılınagelindiğindeyerleşmişti.OyılConstantinopolis tarafındandoğrudanveyadolaylıolarakkontroledilentaşrakiliselerininpiskoposları,arala- rında21iLykiadanolmaküzere,Kalkhedonkanonlarınıkabulettiklerinibizzatteyitettiler, böyleceKiliseyebirçeşitbirlikhissisağladılar.Ancakbubirlik,monofizitliğilanetlemeyen monofizit-lehdarıİmparatorZenontarafından482yılındaHenotikonunyayınlanmasıyla ciddişekildesarsıldı.BununlaortayaçıkananlaşmazlıkIustinianuszamanında553yılında ConstantinopolistetoplananV.EkümenikKonsildeNasturilikvediğertümyandaşinançların tekrarlanetlenmesinekadarsürdü.Buhusustaşunudabelirtmekgerekir:İznikikabuletmeyeninançlarınbuvedahaöncekilanetlenmelerinekarşın7.yy.ınbaşlarınakadarLykianın çeşitlibölgelerindemonofizitlikvebenzeridoktrinlerinetkisininsürdüğünedairkuvvetliimalar mevcuttur.VI.EkümenikKonsilin680-681deConstantinopolistetoplanmasınaveİznik- ConstantinopolisAkdininöneminitekrarteyitetmesinekadargeçensüredeLykiaKilisesi, İznikAkdiniizlemedebirleşmişvebukonsilinİsaMesihinmonofizitveyabenzeriyorumunu destekleyenherhangibirdogmayılanetlemesindehemfikirgörünmektedir.BukararDoğuve BatıOrtodoksveŞarkOrtodoksKiliseleriarasındaartanayrımıbiçimlendirmişolmasınakarşın KüçükAsyadakiveRomaİmparatorluğunungerikalanındakikiliselereuyumgetirmiştir.Bu uyumerken8.yy.daİmparatorIII.Leonunikonalarınrolüüzerindekitartışmalaraikonalarılanetleyereksonvermesinekadarsürmüştür.BunuizleyenİkonoklazmadönemiLykiaKilisesini debölmüşolabilir,çünküMyralıNiketas824yılındaikonaseverSofuLouiseİkonoklazmayı kucaklamasıiçinelçigönderilmişti.Öyleki,eyalettekiikonaseverilerigelenler787yılındaVI. ConstantinusunnaibesiIreneninİznikteVII.EkümenikKonsilitoplayıpikonatapınımının yasalhalegetirmesinekadarsessizkalmayıtercihetmişolabilirler.BukararV.LeontarafındanreddedilerekİkonoklazmanınikincievresinibaşlatmasınakarşınIII.Mikhaelinnaibesi Theodoranın843teConstantinopolisteSynodtoplamasıve OrtodoksluğunZaferiilebudönemsonaermiştir.

PDF

___

Alkan 2011 M. Alkan, Parerga to the Stadiasmus Patarensis (8): On the named places in the journeys of sacrifice recorded in the Vita of Saint Nicholas of Holy Sion, Gephyra 8, 2011, 990-124.
Asano 2010 K. Asano (ed.), The Island of St. Nicholas. Excavation and Research of Gemiler Island Area, Lycia, Turkey (2010).
Anrich 1913-1917 G. Anrich, Hagios Nikolaos: der heilige Nikolaos in der griechischen Kirche, 2 vols. (1913-1917)
Barnes 1968 T. D. Barnes, Legislation against Christians, JRS 58, 1968, 32-50.
Bennett 2011 J. Bennett, Why did Claudius annex Lycia?, Adalya 14, 2011, 119-136.
Bonwetsch 1917 G. N. Bonwetsch, Methodius (1917).
Bowersock 1994 G. W. Bowersock, Martydom and Rome (1995).
Çevik et al. 2010 N. Çevik Ö. Çömezoğlu H. S. Öztürk İ. Türkoğlu, A Unique Discovery in Lycia: The Ancient Synagogue at Andriake, Port of Myra, Adalya 13, 2010, 335-366.
Delehaye 1902 H. Delehaye (ed.), Synaxarium ecclesiae Constantinopolitanae: e Codice Sirmondiano nunc Berolinensi, adiectis synaxariis selectis (1902).
Elliot 2005 J. K. Elliot, The Apocryphal New Testament: A Collection of Apocryphal Christian Literature in an English Translation (2005).
Esler 2000 P. F. Esler (ed.), The Early Christian World (2000).
Fedalto 1988 G. Fedalto, Hierarchi ecclesiastica orientalis 1 (1988).
Foss 1994 C. Foss, The Lycian Coast in the Byzantine Age, DOP 48, 1994, 1-52.
Frend 2000 W. H. C. Frend, Martyrdom and Political Oppression, in: P. F. Esler, (ed.), The Early Christian World (2000) 815-839.
Gelzer et al. 1898 H. Gelzer H. Hilgenfeld O. Cuntz, Patrum Nicaenorum nomina Latinae, Graece, Coptice, Syriace, Arabice, Armeniace (1898).
Hatlie 2007 P. Hatlie, The Monks and Monasteries of Constantinople, ca. 350-850 (2007).
Haenchen 1971 E. Haenchen, The Acts of the Apostles. A Commentary (1971).
Hanson 1988 R. P. C. Hanson, The Search for the Christian Doctrine of God: The Arian Controversy 318-381 AD (1988).
Harrison 1963 R. M. Harrison, Churches and Chapels of Central Lycia, AnatSt 13, 1963, 117-151.
Harrison 2001 R. M. Harrison, Mountain and Plain. W. Young (ed.) (2001)
Hellenkemper 1994 H. Hellenkemper, Early Church Architecture in Southern Asia Minor, in: K. Palmer (ed.), Churches built in ancient times (1994) 213-238
Klutz 2000 T. Klutz, Paul and the Development of Gentile Christianity, in: P. F. Esler, (ed.), The Early Christian World (2000) 168-197.
Lackner 1980 W. Lackner, Eine unedierte Passion der Märtyrer Nikandros und Hermaios (BHG 2295), JbÖByz 29, 1980, 99-131.
Le Quien 1740 M. Le Quien, Oriens Christianus I (1740).
Mansi 1758-1798 G. D. Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima collection, 31 vols. (1758- 1798 repr. 1900-1927).
Novak 2001 R. N. Novak, Christianity and the Roman Empire: Background Texts (2001).
Menze 2008 V. L. Menze, Justinian and the Making of the Syrian Orthodox Church (2008).
Mitchell 1995 S. Mitchell, Anatolia: Land, Men and Gods in Asia Minor: The Rise of the Church, vol. 2 (1995).
Musurillo 1972 H. Musurillo, The Acts of the Christian Martyrs (1972).
Patterson 1997 L. G. Patterson, Methodius of Olympus: Divine Sovereignty, Human Freedom, and Life in Christ (1997).
Percival 1994 H. R. Percival (ed.), Nicene and Post-Nicene Fathers, 2 nd Series. 14: The Seven Ecumenical Councils (1994).
Reynolds Tannenbaum 1987 J. Reynolds R. Tannenbaum, Jews and Godfearers at Aphrodisias (1987).
Schultze 1926 V. Schultze, Altchristliche Städte und Landschaften II: Kleinasien (1926)
evč enko - evč enko 1984 N. evč enko - I. evč enko, The Life of St. Nicholas of Sion (1984).
Woods 1994 D. Woods, St. Christopher, Bishop Peter of Attalia, and the Cohors Marmaritarum: a Fresh Examination, Vigiliae Christianae, 48/2, 1994, 170-186

ISSN: 1301-2746
Yayın Aralığı: Yıllık
Başlangıç: 1996
Yayıncı: Koç Üniversitesi AKMED (Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Merkezi)