İlayda GÜZEL, Serap DURUKAN KÖSE, Aysun YAŞAR

Veri Zarflama Analizi ve Malmquist Toplam Faktör Verimlilik İndeksi ile Etkinlik Analizi: A Grubu Hastanelerde Bir Uygulama

Sağlık hizmet sunumunda kritik role sahip kurumlar olan hastanelerin üretim süreçlerindeki etkinliklerinin sağlanması bir gerekliliktir. Bu araştırma ile Türkiye’de kullanılan hastane sınıflandırma sistemine göre A-1 ve A-2 grubu hastanelerin 2018-2020 yıllarına ait verilerini kullanarak bulundukları illerin sağlık alanındaki etkinliklerinin ölçülmesi ve etkinliklerinin yıllar içerisindeki değişimlerinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bu amaçla, araştırmada non-parametrik bir yöntem olan Veri Zarflama Analizi (VZA) ve Malmquist Toplam Faktör Verimlilik İndeksi (MTFVİ) yöntemleri kullanılmıştır. A-1 grubundaki illerin ölçeğe göre sabit getiri varsayımı altında yapılan VZA’ne göre (CCR modeli) üç yıl için sırasıyla %53,1; %53,1; %56,2’si etkindir. Ölçeğe göre değişken getiri varsayımı altında (BCC Modeli) yapılan analize göre ise etkin olan illerin oranı %65,6; %68,7; %75’tir. Bu iki analiz sonucunda etkin olmayan iller için örnek almaları gereken iller belirlenmiş ve etkin sınırda üretim için girdi değişkenlerinde yapılması gereken değişiklikler ile ilgili önerilerde bulunulmuştur. MTFVİ sonuçlarına göre, 2018-2019 periyodunda 24 ilin; 2019-2020 periyodunda 8 ilin toplam faktör verimliliklerinde iyileşme olduğu görülmüştür. A-2 grubunda ise CCR modeline göre illerin %45,4, %36,3 ve %27,2’si; BCC modeline göre %66,6, %63,6 ve % 45,4’ü etkindir. MTFVİ sonuçlarına bakıldığında ise, 2018-2019 periyodunda 23; 2019-2020 periyodunda ise 17 ilin toplam faktör verimliliklerinde iyileşme olmuştur. Her iki periyotta da bu iyileşmelerin kaynağının neredeyse tüm illerde sadece teknolojik ilerlemeler olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Etkinlik Analizi, Veri Zarflama Analizi, Malmquist Toplam Faktör Verimlilik İndeksi JEL Sınıflandırması: D24, I10, G20

Anahtar Kelimeler:

Etkinlik Analizi, Veri Zarflama Analizi, Malmquist Toplam Faktör Verimlilik İndeksi

Efficiency Analysis with Data Envelopment Analysis and Malmquist Total Factor Productivity Index: An Implementation in Group a Hospitals

Hospitals must be efficient in their production processes because they play a critical role in providing health services. This study aims to measure the efficiency of provinces in the field of health and to reveal changes in their activities over time by using data from the group A-1 and A-2 hospitals in Turkey's hospital classification system for the years 2018-2020. Data Envelopment Analysis (DEA), a non-parametric efficiency method and Malmquist Total Factor Productivity Index (MTFPI) method was used in this study. According to the DEA (CCR model) made under the assumption of constant returns to scale in the group A-1, 53.1%, 53.1% and 56.2% of the provinces are efficient for three years, respectively. According to the analysis made under the assumption of variable returns to scale (BCC Model), the ratio of the provinces that are efficient is 65.6%, 68.7% and 75%. As a result of these two analyses, benchmarks were determined for the inefficient provinces and suggestions were made regarding the changes that should be made in the input variables for production at the efficient border. According to the MTFPI results, it was observed that there was an improvement in the total factor productivity of 24 provinces in the 2018-2019 period and 8 provinces in the 2019-2020 period. According to the CCR model, 45.4%, 36.3% and 27.2% of the provinces in the group A-2; According to the BCC model, 66.6%, 63.6% and 45.4% are efficient. According to MTFPI results, the total factor productivity of 23 provinces in the first period and 17 provinces in the second period improved. In both periods, it was concluded that the source of these improvements was only technological advances in almost all provinces. Key Words: Efficiency Analysis, Data Envelopment Analysis, Malmquist Total Factor Productivity Index JEL Classification: D24, I10, G20

Keywords:

Etkinlik Analizi, Veri Zarflama Analizi, Malmquist Toplam Faktör Verimlilik İndeksi,

PDF

___

Ağaoğlu, F. O. ve Çadırcı, B. D. (2019). İller Bazında Hastanelerde Veri Zarflama ve Malmquist Toplam Faktör Verimliliği Endeksi Yaklaşımı İle Verimlilik Analizi: 2012-2017 Dönemi Türkiye Örneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Cilt 6, Sayı 9, 36-51.
Aktaş, M. ve Avcı, T. (2017). Performance Comparison of The Participating Banking on a Country Basis. International Journal of Social Science Research, Vol. 6, No. 2, 66-82.
Alpar, R. (2016). Uygulamalı İstatistik ve Geçerlik-Güvenirlik. (4. Baskı) Detay Yayıncılık: Ankara.
Atan, S. ve Şahin, E. (2017). Türkiye ile bazı OECD ülkelerinin elektrik üretim sektörleri için verimlilik ve etkinliklerinin karşılaştırmalı analizi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 19, Sayı 3, 845-867.
Ateş, A. ve Esmer, S. (2013). VZA Malmquist Toplam Faktör Verimlilik Endeksi: 2009 Küresel Finans Krizinin Türk Konteyner Terminallerine Etkisi, II. Ulusal Lojistik ve Tedarik Zinciri Kongresi Bildiriler Kitabı, 75-84.
Ayanoğlu, Y., Atan, M. ve Beylik, U. (2010). Hastanelerde Veri Zarflama Analizi (VZA) Yöntemiyle Finansal Performans Ölçümü Ve Değerlendirilmesi. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, Sayı 2, 40-62.
Aytekin, S. (2011). Yatak İşgal Oranı Düşük Olan Sağlık Bakanlığı Hastanelerinin Performans Ölçümü: Bir Veri Zarflama Analizi Uygulaması. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Cilt 30, Sayı 1, 113-138.
Bal, V. ve Bilge, H. (2013). Eğitim ve Araştırma Hastanelerinde Veri Zarflama Analizi ile Etkinlik Ölçümü. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, 1-14.
Bal, V. (2010). Bilgi Sistemlerinin Sağlık İşletmeleri Performansına Etkilerinin Veri Zarflama Analizi İle Ölçümü: Türkiye'deki Devlet Hastanelerinde Bir Araştırma. (Doktora Tezi). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
Baş, İ. M. ve Artar, A. (1991). İşletmelerde Verimlilik Denetimi. Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları: 435. Ankara: MPM Verimlilik Ölçme ve İzleme Bölümü.
Berk, E. ve Çerçioğlu, H. (2019). The Productive Efficiency of The Turkish Health Care Sector Based on Provincial Panel Data. Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, Vol. 34, No. 2, 929-943.
Boğa, A. ve Kayahan, C. (2021). Hastanelerin Teknik Performans Ölçümünde Veri Zarflama Analizi ve Türkiye Örneği. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 6, Sayı 4, 944-955.
Cingi, S., ve Tarım, A. (2000). Türk Banka Sisteminde Performans Ölçümü: DEA-Malmquist TFP Endeksi Uygulaması. Türkiye Bankalar Birliği-Araştırma Tebliğleri Serisi, Sayı: 2000-01: 1-34.
Coelli, T. J. (1996). A Guide to DEAP Version 2.1: A Data Envelopment Analysis (Computer) Program, Working Paper No. 8, Centre for Efficiency and Productive Analysis Department of Econometrics University of New England, Armidale.
Cooper, W.W., Seiford, L.M. ve Tone, K. (2007). Data Envelopment Analysis: A Comprehensive Text with Models, Applications, References and DEA-Solver Software. Second Edition. USA: Springer.
Çakmak, M., Öktem, M. ve Ömürgönülşen, U. (2009). Türk Kamu Hastanelerinde Teknik Verimlilik Sorunu: Veri Zarflama Analizi Tekniği İle Sağlık Bakanlığı’na Bağlı Kadın Doğum Hastanelerinin Teknik Verimliliklerinin Ölçülmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, Cilt 12, Sayı 1, 1-36.
Çınaroğlu, S. (2018). Eğitim ve Araştırma Hastanesi Olan ve Olmayan Hastanelerin Teknik Verimliliklerinin Veri Zarflama Analizi ile Karşılaştırılması. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, Cilt 21, Sayı 2, 179-198.
Demirci, Ş., Yetim, B. ve Konca, M. (2019). OECD Ülkelerinde Uzun Dönemli Bakım Hizmetlerinin Etkinliğinin Değerlendirilmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, 305-313.
Dyson, R. G., Allen, R., Camanho, A.S., Podinovski, V. V., Sarrico, C. S. ve Shale, E. A. (2001). Pitfalls and protocols in DEA. European Journal of Operational Research, Vol. 132, No. 2, 245-259.
Erdoğan, M. ve Yıldız, B. (2015). Sağlık İşletmelerinde Finansal Oranlar Aracılığıyla Performans Ölçümü: Hastanelerde Bir Uygulama. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Cilt 6, Sayı 9, 129-148.
Färe, R., Grosskopf, S., Norris, M. ve Zhang, Z. (1994). Productivity Growth, Technical Progress, and Efficiency Change in Industrialized Countries. The American Economic Review, Vol. 84, No. 1, 66–83.
Giuffrida, A. (1999). Productivity and Efficiency Changes in Primary Care: A Malmquist Index Approach. Health Care Management Science, Vol. 2, No. 1, 11-26.
Kandemir, M. (2016). Ankara’daki Hastanelerin Etkinliğinin İki Aşamalı Veri Zarflama Analizi İle İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Kıdak, L.B. (2006). Birinci Basamak Sağlık Kurumlarından Sağlık Ocaklarının Etkinlik ve Verimliliklerinin Değerlendirilmesi Üzerine Ampirik Bir Çalışma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kohl, S., Schoenfelder, J., Fugener, A. and Brunner, J.O. (2019). The Use of Data Envelopment Analysis (DEA) in Healthcare with a Focus on Hospitals, Health Care Management Science, Vol. 22, No. 2, 245-286.
Küçük, A. (2022). Financial Impacts of COVID-19 Pandemic for Turkish Public Hospitals. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, Vol. 13, No. 34, 354-363.
Lorcu, F. (2010). Malmquist Toplam Faktör Verimlilik Endeksi: Türk Otomotiv Sanayi Uygulaması. Istanbul University Journal of the School of Business Administration, Cilt 39, No. 2, 176-289.
Naldöken, Ü. ve Çıraklı, Ü. (2019). Türkiye’de Acil Servislerin Toplam Faktör Verimliliklerinin Malmquist İndeksi İle Ölçülmesi. Business & Management Studies: An International Journal, Cilt 7, Sayı 4, 1870-1887.
Oruç, K. O. (2016). Bulanık Ortamda Malmquıst Verimlilik Endeksi ve Üniversite Hastanelerinde Bir Uygulama. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt 12, Sayı 28, 163-188.
Öztürk, M. (2018). Veri Zarflama Analizi Metoduyla Sağlık İşletmelerinde Etki Analizi Uygulaması. (Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
Ramanathan R. (2003). An Introduction to Data Envelopment Analysis: A Tool for Performance Measurement. New Delhi, California, London: Sage Publications.
Rays, Y. E. (2021). Data Envelopment Analysis and Malmquist Index Application: Efficiency of Primary Health Care in Morocco and Covid-19. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education (TURCOMAT), Vol. 12, No. 5, 971-983.
Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2011). Sağlık Bakanlığı Yataklı Sağlık Tesisleri Rollerinin Yeniden Belirlenmesi ve Gruplandırılmasına İlişkin Kriterler. https://khgmsaglikhizmetleridb.saglik.gov.tr/Eklenti/40424/0/hastane-rolleri-1pdf.pdf Erişim Tarihi: 12.10.2022
Sherman, H. D. (1984). Hospital Efficiency Measurement and Evaluation- Empirical Test of a New Technique. Medical Care. 22(10), 922-938.
Sülkü, S. N. (2011). Performansa Dayalı Ek Ödeme Sisteminin Kamu Hastanelerinin Verimliliği Üzerine Etkileri. Maliye Dergisi, 160, 242-268.
Şahin, İ. (2008). Sağlık Bakanlığı Genel Hastaneleri ve Sağlık Bakanlığına Devredilen SSK Genel Hastanelerinin Teknik Verimliliklerinin Karşılaştırmalı Analizi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, Cilt 11, Sayı 1, 1-48.
Şengün, İ. ve Yiğit, V. (2021). Asya Ülkeleri Sağlık Sistemi Verimliliğinin Parametrik Olmayan Yöntemler İle Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, Cilt 12, Sayı 29, 299-316.
Şenol, O. ve Gençtürk, M. (2017). Veri Zarflama Analiziyle Kamu Hastaneleri Birliklerinde Verimlilik Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 4, Sayı 29, 265-286.
Temür, Y. ve Bakırcı, F. (2008). Türkiye’de Sağlık Kurumlarının Performans Analizi: Bir VZA Uygulaması. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 10, Sayı 3, 261-282.
Trakakis, A., Nektarios, M., Tziaferi, S. et al. (2021). Total Productivity Change of Health Centers in Greece in 2016–2018: A Malmquist Index Data Envelopment Analysis Application for the Primary Health System of Greece. Cost Eff Resour Alloc, Vol. 19, No. 72, 1-11.
Tütek, H. H., Gümüşoğlu, Ş. ve Özdemir, A. (2016). Sayısal Yöntemler-Yönetsel Yaklaşım, Beta Yayım Basım; İstanbul.
Yalçıner, K., Atan, M., ve Boztosun, D. (2005). Finansal Oranlarla Hisse Senedi Getirileri Arasındaki İlişki. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı 27, 176-187.
Yeşilyurt, Ö. ve Selamzade, F. (2021). Muş Devlet Hastanesi Servis Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi ile Değerlendirilmesi. Alanya Akademik Bakış, Cilt 5, Sayı 2, 999-1014.
Yoluk, M. (2010). Hastane Performansının Veri Zarflama Analizi (VZA) Yöntemi İle Değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Atılım Üniversitesi, Ankara.