Gurluların Var Olma Mücadelesinde Bir Dönüm Noktası: Âhengerân Savaşı (400/1010-1011)*

Gurlular 552-612/1157-1216 yÕllarÕ arasÕnda Gazneve Herat sÕnÕrlarÕnda bulunan Afgan൴stan'Õn da÷lÕkb|lges൴nde ba÷ÕmsÕz b൴r devlet kurmuúlardÕr. Budevlet൴n kuruluúundan önce hanedana mensupúahs൴yetler൴n b|lgede federat൴f b൴r úek൴lde h k ms rd kler൴ b൴l൴nmekted൴r. Ba÷ÕmsÕzlÕ÷a g൴den s reçyaklaúÕk olarak ൴k൴ yüz yÕl s rm út r. X. asrÕnortalarÕndan ൴t൴baren Gur hanedan yeler൴n൴n komúudevletlerle b൴rtakÕm mücadelelere g൴r൴út൴kler൴görülmekted൴r. Bunlardan ൴lk൴ Gaznel൴lerDevlet൴'d൴r. 352/963 yÕlÕnda Gazne úehr൴ndeAlpteg൴n tarafÕndan temeller൴ atÕlan bu devlet,Sebükteg൴n zamanÕnda sa÷lam temeller üzer൴neoturtulmuú ve teúk൴latlÕ b൴r yapÕya b r nm út r.Mahmud b. Seb kteg൴n'൴n h k m s rd ÷ yÕllar ൴se(388-421/998-1030) Gaznel൴ Devlet൴'n൴n en parlakdönem൴n൴ ൴ht൴va etmekted൴r. Gurlu-Gaznel൴m nasebetler൴n൴n Seb kteg൴n'൴n ൴kt൴darÕ zamanÕndabaúladÕ÷Õ, kaynaklardan anlaúÕlmaktadÕr. KarúÕlÕklÕ൴l൴úk൴ler൴n pek de dostane b൴r hal almadÕ÷Õ bu d|nemve yaúanan savaúlar Gur b|lges൴n൴n do÷u kÕsmÕnÕnGaznel൴ler൴n hâk൴m൴yet൴ altÕna geçmes൴ ൴lenet൴celenm൴út൴r. Ancak Sultan Mahmud d|nem൴ndeGurlularÕn ൴taatten çÕkmalarÕ ൴k൴ devlet൴ b൴r kez dahakarúÕ karúÕya get൴rm൴ú ve yen൴ b൴r m cadele safhasÕbaúlamÕútÕr. Gurlu-Gaznel൴ askerv harekâtlarÕnÕn ensomut örnekler൴nden b൴r൴ olarak sayÕlab൴lecekÆgengerân SavaúÕ, net൴celer൴ ൴t൴barÕ ൴le her ൴k൴ devlet൴ç൴n de en |neml൴ savaúlardan b൴r൴d൴r. Bu çalÕúmadaz൴kred൴len savaúa g൴den süreç ve bu savaúÕnsonuçlarÕ de÷erlend൴r൴lm൴út൴r.

A Turning Point in the Struggle of Existing of the Ghurids: The Battle of Agangaran (400/1010-1011)

Between the years 552-612 / 1157-1216, the Ghurids established an independent state in the mountainous region of Afghanistan, located on the borders of Gazna and Herat. It is known that personal figures belonging to the dynasty prevailed in the region before the establishment of this state. The process leading to independence took approximately two hundred years. It is seen that the members of the Gur dynasty have engaged in some struggles with the neighboring states since the middle of the X century. One of them is the Ghaznavid State. This state, whose foundations were laid in 352/963 in Gazna city by Alptegin, was built on solid foundations in the time of Sebüktegin and took on an organizational structure. The period that Mahmud b. Sebüktegin (388-421/998-1030) ruled is the brightest period of the Gazneli State. According to the sources it is understood that the relations between the Ghurids and the Ghaznavids started in the time of Sebüktegin’s rule. This period, when the mutual relations did not become very friendly, and the wars that took place resulted in the eastern part of the Gur region, which came under the domination of the Ghaznavids. However, during the reign of Sultan Mahmud, disobedience of the Ghurids brought the once again a new struggle phase the two states. When taking into consideration the result of The Battle of Âhangaran, which can be considered as one of the most concrete examples of the Ghurids-the Ghaznavids military operations, it was one of the most important battles for both states. In this study, the process leading to the war mentioned and the results of this war were evaluated.

PDF

___

Adalıoğlu, H. H. (2017). Siyaset Kültürü ve Sebüktegin’in Pendnâme’si Üzerine Değerlendirmeler. MUTAD, IV/2, 377-386.
Akkuş, M.- Zeki, İ. (2016). Târîh-i Beyhakî’ye Göre Selçuklu-Gazneli İlişkisi ve Selçuklu Algısı. USAD. V, 181-204.
al-Utbı. (1868). Kıtab-ı Yamını. Reynolds, J. (Terc.). London: Harvard College Library.
Anonim. (1381). Târîh-i Sistân. Bahâr, M. T. (Neşr. ve Tsh.). Safaî, FErcümendî, M. (Haz.). Tahran: Moin Yayınevi.
Anonim. (2008). Hudûdü’l-Âlem Mine’l-Meşrik İle’l-Mağrib. Duman, A-Ağarı, M. (Çev.). Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Avfî, Sedideddin Muhammed (1324). Cevâmiü’l-Hikâyât ve Levâmiü’r-Rivâyât. Bahâr, M. T. (Tash.). Tahran: Kitabhane-i Meclis-i Senâi.
Bakır, A. (2004). Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler. I, Ankara: Bizim Büro Basımevi.
Barthold, W. (1990). Moğol İstilasına Kadar Türkistan. Yıldız, H. D. (Haz.). Ankara: TTK.
Bayur, Y. H. (1987). Hindistan Tarihi. I, Ankara: TTK.
Beyhakî, Ebû’l-Fazl Muhammed b. Hüseyin el-Kâtib. (1319). Tarih-i
Beyhakî. I, Nefisi, S. (Neşr.). Tahran.
Bosworth, C. E. (2002). Gur. Encyclopedia Iranica, XI, 399-400.
Bosworth, C. E. (2008). The Early Ghaznavids. The Cambridge History of Iran, IV, New York, 162-198.
Boswoth, C.E. (1961). The Early Islamic History of Ghur. Central Asiatic Journal, VI/2, 116-134.
Çetin, A. (2007). Yahya Kazvinî’nin Lubbu’t-Tevârih’inde Selçuklular İle Alâkalı Bilgiler. Gazi Türkiyat. 183-192.
Duman, A. (2013). Nerşahî’nin Târîhu Buhârâsı. İstanbul: Ayışığı Yayınları.
Durak, N. (2000). Hindistan’a Kuzeyden Yapılan Seferler. Ankara: ASAM.
Ebû’l-Fidâ, el-Melikü’l-Müeyyed İmadeddin İsmail b. Ali el-Eyyûbî. (1740). Takvimü’l-Buldân. Beyrut: Dâr-u Sadr.
Ebûbekir Tihrânî. (2001). Kitâb-ı Diyarbekrîyye. Öztürk, M. (Çev.). Ankara Kültür Bakanlığı Yayınları.
el-Belâzurî, Ebû’l-Hasan Ahmed b. Yahya b. Câbir b. Davud. (2002). Fütûhu’l-Buldân. Fayda, M. (Çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Erdoğan, C. (2013). Harezm’de Gazneli Hâkimiyetinin Tesisi Ve Altuntaşlar Dönemi. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. L, 143-180.
Esterabadi, Muhammed Kasım Hinduşah. (t.y.). Târîh-i Firişte. Nasırî, M. R. (Musahhih). İsfehan: Merkez Tahkikat Rayane-i Kâime.
Fasih Hâfî, Ahmed b. Muhammed. (1384). Mücmel-i Fasihî. I-II, Nasrabâdî, M. N. (Tash.). Tahran: Esâtir. Gerdîzî, Ebû Saîd Abdü’l-Hay b. ed-Dahhâk b. Mahmud. (1327).
Târîh-i Gerdîzî/Zeynü’l-Ahbâr. Mîrza Muhammed Hân Kazvînî. (Tah.). Tahran. Güner, A. (2007). Nûh II. İslâm Ansiklopedisi İçinde. (Cilt, 33, ss. 228). İstanbul: MEB.
Hâfız Ebrû. (1349). Coğrafya-yı Hâfız-i Ebrû Kısmet-i Rub’i Horasan: Herat. Mail-i Bünyâd-ı Ferheng. (Haz.). Tahran. Hamdullah Müstevfî, Ebû Bekir b. Ahmed b. Nasr Müstevfî Kazvînî. (1387). Târîh-i Güzîde. Abdü’l-Hüseyin Nevâhî. (Tah.). Tahran: Müesseset-ü İntişârât-ı Emîr-i Kebîr.
Hândmîr, Gıyâsüddîn Hândmîr b. Hâce Hümâmüddîn Muhammed b. Hâce Celâlüddîn Muhammed. (1333). Târîhu Habibi’s-Siyer fî Ahbâr-ı Efrâd-ı Beşer. II. Tahran: Kitabhâne-i Hayyâm.
Higuchi, T- Barnes, G. (1995). Bamiyan: Buddhist Cave Temples in Afghanistan. Taylor & Francis, Ltd. 282-302.
Hourcade, B. (1999). Fîrûzkûh. Encyclopedia Iranica, IX, 636-639.
İbn Havkal, Ebû’l-Kâsım Muhammed b. Ali en-Nâsıbî el-Bağdâdî. (2014). İslâm Coğrafyası (Sûrat El-Arz). Şeşen, R. (Terc.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
İbn Hordazbih, Ebû’l-Kâsım Ubeydullah b. Abdullah b. Hordazbih elBağdadî el-Fârisî. (2008). Yollar ve Ülkeler Kitabı (el-Mesâlik ve’l-Memâlik). Ağarı, M. (Çev.). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
İbnü’l-Esîr, Ebû’l-Hasan İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. (1987). el-Kâmil fi’t-Târih. IX. Özaydın, A. (Çev.). İstanbul: Bahar Yayınları.
İstahrî, Ebû İshak İbrahim b. Muhammed. (2015). Ülkelerin Yolları (Mesâlikü’l- Memâlik). Ağarı, M. (Çev.). İstanbul: Ayışığı Kitapları.
Köymen, M. A. (2011). Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi. I, Ankara: TTK. Merçil, E. (2003). Mahmûd-ı Gaznevî. Diyanet İslâm Ansiklopedisi İçinde. (Cilt, 27, ss. 362-365). Ankara: TDV.
Merçil, E. (2007). Gazneliler Devleti Tarihi. İstanbul: TTK.
Merçil, E. (2009). Sebüktegin. Diyanet İslâm Ansiklopedisi İçinde. (Cilt, 36, ss. 262-263). İstanbul: TDV.
Mîrhând, Seyyid Hamîdüddîn Muhammed b. Burhânüddîn Hâvendşâh b. Kemâlüddîn. (1338). Ravzatü’s-Safâ fî Sîreti’l-Enbiyâ ve’lMülûk ve’l-Hulefâ. IV. Zeryab, A. (Neşr.) Tahran: İntişârât-ı İlmî.
Mîrhând, Seyyid Hamîdüddîn Muhammed b. Burhânüddîn Hâvendşâh b. Kemâlüddîn. (2017). Ravzatu’s-Safâ (Gazneliler). Göksu, E. (Terc. ve Not.). İstanbul: Kronik Kitap.
Nazım, M. (1931). The Life And Times of Sultan Mahmud of Gazna. Cambridge.
Nizâmülmülk, (1982). Siyasetnâme. Köymen, M. A. (Terc.). Ankara: TTK.
Noorulhak, A. J. (2005). İlk Fetihlerden Gaznelilerin Son Dönemine Kadar Afganistan’ın İslâmlaşma Süreci. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslâm Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, Isparta.
Öntürk, V. (2018). Târîh-i Sistân. İstanbul: Ayışığı Yayınları.
Özaydın, A. (1989). Altuntaş el-Hâcib. Diyanet İslâm Ansiklopedisi İçinde. (Cilt, 2, ss. 547-548). İstanbul: TDV.
Raverty, H.G. (1881). Tabakât-ı Nâsırî: A General History of The Muhammadan Dynasties of Asia. I, London: Rivington.
Sardadver, H. (1308). Tezkire-i Coğrafya-yi Târîh-i İran. Tahran.; 99- 115 Sayfaları Arası Aka, İ. (1973). Herat ve Herîrûd Boyu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, XXVII, 179-192.
Sümer, F. (1987). Gazneliler Devrinde Büyük Bir Türk Beyi Harizm Valisi Altuntaş. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, L, 109- 115.
Şebânkâreî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. (1376). Mecmâü’lEnsâb. Muhaddis, M. H. (Tash.). Tahran: Müesseset-ü İntişârât-ı Emîr-i Kebîr.
Şemsüddin Muhammed el-Musevî, Kitâb-ı Esâhhü’t-Tevârih. Turhan Sultan, nr. 224.
Şeşen, R. (1992). Buhârâ. Diyanet İslâm Ansiklopedisi İçinde. (Cilt, 6, ss. 363-367). İstanbul: TDV.
Tarzi, Z. (1988). History and Monuments (of Bamian). Encyclopedia Iranica, III, 657-661.
Uslu, R. (1998). Herat. Diyanet İslâm Ansiklopedisi İçinde. (Cilt, 17, ss. 215-218). İstanbul: TDV.
Yâkût el-Hamevî, Şihâbüddîn Ebî Abdullah. (1977). Mu’cemü’lBuldân. IV. Beyrut: Dâru Sadr.
Yazıcı, T. (1992). Belh. Diyanet İslâm Ansiklopedisi İçinde. (Cilt, 5, ss. 410). İstanbul: TDV.
Yörükân, Y. Z. (2013). Ortaçağ Müslüman Coğrafyacılarından Seçmeler. İstanbul: Ötüken Neşriyat.