Isparta ve Burdur Lokasyonlarından Toplanan Ekmeklik Buğday Genotiplerin Verim ve Verim Özelliklerin Belirlenmesi

Bu çalışmada, Isparta ve Burdur illerinde yetiştiriciliği yapılan buğday genotiplerin genetik çeşitliliğinin belirlemek, ümitvar olanların gen kaynağı olarak korunması ve ıslah programlarına alınması hedeflenmiştir. Çalışmada yaklaşık 104 köye gidilmiş ve 45 farklı lokasyondan 72 adet buğday tohumu örneği alınmıştır. Toplanılan tohum materyalinin kaynağı hakkında bilgi alabilmek için üreticilere yönelik anket formu düzenlenmiştir. Değerlendirmeye alınan 72 adet buğday genotipi içerisinden seçilen, 23 adet ekmeklik buğday genotipi ve anket sonucuna göre yörede en fazla yetiştiriciliği yapılan5 buğday çeşidi(Atay-85, Gerek-79, Bezostaja, Cumhuriyet-75 and Gün-91) tarımsal özellikleri yönünden karşılaştırılmak üzere denemeye alınmıştır.Araştırmada bitki boyu 91.02-115.49 cm arasında değişmiş ve yerel populasyonlarda daha uzun olduğu belirlenmiştir. Ekmeklik buğday genotiplerinde başak uzunluğu 8.05-10.35, başakta tane sayısı 21.00-47.74 adet ve başakta tane ağırlığı 0.76-1.94 g arasında değişim göstermiştir. Buğday genotipleri arasında başaklanma süresi 183.67-192.00 gün arasında varyasyon göstererek kontrol çeşitlere göre daha uzun olmuştur. Tane verimi 209.02-363.86 kg/da arasında değişmiş ve toplanan buğday genotiplerin birçoğu, kontrol çeşitlerin tane veriminden yüksek olmuştur. Buğday çeşit/populasyonlarının tarımsal özelliklere göre yapılan sınıflandırma ve kümeleme analizlerinde; toplanan yerel populasyonların hiçbiri % 100 oranında kontrol çeşitlere benzememiştir. Kümeleme ve moleküler analiz sonuçlarına göre toplanan buğday genotiplerinde varyasyonun olduğu ve bu varyasyondan yararlanılarak yeni çeşitlerin geliştirilebilmesi mümkün olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Ekmeklik buğday, , yerel populasyon, , tarımsal özellikler

Determination of Yield and Yield Components of Bread Wheat Genotypes Collected from Isparta and Burdur Locations

Purpose of this study was to determine the genetic diversity of bread wheat genotypes grown in Isparta and Burdur provinces, to protect valuable genotypes as a germplasm source and to take them into breeding programs. In the study, about 104 villages were visited and 72 wheat seed samples were collected from 45 different locations. A questionnaire was designed to collect information from farmers about the source of seed materials collected. According to the survey results, 5 commonly grown varieties (Atay-85, Gerek-79, Bezostaja, Cumhuriyet-75 and Gün-91) and 23 genotypes of the 72 were selected to be tested in terms of agronomic characters.Results showed that plant height ranged between 91.02-115.49 cm and local populations were taller. In bread wheat genotypes, spike height, number of grain per spike and weight of spike per grain were 8.05-10.50 cm, 21.00-47.74 and 0.76-1.94 g respectively. Among wheat genotypes, days from heading to maturity ranged between 183.67-192.0 days and this was significantly longer than the control varieties. Grain yield ranged between 209.02-363.86 kg/da and the some of the collected wheat genotypes had higher grain yield than control. As a result, classification and clustering analysis conducted on the basis of wheat variety/populations’ agronomic characteristics showed that neither of collected local genotypes were 100 % similar to the control varieties and the similarity rate was 69.80-93.94%. It was found that there was a variation among collected wheat genotypes and by using this variation it would be possible to develop new varieties.

Keywords:

Breadwheat, local population, agronomic properties,

PDF

___

Akçura, M., 2006. Buğday Genetik Kaynaklarının Karakterizasyonu. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 226, Konya.
Akçura, M., 2011. The Relationships of some Traits in Turkish Winter Bread Wheat Landraces. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 35, 115-125.
Akgül, M., Başayiğit, L., 2005. Süleyman Demirel Üniversitesi Çiftlik Arazisinin Detaylı Toprak Etüdü ve Haritalanması. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(3), 54-63.
Anonim, 2018. Bitkisel Üretim İstatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu, Erişim Tarihi: 03.08. 2018. http://www.tuik.gov.tr.
Anonymous, 2016. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Faostat Agriculture. Erişim Tarihi: 22.11.2018. http://faostat.fao.org/site/567/default.aspx#ancor.
Anonymous, 2018. Food and Agriculture Organization of The United Nations (FAO). Erişim Tarihi: 03.08.2018. http://www.fao.org.
Ayçiçek, M., Yıldırım, T., 2006a. Bazı Makarnalık Buğday (Triticum turgidum var. durum L.) Çeşitlerinin Erzurum Koşullarındaki Verim Yetenekleri. Fırat Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 18 (2), 151-157.
Ayçiçek, M., Yıldırım, T., 2006b. Path Coefficient Analysis of Yieldand Yield Components in Bread Wheat (Triticum aestivum L.) Genotypes. Pakistan Journal of Botany, 38(2), 417-424
Aydoğan, E., Yağdı, K., 2004. Determinatıon of Inheritance of Some Yield and Quality Traits in Winter Wheat (Triticum aestivum L.). Biotechnology&BiotechnologicalEquipment, 194-200
Bilgin, O., Korkut, K. Z., 2005. Bazı Ekmeklik (Triticum aestivum L.) Çeşit ve Hatlarının Genetik Uzaklıklarının Belirlenmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(3), 245-252
Doğan, R., 2004. Bursa Koşullarında Geliştirilen Makarnalık Buğday Hatlarının Bazı Tarımsal Özelliklerinin Belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18, 193-206
Donmez, E.,Sears, R.G., Shroyer, J.P., Paulsen, G.M., 2001. Genetic Gain in Yield Attributes of Winters Wheat in the Great Plains. Crop Science, 41, 1412-1419.
Ehdaie, B.,Waines J.G., 1989. Genetic Variation, Heritability and Path-Analysis of Bread Wheat from Southwestern Iran. Euphytica, 41, 183-190.
Erkul, A., Ünay, A., 2009. Üç Ekmeklik Buğday (Tritivum aestivum L.) Melezinde Kantitatif Özelliklerin Kalıtımı Verim ve Verim Öğeleri. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 6 (2), 57-62.
Gençtan, T., Balkan, A., 2006. Bazı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L. em Thell) Çeşitlerinde Ana Sap ve Fertil Kardeşlerin Bitki Tane Verimi ve Verim Öğeleri Yönünden Karşılaştırılması. Tarım Bilimleri Dergisi, 13 (1), 17-21.
Kahraman, T., Avcı, R., Öztürk, İ., 2008. Islah Çalışmaları Sonucu Geliştirilen Bazı Ekmeklik Buğday Hatlarının Tane Verimi ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Ülkesel Tahıl Sempozyumu, 2-5 Haziran, Konya, 732-737.
Karagöz, A., Zencirci, N., 2005. Variation in Wheat (Triticum spp.) Land races from Different Altitudes of Three Regions of Turkey. Genetic Resources and Crop Evolution, 52, 775–785.
Kendal, E., 2008. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, Farklı Dozlarda Uygulanan Çinko (ZnSO4) Gübresinin Makarnalık Buğday Çeşitlerinde Verim, Verim Unsurları ve Kalite Özelliklerine Etkisi. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 98 s, Adana.
Kınacı, G., Budak, Z., Kutlu, İ., Tahran, P., Tavas, N., Gıcı, B., N., Gündüz, F., Bozkuş, C., Kınacı, E., 2009. Değişik Olgunlaşma Süreli Buğday Çeşitlerinin Eskişehir Koşullarına Adaptasyonu Üzerine Bir Araştırma. Bitkisel Araştırma Dergisi, 1, 9-14
Madic, M.,Paunovic, A. S., Kneževic, D., Zecevic, V., 2009. Grain Yield and Yield Components of Two-Row Winter Barley Cultivars and Lines. ActaAgriculturaeSerbica, XIV, 27, 17-22
Moghaddam, M.,Ehdie, B., Waines, J.G., 1997. GeneticVariationan dInter relationships of Agronomic Characters in Landraces of Bread Wheat From Southeastern Iran. Euphytica, 95, 361-369.
Murphy, P.J.,Witcombe, I.R., 1981. Variation in Himalayanbarleyandtheconcept of centers of diversity. In: Asher M.I.C.,Ellis. R.P.,Hoyter, A.M., Whilehose R.N.H., (Editors) Barley Genetics, vol IV, Edinburgh University, Edinburgh, 2636.
Mut Z., Aydın, N., Özcan H., Bayramoğlu, H.O., 2005. Orta Karadeniz Bölgesi’nde Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Genotiplerinin Verim ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22 (2), 85-93.
Mut, Z., Aydın, N., Bayramoğlu, H., O., Özcan, H., 2007. Bazı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Genotiplerinin Verim ve Başlıca Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2),193201.
Özseven, İ., Bayram, E., M., 2003. Kate A-1 Ve Marmara-86 Ekmeklik Buğday Çeşitlerinde N ve P2O5 Dozlarının Verim Ve Verim Öğelerine Etkileri. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 2-20.
Öztürk, A., Çağlar, Ö., Tufan, A., 2001. Bazı Makarnalık Çeşitlerinin Erzurum Koşullarına Adaptasyonu. Atatürk Üniversitesi ziraat Fakültesi Dergisi, 32 (2), 117-123.
Sakin, A., M., Yıldırım, A., Gökmen, S., 2004. Tokat Kazova Koşullarında Bazı Makarnalık Buğday Genotiplerinin Verim, Verim Unsurları ile Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Tarım Bilimleri Dergisi, 10 (4), 481-489.
Sezal, M., Kara, R., Kaplan, A., Dokuyucu, T., Akkaya, A., 2007. Kahramanmaraş Koşullarında Farklı Azot Seviyelerinin Üç Ekmeklik Buğday Çeşidinde (Triticum aestivum L.) Fenolojik Dönemler, Verim ve Verim Unsurlarına Etkisi. KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 10 (1).
Sözen, E., Yağdı, K., 2005. Bazı İleri Makarnalık Buğday Hatlarının Tarımsal Özellikleri Üzerine Araştırmalar. ADÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2 (2), 51-57.
Yağdı, K., Karan, Ş., 2000. Ekmeklik Buğdayda (Triticum aestivum L.) Melez Gücünün Saptanması. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 24, 231–236.
Yıldırım, A., Sakin, M., A., Gökmen, S., 2005. Tokat Kazova Koşullarında Bazı Ekmeklik Buğday Çeşit ve Hatlarının Verim ve Verim Unsurları Yönünden Değerlendirilmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22 (1), 63-72.