12078

İngiltere, Fransa, Amerika Birleşik Devletleri, Almanya ve Türkiye’de Laiklik ve Din Eğitimi Üzerine Bir Analiz

Çalışmada din devlet ilişkileri bağlamında Türkiye’deki din eğitimi uygulamalarının Batı’nın uygulamalarına ne kadar uzak veya yakın olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma kapsamındaki devletler din eğitimi konusunda karşılaştırmalı olarak incelenmeye çalışılmıştır. Laik devletin oluşum sürecinde din ve devlet arasındaki şartlar ve ilişkiler her ülkede farklı gelişim göstermiştir. Her ülkenin din devlet ilişkileri kendine özgüdür. Bu yüzden çalışma kapsamındaki her devletin din eğitimi karşısındaki rolü ve uygulamaları farklı bir şekilde olmuştur. Çalışma dinsel alan devlet alanı ayrımına önem veren devletlerde dahi laikliğin saf ve katıksız bir uygulamasının henüz gerçekleşmediğini göstermesi açısından önemlidir. Günümüzde din hem politik hem de kültürel bir aktör olarak hala etkinliğini korumaktadır.

In England, France, United States of America, Germany and Turkey an Analysis on Secularism and Religious Education

In the study, the application made in religious education in Turkey has tried to determine how close or far away it is the West's application. For this reason, the states within the scope of the study have been tried to be analyzed comparatively on religious education. During the formation process of the secular state, the conditions and relations between religion and state have developed differently in each country. Relationships between religion and state in each country are unique. Therefore, the role and practices of each state in religious education have been different. The study is important in terms of showing that a pure practice of secularism has not yet taken place even in states that attach importance to the separation between religious and state spheres.Today, religion is still active as a political and cultural actor. Key Words: Secularism, Secularity, Religious education. JEL Classification Codes: Z12, Z18.

Keywords:

Secularism, Secularity Religious education,

PDF

___

AYM Kararı, Esas Sayısı: 1999/2, Karar Sayısı: 2001/2, Karar Günü: 22.6.2001, Resmi Gazete Tarih-Sayı: 05.01.2002-24631.
Adams A. ve M.,-Emmerich, C., J., (1990), Din ve Özgürlük, ABD 'de Dini Özgürlüğün Anayasal Tarihçesi, Çeviren: Latif Boyacı, İstanbul: Kızılelma Yayıncılık.
Akpınar, M. (2009), Türkiye'de Laiklik ve Laisizim, http://www.stratejikboyut.com/makale/turkiyede-laiklik-ve-laisizim--70.html, (Erişim Tarihi: 30.10.2009).
Aksoy, M. (2010), Alevilerin Önünde İki Yol Var, https://www.yenisafak.com/yerel/alevilerin-onunde-iki-yol-var-285140, (Erişim Tarihi:21.05.2018).
Albayrak, H. Ş. (2015), “Batı Ülkelerinde Din Devlet İlişkilerindeki Alternatif Modeller ve Türkiye Örneği”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Cilt-Sayı 48, ISSN 1302-4973, (ss. 185-198).
Albayrak, H. Ş. (2012), “Amerika Birleşik Devletleri’nde Din Devlet İlişkileri: Sosyolojik Bir Analiz”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Din Sosyolojisi Bilim Dalı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
Albayrak, H, Ş. (2018), ABD’de Devlet Okullarında Din Eğitimi, https://www.academia.edu/25986227/ABDDE_DEVLET_OKULLARINDA_D%C4%B0 N_E%C4%9E%C4%B0T%C4%B0M%C4%B0_100._YILINDA_%C4%B0MAM_HAT %C4%B0P_L%C4%B0SELER%C4%B0, (Erişim Tarihi: 21.07.2018).
Arslanel, M. N, (2006), “Sivil Toplum İslamiyet ve Demokrasi” Kamu hukuku Arşivi, 2, (Khuka), 121-125.
Aydın, M. Z. (2011), “Türkiye Örgün ve Yaygın Eğitimde Din Eğitimi Öğretimi”, Tartışılan Laiklik (Fransa ve Türkiye’de İlkeler ve Algılamalar), Derleyen: Samim Akgönül, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Aydın, M. Z. Avrupa Birliği Ülkelerinde Din Öğretimi ve Türkiye İle Karşılaştırılması, http://www.mehmetzekiaydin.com/2005-6.pdf, (Erişim Tarihi: 09.03.2018).
Aydın, M. Z. (2005), “Avrupa Birliği Ülkelerinde Din Öğretimi ve Türkiye İle Karşılaştırılması”, Bu yazı, 2-3 Mart 2005 tarihlerinde Yarınlar İçin Düşünce Platformu tarafından Ankara’da yapılan “Türk Milli Eğitim sisteminde Din Eğitimi ve Öğretimi” konulu sempozyumda tebliğ olarak sunulmuştur. http://www.mehmetzekiaydin.com/2005-6.pdf, (Erişim Tarihi: 09.03.2018).
Bahçekapılı, M. (2012), Türkiye’de Din Eğitiminin Dönüşümü Raporu (1997-2012), İlke İlim Kültür Eğitim Derneği, İlke Yayınları:1, İlke Raporları:1, İstanbul.
Başkurt, İ. (2001), Almanya’da Din Eğitimi, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 0, Sayı: 4, ss. 109-138.
Bauberot, J. (2003), “Fransa: Laik Cumhuriyet”, Avrupa Birliği Ülkelerinde Dinler ve Laiklik, Derleyen: Jean Bauberot, (Çeviren: Fazlı Arabacı), İstanbul: Ufuk Kitapları.
Carper J., C. ve Hunt, T., C. (2009), The Praeger Handbook Of Religion And Education In The United States, Praeger, (Westport, Conn.).
Catto, R. ve Davie, G. (2008), “İngiltere”, Avrupa Birliği Ülkelerinde Din devlet İlişkisi, Editör: Ali Köse, Talip Küçükcan, İstanbul: İsam Yayınları.
Cranmer, F. (2006), “Church And State In Western Europe (Excepting Scandinavia)”, Editor: Frank Cranmer- John Lucas-Bob Morris, Church and State A MappingEexercise, Published by The Constitution Unit Department of Politcial Science, London.
Çatalbaş, R. (2011), “Anglikan Kilisesi ve Günümüz İngiltere’sinde Yeri”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Davie, G. (2000), Religion in Modem Europe, Oxford Unıversıty Press.
Deguergue, M. (2001), “Çağdas Fransız Demokrasisinde Laikliğin Anlamı”, Laiklik ve Demokrasi, Derleyen: İbrahim Ö. Kaboğlu, Ankara: İmge Kitabevi.
D’Hellencourt, B. (2003), “Birleşik Krallık’ta Hristiyan Sekülerleşmesi’nin Değişkenleri”, Avrupa Birliği Ülkelerinde Dinler ve Laiklik, (Çeviren: Fazlı Arabacı), İstanbul: Ufuk Kitapları.
Doğan, R. (2008), Avrupa Birliği Sürecinde Dinî Kurumlar ve Din Eğitimi: Almanya Modeli, AÜİFD XLIX (2008), Sayı II, ss.1-43.
Federal Almanya Cumhuriyeti Anayasası, Tercüme: Christian Rumpf ve Dr. Gökçe Uzar Schüller, https://www.btgbestellservice.de/pdf/80207000.pdf, (Erişim: 24.10.2019).
Ferrari, S. (2008), “State Regulation of Religion in the European Democracis: the Decline of the Old Pattern”, Religion and Democracy in the Contemporary Europe, Gabriel Motzkin ve Yochi Fischer (Editor:), London, (ss. 103-112).
Fransa Milli Eğitim Bakanlığı, http://www.education.gouv.fr/cid162/les-grands-principes.html, (Erişim Tarihi: 02.05.2018).
Fraser, J. W. (1999), Between Church and State, New York: St. Martin’s Press.
Greenawalt, K. (2005), Does God Belong in Public Schools?, Princeton University Press.
Grace, D. (2000), Religion in Modem Europe, Oxford Unıversıty Press.
Günarslan, Y. (2014), Din ve Vicdan Özgürlüğü İle Laiklik Bağlamında Din Eğitimi ve Öğretimi, TAAD, Yıl: 5, Sayı:19.
İnce, Ö. (2018), Fransa’da Okullarda Laiklik Yasası ve Türkiye, https://www.aydinlik.com.tr/fransada-okullarda-laiklik-yasasi-ve-turkiye, (Erişim Tarihi: 01.05.2018).
Hocaoğlu, D. (2003), “Laiklik ve Sekülerlik: I, Yeniçağ,“Analiz”, 04 Haziran 2006, Pazar, s. 08, “Analiz” Sıra No: 401; 2006-063; Haziran-02.
Kaymakcan, R. (2006), “Türkiye’de Din Eğitimi Politikaları Üzerine Düşünceler”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 10, Sayı: 27.
Kaymakcan, R. (2002), “İngilterede'ki Orta Dereceli Okullarda Din Öğretimi”, Avrupa Birliği'ne Giriş Sürecinde Türkiye'de Din Eğitimi ve Sorunları Sempozyumu, Değişim Yayınları.
Kaymakcan, R. (2004), Günümüz İngiltere’sinde Din Eğitimi, İstanbul: DEM Yayınları. Kuçuradi, İ. (2001), “Laiklik ve İnsan Hakları”, Laiklik ve Demokrasi, Derleyen: İbrahim Ö.
Kaboğlu, Birinci Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
Kuru, A. T. (2011), Pasif ve Dışlayıcı Laiklik, ABD, Fransa ve Türkiye, Çeviren: Eylem Çağdaş
Babaoğlu, 1. Baskı, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları: 364.
Küçük, A. (2009), “AB Üyesi Bazı Ülkeler ile ABD ve Türkiye’de Din Eğitim ve Öğretiminin Hukukî Çerçevesi”, Liberal Düşünce, Cilt: 14, Sayı: 55, (ss. 61-92).
Lester E. ve Roberts, P. S. (2006), Learning About World Religions in Public Schools, First Amendment Center, South Nashville.
Morange, J. (2001), “Vicdan Özgürlüğü ve Laiklik”, İbrahim Ö. Kaboğlu (Editör:) Laiklik ve Demokrasi, (129-140), Ankara: İmge Kitabevi.
Saaidıa, O. (2011), “Fransa’da Din Olgusunun Öğretimi”, Tartışılan Laiklik (Fransa ve Türkiye’de İlkeler ve Algılamalar), Derleyen: Samim Akgönül, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Schreiner, P. (2009), Religious Education in the European Context, Religious Education in Europe, Situation and Current trends in schools, Elza Kuyk, Roger Jensen, David Lankshear, Elisabeth Löh Manna, Peter Schreiner (Edt.), İko Publishing House, Norway 2007, Çeviren: Adem Korukçu,“Avrupa Bağlamında Din Eğitimi”, Dinî Araştırmalar, Mayıs-Ağustos, Cilt: 12.
Robert, J. (1997), Batı’da Din Devlet İlişkileri: Fransa Örneği, Çeviren: İzzet Er, İstanbul: İz Yayıncılık.
Oruç, C. (2013), “İngiltere’de Okul Öncesi Ve İlköğretim Okullarında Resmi Din Eğitimi I: Devlet Okulu Örneği”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Cilt: 13, Sayı, 2.
Okullardaki Laiklik Tüzüğü İçin, Bknz. http://www.education.gouv.fr/cid162/les-grands-principes.html,(Erişim Tarihi: 02.05.2018); Ayrıca bknz. http://www.ecole-publique-robert-doisneau-rennes.ac-rennes.fr/sites/ecole-publique-robert-doisneau-rennes.acrennes.fr/IMG/pdf/charte_de_la_laicite_en_turc.pdf, (Erişim Tarihi: 02.05.2018).
Öğretim Programları, Bknz. https://dogm.meb.gov.tr/www/icerik_goruntule.php?KNO=14, (Erişim Tarihi: 03.03.2018).
Özden, M. (2016), Sekülerliğin tarihi serüveni, Jomelips, Cilt 1, Sayı 2, Sayfa: 60-81, Kış, ISSN: 2547-9512, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/232505, (Erişim Tarihi: 21.03.2018),
Özden, M. (2005), Müslüman Kelamında Sekülerleşme Süreci, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri (kelam) Ana Bilim Dalı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
Özenç, B. (2008), AİHM ve Danıştay Kararlarının Ardından Zorunlu Din Dersleri Sorunu, İÜHFM C. LXVI, S.2, ss. 191-226, 2008, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/97603, (Erişim Tarihi: 21.07.2018).
Özden, M. (2016), Sekülerliğin Tarihi Serüveni, Jomelips, Cilt 1, Sayı 2, Sayfa: 60-81, Kış, ISSN: 2547-9512, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/232505, (Erişim Tarihi: 21.03.2018).
Özkiraz, A. (2007), Modernleşme Teorileri ve Postmodern Durum, 2. Baskı, Konya: Çizgi Kitabevi
Messner, F. (2008), “Fransa”, Avrupa Birliği Ülkelerinde Din devlet İlişkisi, Editör: Ali Köse, Talip Küçükcan, (ss. 113-134), İstanbul: İsam Yayınları.
Milli Eğitim Temel Kanunu, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf, (Erişim Tarihi: 10.03.2018).
Monsma, S. V., ve Soper, J., C., (2005), Çoğulculuğun Meydan Okuması Beş Demokraside Kilise ve Devlet, Çeviren: Bilal Sambur, Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu.
Sitembölükbaşı, Ş. (1995), Türkiye’de İslâm’ın Yeniden İnkişafı (1950- 1960), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Şencan, H. (2011), Bazı Avrupa Ülkelerinde Din ve Devlet İlişkisi, TBMM Araştırma Merkezi Müdürlüğü.
Yıldız, A. (2011), Lâikliğe Nereden Bakmalı?, Laiklik ve Sekülerizm, Yaz: 95, [51. Sayı], Köprü, Üç Aylık http://www.koprudergisi.com/index.asp?Bolum=EskiSayilar&Goster=Yazi&YaziNo=216 (Erişim Tarihi: 09.03.2011).
Zengin, H. K. (2007), Almanya’da İslam Din Öğretimi Modelleri (Bavyera Eyaleti Örneği), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri (Din Eğitimi) Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Xavier, J. (1997), “L’Enseignement Religieux Dans La France Contomporaine (Günümüz Fransa‘sında Din Eğitimi)”, (Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, Japonya, Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye’de) Uluslararası Din Eğitimi Sempozyumu, (20-21 Kasım 1997, Sempozyum Bildirileri), Ankara.
Witte, J. F. (2000), The Market Approach To Education, An Analysis of America’s First Voucher Program, Princeton, New Jersey: Princeton University Press.