TÜRK HARF DEVRİMİ VE BASINA YANSIMALARI

Dilin sadeleştirimesi ve Latin alfabesine geçme gerekliliği daha 19. yüzyılın ortalarından itibaren Osmanlı Devleti’nde tartışma konusu olmuş, bu konuda bazı girişimler olsa da Arapçanın halkın ibadetine yön veren “Kuran” yazısı olması yapılacak herhangi bir girişimi engellemiştir. Yeni doğmakta olan Türkiye Cumhuriyeti ile birlikte bu dilsel özlemler yeniden canlanmış, Cumhuriyet’in temel ilkeleri ve Atatürk’ün çağdaş uygarlık seviyesine erişme ereğiyle önemli bir ivme kazanmıştır. Atatürk, Arap diline uygun bir biçimde doğan ve şekillenen Arap yazısının, Türk yazı dilini karşılamadaki eksikliğini vurgulayarak dil reformu çalışmalarına başlamıştır. Bu yetersizliğin sadece dil uyumunu engellemekle kalmayıp aynı zamanda Türk toplumunun toplumsal ve kültürel ilerlemesini de engellediğini savunan Atatürk, özenli ve ikna edici bir seferberliğin ardından, 1 Kasım 1928’de Büyük Millet Meclisi’nde çıkarttığı 1353 sayılı Türk Harflerinin Kabulü ve Uygulanması Hakkında Kanun ile dil devrimini başarıyla gerçekleştirmiştir. Bu çalışmada tarihsel akışı içerisinde Türk Harf Devrimi’ne giden yolda yaşananlar ile bunların dönemsel yayınların haber ve karikatürlerine nasıl yansıdıkları ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Harf devrimi, basın, karikatür

TURKISH ALPHABET REVOLUTION AND ITS REFLECTİONS İN THE PRESS

Commencing from the latter half of the 19th century, the Ottoman Empire witnessed a growing discourse on language simplification and reform. Numerous individuals articulated their support for these linguistic endeavors. Nevertheless, the profound influence of Arabic, particularly in the realm of religious belief and worship, and its role in directing these aspects of society, presented formidable obstacles to the practical realization of these linguistic reform ideas. With the advent of the nascent Republic of Turkey, these linguistic aspirations were revitalized, gaining significant momentum within the framework of the foundational principles of the Turkish Republic and Mustafa Kemal Atatürk’s state ideology, rooted in contemporary notions of civilization. Atatürk initiated his linguistic reform efforts by emphasizing the inherent inadequacy of the Arabic script, which had evolved to serve the Arabic language, in meeting the linguistic requirements of the Turkish language. He cogently argued that this inadequacy not only impeded linguistic harmonization but also obstructed the progress of Turkish society in social and cultural spheres. Following a diligent and persuasive campaign, Atatürk successfully enacted his linguistic revolution on November 1, 1928, through the passage of Law No. 1353, aptly titled ‘On the Adoption and Implementation of Turkish Letters’; in the Grand National Assembly of Turkey. This comprehensive study seeks to elucidate the historical trajectory that led to the pivotal Turkish Alphabet Reform and to analyze their depiction in the media, including news articles and satirical cartoons.

Keywords:

Alphabet Revolution, press, caricature,

PDF

___

Acıpayam, M. (2019). 150 Yıllık Türkçe Kavgası: Harf ve Dil Tartışmaları. Akis Kitabevi
Adıvar, H. E. (1998). Türk’ün Ateşle İmtihanı-3. Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık.
Akşin, S. (1997). Türkiye’nin Yakın Tarihi. Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık.
Anadolu Ajansı Yayınları (2011). Türkiye’nin 90 Yılı. (Yay. Haz: Serdar Doğan).
Armstrong, H.C. (1998). Bozkurt. (Çev: Gül Çağalı Güven). Arba Yayınları.
Atay, F. R. (1997). Başveren İnkılâpçı (Ali Süavi). Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık.
Atay, F. R. (1980). Babanız Atatürk Bayrak - Atatürkçülük Nedir - Atatürk Ne İdi. Bateş Yayınevi.
Atay, F. R. (1999). Çankaya 4. Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık.
Atay, F. R. (1984). Çankaya. Bateş Yayınevi.
Atay, F. R. (1969). Atatürkçülük Nedir?. Ak Yayınları-Baha Matbaası.
Aydemir, Ş. S. (2020). Tek Adam. Remzi Kitabevi.
Goloğlu, M. (1972). Devrimler ve Tepkileri (1924-1930). Başnur Matbaası.
Göçgün, Ö. (1987). Ziya Paşa. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
İleri, C. N. (2021). Türk İnkılabı. Kapra Yayıncılık.
İnan, A. (2009). Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler. (Haz: Arı İnan). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
İnönü, İ. (1998). İsmet İnönü’nün Hatıraları (Cumhuriyetin İlk Yılları: 1923-1938). Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık.
İmer, K. (1976). Dilde Değişme ve Gelişme Açısından Türk Dil Devrimi. TDK Yayınları.
Kansu, M. M. (1997). Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Karal, E. Z. (2003). Osmanlı Tarihi (Islahat Fermanı Devri: 1861-1876). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Koloğlu, O. (1992). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Basın. İletişim Yayınları.
Korkmaz, Z. (1963). Türk Dilinin Tarihi Akışı İçinde Atatürk ve Dil Devrimi. Ankara Üniversitesi DTCF Yayını.
Kurgan, Ş. (1963). Ziya Paşa. Varlık Yayınevi.
Kuun, G. (1880). Codex Cumanicus (Comes Ceza Kuun). Academie Hung.
Levent, A. S. (1973). Dil Üstüne. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Levent, A. S. (1960). Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Lewis, B. (1993). Modern Türkiye’nin Doğuşu. (Çev: Metin Kıratlı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Maarif Vekaleti Yayınları (1939). Atatürk’ün Maarife Ait Direktifleri. Maarif Matbaası.
Mango, A. (2000). Atatürk. (Çev: Füsun Doruker). Sabah Kitaplar.
Merdivenci, A. (1980). Türk Yazı Devrimi. Hilal Matbaacılık.
Ortaylı, İ. (2007). Batılılaşma Yolunda. Merkez Kitaplar.
Ortaylı, İlber (2005), Gelenekten Geleceğe. Ufuk Kitap
Orkun, H. N. (1994). Eski Türk Yazıtları. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları.
Özerdim, S. N. (1998). Yazı Devriminin Öyküsü. Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık.
Steinhaus, K. (1999). Atatürk Devrimi Sosyolojisi. (Çev: Necdet Sander). Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık.
Şimşir, B. N. (2008), Türk Yazı Devrimi. Türk Tarih Kurumu Yayını.
Taneri, A. (2006). Atatürk ve Harf İnkılâbı. (Editör: Doğan Atılgan), Ankara Üniversitesi Yayınları.
Tekin, T. (1997). Tarih Boyunca Türkçe’nin Yazımı. Simurg Yayıncılık.
Topuz, H. (1973). 100 Soruda Türk Basın Tarihi. Gerçek Yayınevi.
Turan, Ş. (2014). Türk Kültür Tarihi. Bilgi Yayınevi.
Ülkütaşır, M. Ş. (1998). Atatürk Harf ve Devrimi. Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık.
Ünaydın, R. E. (1954). Atatürk: Tarih ve Dil Kurumları Hatıralar. Türk Tarih Kurumu
Volkan, V. D. & Itzkowitz, N. (2008). Ölümsüz Atatürk. Bağlam Yayınları.
Yusufoğlu, K. (2011). Atatürk’ten Hatıralar-3, Anadolu Güneşi. Yılmaz Basım Yayın ve Dağıtım. Yücel, T. (1982). Dil Devrimi ve Sonuçları. Türk Dil Kurumu Yayınları.