PANDEMİ DÖNEMİNDE SAĞLIK ÇALIŞANLARININ DUYGUSAL ZEKÂ DURUMLARI İLE PROSOSYAL DAVRANIŞLARI ARASINDAKİ İLİŞKİYİ İNCELEMEYE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

Bireylerin görev tanımları kapsamında olmayan ancak başka bir birey ya da grup için faydalı olacak prososyal davranışlar sergilemesinin olağan ve olağanüstü durumlarda önemli katkılar sağladığı ifade edilmektedir. Özellikle bu davranışların karşılığında ödül beklentisi olmaması, davranışların gönüllü olarak ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Bu davranışların ortaya çıkmasında duygusal zekâ ve unsurlarının önemli bir yeri olduğu düşünülmektedir. Çünkü bireyin duygusal zekâ durumu, kendi ve başkalarının duygularını anlama, duygularını kontrol edebilme ve duygularından yararlanma unsurlarından oluşmaktadır. Başkalarının duygularını anlayabilen, kendi duygularını kontrol edebilen ve duygularından yararlanma yeteneğine sahip bireylerin, rol içi ve rol ötesi prososyal davranışlar sergilemesi beklenebilir. Bu bağlamda araştırmamız, COVID-19 salgın hastalığı nedeni ile olağanüstü durumlar yaşanan dönemde sağlık çalışanlarının katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmamızın örneklemini, İstanbul ilinde özel sağlık kurumlarında çalışan toplam 209 doktor ve hemşireden oluşmaktadır. Araştırmamızda analizlere dâhil edilecek bilgileri toplamak amacı ile bireysel bilgi formu, prososyal davranış ile duygusal zekâ ölçeklerinden yararlanılmıştır. Araştırmamız sonucunda, duygusal zekâ ve unsurlarının prososyal davranışların ortaya çıkmasında anlamlı bir etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, duygusal zekâ alt faktörlerinin rol ötesi prososyal davranışların ortaya çıkmasında da anlamlı bir etkisi olduğu tespit edilmiştir.

A RESEARCH TO EXPLORE THE RELATIONSHIP BETWEEN THE EMOTIONAL INTELLIGENCE AND PROSOCIAL BEHAVIORS OF HEALTHCARE EMPLOYEES DURING THE PANDEMIC PERIOD

It is stated that people exhibiting prosocial behaviors that are not within the scope of job descriptions but that will be beneficial for another individual or group make significant contributions in ordinary and extraordinary situations. The fact that there is no expectation of reward in return for these behaviors enables the behaviors to occur voluntarily. Emotional intelligence and its elements are thought to have an important role in the emergence of these behaviors. Because the emotional intelligence state of the individual consists of the elements of understanding their own and others’ emotions, being able to control their emotions, and benefiting from their emotions. Individuals who are capable of understanding the emotions of others, controlling their own emotions and benefiting from their emotions can be expected to exhibit prosocial behaviors in-role and beyond-role. In this context, our research was carried out with the participation of healthcare employees during extraordinary situations due to the COVID-19 epidemic. The sample of our study consists of a total of 209 doctors and nurses working in private health institutions in İstanbul. In our study, personal information form, prosocial behavior and emotional intelligence scales were used to collect the information to be included in the analysis. As a result of our research, it was concluded that emotional intelligence and its elements have a significant effect on the emergence of prosocial behavior. In addition, emotional intelligence sub-factors were found to have a significant effect on the emergence of beyond-role prosocial behavior.

PDF

___

Aderibigbe, J.K. ve Mjoli, T.K. (2019). “Relationship Between Occupational Stress, Organisational Citizenship Behaviour, Psychological Capital And Emotional Intelligence Among Nigerian Employees”. African Journal of Business and Economic Research (AJBER), 14 (1), pp: 85-111.
Akbaş, T.T. ( 2011). “Algılanan Kişi-Örgüt Uyumunun Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Üzerindeki Etkisi: Görgül Bir Araştırma”. Yönetim Bilimleri Dergisi, 9 (1), s: 57-81.
Akın, M. (2004). “İşletmelerde Duygusal Zekânın Üst Kademe Yöneticiler ile Astları Arasındaki Çatışmalar Üzerindeki Etkileri”. Doktora Tezi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
Bozkurt, Y., Zeybek, Z., & Aşkın, R. (2020). “COVİD-19 Pandemisi: Psikolojik Etkileri Ve Terapötik Müdahaleler”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37), 304-318.
Bağcı, B. (2015). “Çocuk ve Yetişkin Prososyallik Ölçeklerinin Geçerlik Güvenirlik Çalışması ve Çocuk ile Anne-Baba Prososyal Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Okul Öncesi Anabilim Dalı. Aydın.
Başaran, M. (2019). “Duygusal Zekâ, İş tatmini ve Tükenmişlik Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Bilecik İlindeki Belediyelerde Bir Uygulama”. Yüksek Lisans Tezi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Bilecik.
Brief, A.P. ve Motowidlo, S.J. (1986). “Prosocial Organizational Behaviors. Academy of Management Review”, 11 (4), pp: 710-725.
Bozkurt, G. G. (2017). “Çalışanlarin İş Tatmininin Örgütsel Prososyal Davranışlara Etkisi: Burdur İli Örneği”. Yüksek Lisans Tezi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Burdur.
Bryant, S. ve Aytes, K. (2019). “Do Intense Work Experiences Influence Growth Mindset, Emotional Intelligence and Knowledge Creation and Sharing?”. Journal of Organizational Psychology, 19 (4), pp: 39-54.
Cotelnic, A. ve Timbaliuc, N. (2018). “Emotional Intelligence and Their Role in Managerial Process”. Review of General Management, 27 (1), pp: 74-89.
Çakar, U. ve Arbak, Y. (2003). “Dönüşümcü Liderlik Duygusal Zekâ Gerektirir mi? Yöneticiler Üzerinde Örnek Bir Çalışma”. D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi, 18 (2), s: 83-98.
Çakınberk, A. ve Demirel, E.T. (2010). “Örgütsel Bağlılığın Belirleyicisi Olarak Liderlik: Sağlık Çalışanları Örneği”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, s: 103-119.
Çeçen, Y. (2002). “Duygular İnsan Yaşamında Neden Vazgeçilmez ve Önemlidir?”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (9), s: 164-170.
Çekin, A. (2013). “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Prososyal Davranış Eğilimleri Üzerine Nicel Bir İnceleme”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (28), s: 34-45.
Çetin, B. B. ve Samur, A. Ö. (2018).” 60-72 Aylık Çocukların Prososyal Davranışları ile Anne-Babalarının Prososyal Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (1), s: 1-17.
Çubukçu, A. (2019). “48–72 Aylık Çocukların Prososyal Davranışları ile Annelerinin Prososyal Davranışları ve Ebeveyn Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi. Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Temel Eğitim Ana Bilim Dalı Okul Öncesi Eğitimi Bilim Dalı. Bursa.
Dal, E. (2015). “Kadınlardaki Duygusal Zekâ Düzeyi ile Yaşam Doyumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi. Üsküdar Üniversitesi Klinik Psikoloji Anabilim Dalı. İstanbul.
Delice, M. ve Günbeyi M. (2013). “Duygusal Zekâ ve Liderlik İlişkisinin İncelenmesi: Polis Teşkilatı Örneği”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27 (1), s: 209- 239.
Doğan, S. ve Demiral, Ö. (2007). “Kurumların Başarısında Duygusal Zekânın Rolü ve Önemi”. Celal Bayar Üniversitesi Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 14 (1), s: 209-230.
Edizler, G. (2010). “İnsan Kaynakları Yönetiminde Duygusal Zekâ Ölçüm ve Modelleri”. Journal of Yasar University, 18 (5), s: 2970-2984.
Ekin, S. (2019). “Lise Öğrencilerinin Müzikten Etkilenim Düzeyleriyle Prososyal Eğilimleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
Ekren, N., Alp, A. E. ve Güner, Y. (2020). “Covid-19 Salgın Dönemi Ekonomi Anketi, İşletmelerde Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri”. Plusone Basım Matbaa Ambalaj ve Reklam San. Tic. Ltd. Şti. 1. Baskı: İstanbul.
Elkhdr, H. R. (2019). “Örgütsel Bağlılık ve Prososyal Örgütsel Davranış için İşgören Eğitim Programlarının İncelenmesi”. Doktora Tezi. Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Kastamonu.
Ergeneli, A. (2014). “Örgütsel Etkililik Kriteri Olarak Lider Davranışının Örgütsel İklim İle İlişkisi: Görev Karmaşıklığı Bakımından Farklılaşan İki Örgüte İlişkin Bir Uygulama”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 50 (1), s: 187-199.
Esendemir, E. (2019). “İş Tatmini Algısı ve Prososyal Davranış Eğilimleri İlişkisinde Örgütsel Muhalefet Davranışının Aracılık Rolü: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Örneği”. Yüksek Lisans Tezi. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Burdur.
Fiedler, S. vd. (2018). “Cross-National in-Group Favoritism in Prosocial Behavior: Evidence from Latin and North America”. Judgment and Decision Making, 13 (1), pp: 42-60.
Hasdemir, E. (2019). “Psikolojik Sermayenin Prososyal Hizmet Davranışına Etkisi: Hemşireler Üzerine Bir Araştırma”. Yüksek Lisans Tezi. T.C. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı. Samsun.
İpek, M. (2014). “Prososyal Davranışta Liderlik Tarzının Rolü: Milletvekili-Danışman İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Yüksek Lisans Tezi. Türk Hava Kurumu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
İpek, M. ve Özbilgin, İ. G. (2015). “Prososyal Davranışta Liderlik Tarzının Rolü: Milletvekili- Danışman İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (13), s: 129-149.
Kulkarni, M. ve Sommer, K. (2015). “Language-Based Exclusion and Prosocial Behaviors in Organizations”. Human Resource Management, 54 (4), pp: 637-652. Kurşun, A. (2019). “Yetenek Yönetimi ile Örgüt Kültürü İlişkisinde Duygusal Zekâ Liderliğinin ve Psikolojik Sözleşmenin Aracı Rolü”. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Konya.
Manna, R.D. (2019). “The Effects of Emotional Intelligence on Communications and Relationships”. Journal of Organizational Psychology, 19 (6), pp: 63-67.
Nanda, M. ve Randhawa, G. (2019). “Emotional Intelligence, Well-Being, and Employee Behavior”. Journal of Management Research, 19 (3), pp: 157-172.
Ogungbamila, B., Ogobuchi, A. ve Ogungbamila, A. (2019). “Resilience, Emotional Intelligence and Burnout in Hotel Employees”. Journal of Organisation & Human Behaviour, 8 (2-3), pp: 44-55.
Öcal, H. ve Sarnıç, A. (2017). “Dönüştürücü Liderliğin Prososyal Örgütsel Davranış Üzerindeki Etkileri ve İmalat Endüstrisinde Bir Araştırma”. AKÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19 (2), s: 107-125.
Özbiçer, M.S. (2018). “Duygusal Zekâ Geliştirme Programının Ergenlerin Duygusal Zekâ ve Yaşam Doyumu Düzeylerine Etkisi: Deneysel Bir Çalışma”. Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı. Adana.
Özdevecioğlu, M. (2009). “Örgütlerarası Vatandaşlık Davranışları: Teorik Çerçeve ve Bir Ölçek Geliştirme Çalışması”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33, s: 47-67.
Özpehlivan, M. (2018). “İş Tatmini: Kavramsal Gelişimi, Bireysel ve Örgütsel Etkileri, Yararları ve Sonuçları”. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2), s: 43-70.
Pala, Ç. S. ve Metintaş, S. (2020). “Covid-19 Pandemisinde Sağlık Çalışanları”. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 5(0), s: 156 -168.
Papoutsi, C., Drigas, A. ve Skianis, C. (2019). “Emotional Intelligence as an Important Asset for HR in Organizations: Attitudes and Working Variables”. International Journal of Advanced Corporate Learning, 12 (2), pp: 21-35.
Polat, A. (2020). “Duygusal Zekâ ve Saldırganlık Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi: Hemşirelerde Bir Araştırma”. Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı. Kahramanmaraş.
Saritha, G. ve Saritha, M.S. (2019). “An Empirical Study on Emotional Intelligence”. The Journal of Indian Management, ISSN Number - 2249-7803, pp: 56-61.
Sarkar, P.M. ve Oberoi, S. (2018). “Emotional Intelligence: An Extensive Literature Review”. Global Journal of Enterprise Information System, 10 (4), pp: 84-93.
Serttaş, Ö. (2019). “Okul İkliminin Yordayıcısı Olarak Öğrencilerin Prososyal Davranışları ve Öğrenci Bağlılığı: Lise Öğrencileri Üzerine Yapılan Bir Araştırma”. Yüksek Lisans Tezi. T.C. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi Bilim Dalı. Elazığ.
Soydemir, S. (2014). “Görev – İnsan Odaklı Liderlik Algısının Vatandaşa Yönelik Prososyal Hizmet Davranışlarına Etkisi: Kolluk Kuvvetleri Üzerine Bir Araştırma”. Yüksek Lisans Tezi. T.C. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Burdur.
Seven, E. (2019). “Duygusal Zekâ ve Duygusal Zekânın Tüketicilerin Hedonik Satın Alma Davranışına Etkisi”. Yüksek Lisans Tezi. Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Bursa.
Tekin, F. N. (2019). “Üniversite Öğrencilerinin Bağlanma Stilleri ile Prososyal Davranış Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi. T.C. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bilim Dalı. Kırıkkale.
Turkay, H. (2019). “Futbolcularda Sosyal Kimlik Bağlamında Prososyal ve Antisosyal Davranışlar”. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
Ulusu, N.T. (2019). “Duygusal Zekâ ile Karar Verme Stratejileri Arasındaki İlişki”. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yönetim ve Organizasyon Bilim Dalı. İstanbul.
Unnikrishnan, I. vd. (2019). “A Study on Emotional Intelligence and Its Role on Job Performance”. Amity Global HRM Review, 9 (0), pp: 22-26.
Yıldız, E. (2019). “Prososyal Motivasyon ile Kişilik ve Örgüt Kültürü İlişkisi: Öğretmenler Üzerinde Bir Araştırma”. Yüksek Lisans Tezi. T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Isparta.