19586

GÖRME ENGELLİ VE ZİHİNSEL ENGELLİ ÇOCUĞU OLAN AİLELERDE ÖFKE YÖNETİMİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Bu araştırmanın amacı; görme engelli ve zihinsel engelli çocuğa sahip ebeveyn gruplarının öfke seviyelerini, öfke alt boyutları bağlamında belirlemektir. Bu araştırmada ilişkisel tarama yönteminde karşılaştırmalı tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, görme engelli çocuğu olan 41 anne ve 38 baba; zihinsel engelli çocuğu olan 37 anne ve 37 baba ve kontrol grubu engeli olmayan çocuğa sahip 36 anne ve 42 baba olmak üzere toplam 228 katılımcıdan oluşmaktadır. Araştırmada Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzı Ölçeği veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Araştırma sonunda; görme engelli ve zihinsel engelli çocuğa sahip ebeveyn grupları ile kontrol grubu arasında sürekli öfke ve öfke kontrol boyutlarında istatistiki bir fark olmadığı, bununla birlikte öfke içte boyutunda ve öfke dışta boyutunda istatistiki olarak kontrol grubu olan engeli olmayan çocuğa sahip ebeveynler lehine anlamlı fark bulunmuştur. Cinsiyet boyutunda öfke içte ve öfke dışta alt boyutlarında istatistiki olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır. Her iki engel grubunda çocuğu olan ebeveynler arasında da öfke alt boyutları bağlamında istatistiki bir fark bulunmamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Görme engelli çocuk, zihinsel engelli çocuk, ebeveyn, öfke yönetimi, sosyal hizmet

Comparison of the Anger Management of the Families with Visually Impaired and Mentally Retarded Children

The aim of this research is to determine anger management levels of parents with mentally retarded and visually impaired children and the other parents who have children without disabilities. In the study, a comparative screening model was used in the relational screening method. This research was carried out with 228 participants in total; the subject group including 41 mothers and 38 fathers with visually impaired children, 37 mothers and 37 fathers with mentally handicapped children, and control group including 36 mothers and 42 fathers with children without disabilities. State-Trait Anger Expression Inventory (STAS) was used to collect data. It is found that there was no statistically significant difference between the subject group and the control group in terms of continuous anger and anger-control. However, there was a statistically significant difference in their anger-in and anger-out levels, in favour of the parents who have children without disabilities. Also, when gender is considered, there was no statistically significant difference in anger-in and danger-out dimensions. In addition, there was no statistically difference in the anger sub-dimensions among the parents with children in both disabilities groups.

Keywords:

Visually impaired child, mentally retarded child, parents, anger management, social work,

PDF

___

Akdeniz, M. (2007). Öfke kontrolü eğitiminin lise öğrencilerinin öfke kontrolü becerilerine etkisi.Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
Akkök, F. (2005). Farklı özelliğe sahip çocuk aileleri ve ailelerle yapılan çalışmalar: Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitime giriş. A. Ataman (Ed.), Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
Akkök, F., Aşkar, P. ve Karancı, N. (1992). Özürlü bir çocuğa sahip anne-babalardaki stresin yordanması. Özel Eğitim Dergisi, 1(2), s. 8-2.
Allan, S. ve Gilbert, P. (2002). Anger and anger expression in relation to perceptions of social rank, entrapment and depressive symptoms. Personality and Individual Differences, 32, s. 551-565.
Anderson, E. (1993). Depression and anxiety in families with a mentally handicapped child. International Journal of Rehabilitation Research, 6, s. 165-169.
Anderson, S. A. ve Sabatelli, R. M. (2006). Family interaction: A multigenerational developmental perspective. Fourth Edition. Boston: Pearson.
Annak, Ş. (2002). Özel bir okulda öğrenim gören lise son sınıf öğrencilerinin kızgınlık düzeylerinin çeşitli değişkenle açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Aydın, A. ve Sönmez, O. İ. (2014). Zihinsel yetersizliği olan çocukların annelerinin çocuk yetiştirme tutumlarının çocukların sosyal becerilerine etkisi. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, s. 149-168.
Aykara, A. (2015). Zihinsel engelli kardeşe sahip bireylerin yaşantılarının değerlendirilmesi.Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı.
Aysan, F. ve Özben, Ş. (2007). Engelli çocuğu olan anne babaların yaşam kalitelerine ilişkin değişkenlerin incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, s. 1-6.
Baykara Acar, Y. (2014). Türkiye'de kadın olmak. Doç. Dr. Şener Koçyıldırım'a Armağan-Sosyal Hizmet ve Toplumla Çalışma. Işıkhan, Vedat (Haz.). Ankara. s. 143-157.
Bernier, J. C. (1990). Parental adjustment to a disabled child, a family systems perspective. Families in Society: The Journal of Contemporary Human Services, 71 (12), s. 57-68.
Blum, P. (2001). Teacher's guide to anger manegement.Florance: KY,Reultledge.
Bumin, G., Günal, A. ve Tükel, Ş. (2008). Anxiety, depression and quality of life in mothers of disabled children. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 15(1), s. 6-11.
Burns. W. J., Evon, D. ve Saloum, C. S.(1999). Repressed anger and patterns of cardiovascular, self- report and behavioral respunses: Effect of harrassment. Journal of Psychosomatic Research, 47(6), s. 569-581.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. 16 baskı. Ankara: Pegem Akademi.
Crnic, A. K., William, N. F. ve Mark, T. G. (1983). Adaptation of families with mentally retarded children: A model of streets, coping, and family ecology. American Journal of Mental Deficiency, 88 (2), s. 125-138.
Çapa, B. (2009). Zihin engelli ve otistik çocuğu olan ailelerin toplumsal hayata katılmada yaşadıkları güçlüklerin karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Çürük, N. (2008). Ankara İl Merkezi’nde bulunan Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı iş okullarında 1. ve 4. sınıfa devam eden zihinsel engelli çocukların annelerinin kaygı ve sosyal destek düzeylerinin karşılaştıkları problemlere göre incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: H.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Dağ, B. E. (2005). Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stresi stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 12(2), s. 56-68.
Danış, M. Z. (2006). Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin yaşadığı duygular, çocuklarının geleceğine ilişkin düşünceleri ve umutsuzluk düzeyleri, Toplum ve Sosyal Hizmet. 17(2), s. 91-99.
Dereli, F. ve Okur, S. (2008). Engelli çocuğu olan ailelerin depresyon düzeylerinin belirlenmesi. Yeni Tıp Dergisi 25, s. 164-168.
Dönmez, N., Bayhan, P. ve Artan, İ. (2000). Engelli çocuğa sahip ailelerin beklentileri ve endişe duydukları konuların incelenmesi. Sosyal Hizmetler Dergisi, 11, s. 16-24.
Durukan, D., Erdem, M., Türkbay, T. ve Congoloğlu, M.A. (2009). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocukların klinik belirtilerinin annelerinin öfke düzeyleri ve öfke ifade tarzları ile ilişkisi. Gülhane Tıp Dergisi, 51, s.101-104. Dünya Engellilik Raporu, 2011. http://siteresources.worldbank.org/TURKEYINTURKISHEXTN/Resources/455687-1328710754698/YoneticiOzeti.pdf; Erişim tarihi: 07.10.2017.
Elliott, C.H. ve Smith, L.L. (2017). Öfke kontrolü. (Çev: Üçüncü, S.D.). Ankara: Nobel Yaşam.
Enç, M., Çağlar, D. ve Özsoy, Y. (1981). Özel Eğitime Giriş. Ankara: Sevinç Matbaası.
Eripek, S. (1993). Zihinsel engelli çocuklar.Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Esenler, B. (2001). Otizm veya dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu tanısı almış çocukların annelerinin stres düzeylerinin karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Gentry, W.D. (2000). Anger free:Ten basic steps to maneging your anger. New York: Harper Collins Publisher Inc.
Getz, H. G. ve Protinsky, H. (1994). Training marriage and family counselors: A family-origin approach. Counselor Education and Supervision, 33 (3), s. 183-191.
Haskins, C. (2003). Treating sibling incest using a family systems approach. Journal of Mental Health Counseling, 25 (4), s. 89-97.
Haveman, M., Berkum, G., Rene, R. ve Heller, T. (1997). Differences in service needs, time demand and caregiving burden among parents of persons with mental retardation across the life cycle. Family Relations, 46, s. 417-425.
Işıkhan, V. (2005). Engelli çocuğa sahip anne ve babalarda depresyon. Ankara: Şefkat Basımevi.
İl. S. (2001). Özürlülük aile yaşamı ve sosyal hizmet. Görme özürlüler için rehabilitasyon deneyimleri, yeni rehabilitasyon politikaları ve meslek tanımları, Yay. Haz. Kasım KARATAŞ, Ankara: Körler Federasyonu Yayın No: 4.
Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi.Ankara: Nobel Akademik.
Karpat, D. ve Girli, A. (2012). Yaygın gelişimsel bozukluk tanılı çocukların anne-babalarının yas tepkilerinin, evlilik uyumlarının ve sosyal destek algılarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi.13(2), s. 69-85.
Kazak, A. E. ve Marvin, R. S. (1984). Differences, difficulties and adaptation: Stress and social networks in families with a disabilities: Linking process with outcome. Journal of Pediatric Psychology, 24(1), s. 41-53.
Kılıç, S. (2009). Fiziksel engelli çocuğun evde bakım gereksiniminin aileye etkisi.Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Kısaç, İ. (1997). Üniversite öğrencilerinin bazı değişkenlere göre sürekli öfke ve öfke ifade düzeyleri. Yayınlanmamış doktora tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Lynn, C. D. (2001). The effects of parenting styles on the development of adaptive competencies and the reduction in problem behaviors among children with and without visual impairments and blindness. Dissertation, University of California, Riverside, ProQuest Dissertations Publishing.
Mahon, N.E., Yarcheski A. ve Yarcheski, T.J. (2000). Positive and negative outcomes of anger in early adolescents. Research in Nursing & Health, 23 17-24.
Morganett, R.S. (2005). Ergenler için grupla psikolojik danışma uygulamaları. Çev: Güçray, S., Kaya, A., Saçkes, M. Ankara: Pegem Yayınları.
McKay, M. ve Rogers, P. (2000). The anger control workbook.United States of America: New Harbinger Publications.
Morris, G.C. (2002). Psikolojiyi anlamak.(Çev. Ayvaşık, B. ve Sayıl, M.). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları. No:23.
Okan, M. ve Özdemir, Ö. (2005). Çocuklarda mental retardasyon. http://www.guncelpediatri.com/makale_3/Cocuklarda-Mental- Retardasyon-Derleme; Erişim tarihi:08.10.2017.
Orsmond, G. I. ve Seltzer, M. M. (2007). Siblings of individuals with autism or down syndrome: Effects on adult lives. Journal of Intellectual Disability Research, 51 (9), 682-96.
Özbay, Ö. (2008). Öfke kontrolü eğitim programının etkililiğinin tutuklu bir grup ergen örnekleminde incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Disiplinlerarası Adli Tıp ABD.
Özer, K. (1994). Sürekli öfke (SL-öfke) ve öfke ifade tarzı (öfke tarz) ölçekleri ön çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 9 (31), s. 26-35.
Öztürk, H. (2014). Sporun öğretilebilir zihinsel engelli çocukların sosyalleşmeleri üzerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. KKTC: Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Paster, A. (2008). A comparison of coping strategies used by parents of children with disabilities and parents of children without disabilities. Kean University, Master of Arts in Education Psychology.
Reichman, N. E., Corman, H., ve Nooan, K. (2008). Impact of child disability on the family. Matern Child Health, 12, s. 679-683.
Sarıkaya, S. (2011). Zihinsel engelli çocuğu olan ebeveynlerin stresle başa çıkma düzeylerinin ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Schilling, R. F., Schinke, S. P., Kikham, M. A. (1985). Coping with a handicapped child: Differences between mothers and fathers. social science of medicine. 21(8), s. 857-863.
Spielberger C.D. ve Reheiser, E.C. (2003) Measuring anxiety, anger, depression and curiosity as emotional states and personality traits with the STAI, STAXI and STPI. New York: Taylor & Francis
Şahin, H. (2006). Öfke denetimi eğitiminin çocuklarda gözlenen saldırganlık davranış üzerindeki etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 3(26), 47-61
Savaşır, I. ve Şahin, N. H. (1997). Bilişseldavranışçı terapilerde değerlendirme: Sık kullanılan ölçekler. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayını.
Şenveli, B., Abay, E., Molla, S., Abay, E. ve Saltık, A. (1994). Zihinsel ve/veya bedensel özürlü çocukların ana babalarında depresyon ve kaygı. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 11 (3), s. 161-166.
Turnbull, A. R. ve Turnbull, H. R. (1990). Families, professionals, and exceptionality: A special partnership. (2nd ed.). New York: Macmillan.
TÜİK (2010). Özürlülerin sorun ve beklentileri araştırması. http://www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=1&KITAP_ID=244; Erişim tarihi: 07.10.2017.
Uğuz, Ş., Toros, F., İnanç, B.Y. ve Çolakkadıoğlu, O. (2004). Zihinsel ve bedensel engelli çocukların annelerinin anksiyete, depresyon ve stres düzeylerinin belirlenmesi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 7, s. 42-47.
Viner-Brown, S. I. ve K. Kim, H. (2005). Impact of caring for children with special health care needs on the family: Rhode island's experience. Maternal and Child Health Journal, 9(2), s. 59-66.
Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri.Ankara: Detay Yayıncılık.