Türkiye’de Çevre Vergilerinin Çevresel Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme

Öz:21. yüzyılda çevre kirliliği ve küresel ısınma yoksulluk, açlık, terör, salgın hastalıklar gibi en önemli sorunlardan birisidir. Artık global bir sorun olarak kabul edilen çevre kirliliğinin temelinde sanayileşme ve teknolojik gelişmeye bağlı olarak artan enerji ihtiyacı ve buna bağlı olarak artan fosil yakıt tüketimi, nüfus artış hızı, kentleşme gibi olgular yatmaktadır. Çevre sorunlarının ortaya çıkardığı negatif dışsallıkların ortadan kaldırılması veya insan ve çevre sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerinin minimize edilmesi için ulusal ve uluslararası ölçekte farklı mücadele yöntemleri benimsenmiştir. Türk Vergi Sistemi içerisinde çevre kirliliği ile mücadele de kapsamında yürürlüğe konulan ilk ve tek yürürlüğe konulan vergi Çevre Temizlik Vergisidir. Plastik Poşet Vergisi de yine bu kapsamda değerlendirilmelidir. Doğrudan çevresel bir vergi olmamakla birlikte, Motorlu Taşıtlar Vergisi ve Özel Tüketim Vergisi ise yine tarife, oran, muafiyet ve istisnalar açısından çevresel katkılar sağladığından diğer çevresel vergiler olarak kabul edilmektedir. Türk Vergi Sistemi içerisinde yer alan çevre vergilerinin istenilen düzeyde çevresel etkiye sahip olamadıkları görülmektedir. Bu sebeple çevre kirliliği ile mücadele kapsamında diğer mali ya da piyasa araçları ile birlikte çevre vergileri de etkin olarak kullanılmalıdır.

Anahtar Kelimeler:

Çevre Sorunları, Çevre Vergileri, Çevre Temizlik Vergisi, Motorlu Taşıtlar Vergisi

An Evaluation on The Environmental Impact of Environmental Taxes in Turkey

PDF

___

Akullian, A., Karp, C., Austin, K., & Durbin, D. 2006. Plastic Bag Externalities And Policy in Rhode Island, Brown Policy Review.
Biyan, Ö. ve Gök, M. 2014. “Çevre Politikaları Kapsamında Avrupa Birliği ve Türkiye’de Çevre Vergilerinin Uygulanışı: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2): 281-310.
Çağlar, E. ve Acar, O. 2013. Onuncu Kalkınma Planı Hakkında Bir Değerlendirmesi, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı.
Çitil, E., Kınacı, C., ve Kayalıca, Ö. 2011. Katı Atık Yönetiminde Ekonomik Araçların Kullanımı ve Çevre Temizlik Vergisi. İTÜ DERGİSİ/d, 9(6).
Çitil, E. Kınacı C. ve Kayalıca, Ö. 2011. “Katı Atık Yönetiminde Ekonomik Araçların Kullanımı ve Çevre Temizlik Vergisi”, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi, 9(6): 28-36.
Euroean Statstics 2018. https://ec.europa.eu/eurostat/data/database (ET:25.12.2018).
Ferhatoğlu, E. 2003. “Avrupa Birliği’nde Ortak Çevre politikası Çerçevesinde Çevre Vergileri”, e-yaklaşım/Ekim:2003/sayı 3 http://www.yaklasim.com.tr/emrahfettahoglu/pdf Erişim Tarihi:13.08.2019.
Groosman, B. 1999. Pollution Tax. Encyclopedia Of Law and Economics, 2500, 539-568.
Jalil, M. A., Mian, M. N., & Rahman, M. K. 2013. “Using Plastic Bags And İts Damaging İmpact on Environment and Agriculture: An Alternative Proposal”, International Journal of Learning & Development, 3(4): 1-14.
Kısacık, H. 2019. Depozito Ve Plastik Poşet Ücreti Uygulamaları: Muhasebe Süreci. Business & Management Studies: An International Journal, 7(3): 183-199.
Martinho, G., Balaia, N., & Pires, A. 2017. “The Portuguese Plastic Carrier Bag Tax: The Effects On Consumers’ Behavior”, Waste management, 61: 3-12.
McMorran, R., & Nellor, D. 1994. “Tax Policy and the Environment: Theory and Practice”, IMF Working Paper, No:94/106.
Öz, E. ve Kutbay, H. 2016. “Ekolojik Vergileme: Seçilmiş Bazı Dünya Ülkeleri ile Türkiye Verilerinin Karşılaştırılması”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 11(1): 247-272.
Özdemir, B. 2009. “Küresel Kirlenme Sürdürülebilir Ekonomik Büyüme ve Çevre Vergileri”, Maliye Dergisi, 156: 1-36.
Polat, S., ve Eser, L. 2014. “Motorlu Taşıtlar Vergisinde Değişim İhtiyacı: Türkiye İçin Bir Model Önerisi”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(2): 269-289.
Reyhan, A. S. 2014. “Çevre Ekonomisinde Çevre Vergileri Uygulamaları”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1): 110-120.
Roach, J. 2003. Are Plastic Grocery Bags Sackıng The Envıroment?, National Geographic News, September 2.
Sarılı M.A. 2015. Türk Vergi Sistemi, Hermes Matbaası, Ankara.
Tanrıvermiş, H. 1997. “Çevre Kirliliğinin Vergilendirilmesi: İlkeler, Uygulamaları ve Türkiye Açısından Genel Değerlendirme”, Ekonomik Yaklasim, 8(27): 303-328.
Taylar, Y. 2010. “Vergi Teorisi Açısından Özel Tüketim Vergileri ve Türk Özel Tüketim Vergisi Uygulaması”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12 (Özel Sayı): 435-467.
Uzel, Ç. 2017. Çevresel Sorunları Önleme Kapsamında Kullanılan Vergi Politikası Ve Türkiye’de Güncel Durumun Analizi, TC Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı Uzmanlık Tezi, Ankara.
Üstün, Ü. S. 2012. “Motorlu Taşıtların Üzerinden Alınan Vergilerin Çevreyi Korumaya Yönelik Adil Olarak Düzenlenmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16 (1): 153-190.
Üyümez, M. E. 2016. “Bir Çevre Vergisi Olarak Motorlu Taşıtlar Vergisi: AB ve Türkiye Uygulamalarının Karşılaştırmalı Analizi”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3): 427-440.
Yalçın, A. Z. 2013. “Potansiyel Bir Çevre Vergisi Olarak Motorlu Taşıtlar Vergisi: Avrupa Birliği ve Türkiye Arasında Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Atatürk üniversitesi İİBF Dergisi, 27 (2): 141-158.
Yıldırım, A. E. 2015. “Avrupa Birliği ve Türk Vergi Sistemlerinde Özel Tüketim Vergisi”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 19(1): 219-252