Mehdilik ve Nüzûl-i İsa Tartişmalarinda Mutezilî Yaklaşim
p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; font: 8.0px Helvetica}
Bu çalışma Mutezile’nin nüzûl-i İsa ve mehdilik meselelerine ilişkin
yaklaşımları üzerine yapılmış bir araştırmadır. Çağdaş dönemde
bu konu tartışılırken geçmiş döneme özellikle Mutezile ekolünün
yaklaşımına dair bazı iddialar ileri sürülmüştür. Ancak Mutezilî
kaynaklarda durumun tam olarak iddia edildiği gibi olmadığı görülmektedir.
Mutezilî bilginlerinin mehdiliğe ve nüzul-i İsa’ya dair temelde
üç farklı yaklaşımının mevcut olduğu söylenebilir. İlk dönem
bilginleri bu inançları kökten reddetmektedirler. Sonraki dönem
bilginleri arasında ise te’vil edenler olduğu gibi bir inanç unsuru
olarak benimsemeseler de kabul eden bazı bilginler vardır. Bu anlamda
makale konuyu çeşitli boyutlarıyla ele almayı ve Mutezile’nin
meseleyle ilgili yaklaşımının bütüncül bir resmini ortaya koymayı
amaçlamaktadır.
___
- Abdürrezzâk b. Hemmâm, İbn Nâfi es-San‘ânî, Musannef, thk. Habiburrahman
el-Azami, Mektebetu’l-İslamî Beyrut, 1983.
- Ahmed b. Hanbel, Müsned, thk. Şuayb Arnavut, Müessesetu’r-Risale, 2001.
Akyüz, Hüseyin, el-Cahız’ın Hadis-Sünnet Anlayışı, Ankara Okulu, Ankara,
2014.
- Alıcı, Mehmet, Perception of Islam in Zoroastrian Zand Literature, Ilahiyat
Studies, 2017, C. VIII., ss. 189-232.
- Aras, Ömer, Halid b. Yezid (ve Ailesi): Siyasi ve Kültürel Etkinliği Ü? zerine
Değerlendirmeler, İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,
2017, C. V, s. 160-76.
- Azîmâbâdî, Ebu Tayyib Muhammed Şemsu, ‘Avnü’l-ma’bud şerhu süneni
Ebi Davud, Mektebet’ül Selefiyye, Kahire, 1969, C. XI.
- Bailey, H.W., To the Zamasp-Namak, I-II. BSOS, Londra, 1930.
Batuk, Cengiz, Tarihin Sonunu Beklemek: Ortadoğu Dinlerinde Eskatoloji
Mitosları, İz Yayıncılık, 2003.
- Bebek, Adil, “Kelam İlminde Nüzûl-i İsa’’, Tarihte ve Günümüze Tartışmalı
İnanç Meseleleri, İstanbul, İ?fav Yayınları, 2014, ss. 126-137.
- Bulut, Halil İbrahim, “Şii Fırkalarda Gaybet ve Ric’at İnancı”, İslâmiyât,
2004, C. VIII, ss. 139-156.
- “Şeyh Müfîd ve İmâmiyye. Ekolünde Gaybet İnancının Aklîleşmesi”,
Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 2005, C. IX.
- Cahız, Ebû Osmân Amr b. Bahr, Beyan ve’t-tebyîn, thk. Muvaffak Şihabuddin,
Darü’l-Kutub’ul-‘İlmiyye, Beyrut, 2009.
- Kitabu’l-hayavân, nşr. Muhammed Bâsil Uyûn es-Sûd, Daru’l-Kutubu’l-
‘İlmiyye, Beyrut, 1998, C. I.
- Cereti, Carlo G., The Zand ī Wahman Yasn: A Zoroastrian Apocalypse, nşr.
Carlo G. Cereti, Roma, Istituto Italiano per il Medio ed Estremo
Oriente, 1995.
- el-Cüşemî, Ebu Sa‘d el-Hakim Muhammed b. Kerrame, Tehzib fî tefsir,
Mektebetu’l-Câmi‘ul-Kebîr, San‘a, nr. 65.
- Sefinetü’l-camia li-envai’l-‘ulum, Mektebetu’l-Câmiu’l-Kebî?r, San‘a,
nr. 2716, C. IV.
- Sefinetü’l-camia li-envai’l-‘ulum, C. IV, vr. 1-517, (Çevrimiçi) http://
totfim.com/Manuscripts/Details/16365. 01.07.2018.
- Cübbâî, Ebû Ali, Kitabu’l-makâlât, Mektebtu Medineti Şehare, no: 69/5.
vr. 115-172.
- Çelebi, İlyas, “İsa”, DİA, Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000, C.
XXII, ss. 472-473.