Dünyada yılda bir milyon adetten fazla Bombus terrestris kolonisi özellikle örtü altı domates bitkisinde tozlaşmayı sağlamak amacıyla kullanılmaktadır. Türkiye’de ise örtü altı yetiştiriciliğin yoğun olarak yapıldığı Akdeniz sahil bölgesinde bombus arılarına olan ilgi yıldan yıla önemli artış göstermiş ve 2013-2014 sera üretim döneminde yaklaşık 150 bin adet ticari bombus kolonisi kullanılmıştır. Son yıllarda ortaya çıkan bu yoğun talep bombus arılarının ticari üretimine yönelik ilginin artmasına neden olmuştur. Ancak, bombus arılarının kitlesel yetiştiriciliği ile ticari üretim sürecinde takip edilecek yöntemler hakkında bilgi ve tecrübe eksikliği sektöre yeni girecek yatırımcılar açısından önemli risk oluşturmaktadır. Ticari üretim için en önemli gereklilik yetiştiricilik ile ilgili teknik bilgiye sahip olmaktır. Buna ilave olarak uygun özelliklere sahip yetiştirme tesisi, gerekli alet ve ekipmanlar, başlangıç için gerekli damızlık materyal (ana arı), ilgili bakanlıktan üretim izninin alınması, talebe göre üretim planlamasının yapılması, üretimin sürekliliği için sağlıklı ve kaliteli ana arıların yetiştirilmesi ve pazarlama konusunda tecrübe sahibi personel bombus arılarının ticari yetiştiriciliğindeki başarı için diğer mutlak gerekliliklerdir. Bu bildiride bombus arılarının ticari olarak yetiştiriciliği sürecinde sağlanması gereken şartlar ve başlıca aşamaların açıklanması amaçlanmıştır.

Each year more than one million Bombus terrestris colonies are used for the pollination of a number of crops, mainly of tomatoes in greenhouses in the world. In Turkey, demand for bumblebees have been increased especially in Mediterranean coastal region, where greenhouse tomato production is widespread, and approximately 150 000 commercially produced B. terrestris colonies were used in 2012-2013 production season. This high demand also caused to increase of interest for commercial rearing of bumblebees. However, lack of knowledge and inexperience about mass and commercial rearing of bumblebee can be important risks for new investors. The most important step is to have the technical knowledge and experience for commercial rearing. Additionally, the producers should have convenient rearing laboratory, required materials and equipments, hibernated queens for starting the rearing activity, official authorization for production and marketing, production planning according to sales forecast, healthy and quality queen rearing for sustainable production and experienced marketing staff for success in commercial rearing. In this study, main stages and basic necessities for commercial rearing process of B. terrestris were described.