Kendini Gerçekleştiren Kehanet

Bilim ile sözde-bilim arasında ayrım yapmak ve bilimsellik ölçütlerini belirlemek, bilim felsefesinin temel problemlerinden biridir. Bilimin sınırlarının tespiti noktasında önemli bilim felsefecileri, “doğrulanabilirlik”, “yanlışlanabilirlik” ve “bulmaca çözme” gibi ölçütlerle bilimi, bilim olmayandan ayırmak için uğraşmışlardır. Fakat mezkur ölçütlerle birlikte ileri sürülmüş olan pek çok başka ölçütün, bazı bilgi iddialarını bilimdışı olarak nitelendirmede yetersiz kaldığı görülmektedir. Bilim-bilim olmayan sınırının muğlaklığını teyit eden bu durum, günümüz bilim insanlarının astrolojiye olan tutumlarında bariz bir biçimde kendini göstermektedir. Bununla birlikte güncel “astroloji vakası”, hareket noktası ve dile getirilen eleştirilerin mahiyeti bakımından kadim bir tartışmayla büyük benzerlikler göstermektedir. “Kehanet vakası” olarak adlandırılabilecek bu kadim tartışma, belirli ilkeleri, temellendirmeleri ve biçimsel kurallarıyla “bilimsel” bir etkinlik olarak düşünülmüş olan Stoacı kehanet anlayışı ile bu anlayışa muhalif yazarların eleştirilerini içerir. “Astroloji vakası” ile “kehanet vakası” arasındaki benzerliklerden hareketle bilimin sınırları probleminin izini Antik çağda sürmek bu çalışmanın içeriğini oluşturmaktadır. Bilimin sınırlarının metodik ölçütlerle çizilemeyeceği iddiasından hareketle bu çalışmada ilkin, kehanete bilimsellik atfeden Stoacıların tanımları ve temellendirmeleri ile kehanete muhalif yazarların eleştirileri tartışılmakta; sonrasında da bu temellendirmeler ve eleştirilerden hareketle “sözde bilimlerin” konumu değerlendirilmektedir. Son tahlilde bu çalışma bilimi, bilim olmayandan ayıracak ölçütün metodik olmadığını; ölçütün toplumsal yahut politik eğilimler tarafından belirlenen paradigmalardan kaynaklandığını ortaya koymaya çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kehanet, Stoacılık, Astroloji, Bilim, Sözde-bilim

Self-Fulfilling Prophecy

Distinction between science and pseudoscience and determining the criteria of scientificalness are one of the fundamental problems of philosophy of science. At the point of determining the boundaries of science, important philosophers of science have tried to distinguish science from the non-science by the criteria such as ‘’verifiability’’, ‘’falsifiability’’ and ‘’puzzle solving’’. However, many other criteria, which have been put forward together with the mentioned criteria, are inadequate to qualify some information as unscientific. This situation, which confirms the ambiguity of the science-non-science-boundary, is evident in the attitudes of today's scientists towards astrology. However, the current ‘’case of astrology’’ shows a great similarity with an ancient debate in terms of the point of departure and the nature of the criticisms being voiced. This ancient discussion, which can be called ‘’the case of prophecy’’, includes criticism of the Stoic prophecy which was thought to be a ‘’scientific’’ activity with certain principles, basics and formal rules, and the criticism of the authors who opposed this understanding.The content of this study is to trace the problem of the boundaries of science based on the similarities between ‘’the case of astrology’’ and ‘’the case of prophecy’’ in the ancient times. In the light of the claim that the boundaries of science cannot be drawn by methodical criteria, firstly, the definitions and basics of the Stoics referring to the prophecy and the criticisms of the writers who are opposed to prophecy are discussed; and the position of “pseudoscience” is then evaluated based on these basics and criticisms. In the final analysis, this study tries to reveal that the criterion which distinguishes science from non-science is not methodical; it is rather based on the paradigms determined by social or political tendencies.

Keywords:

Prophecy, Stoicism, Astrology, Science, Pseudoscience,

PDF

___

Alexander of Aphrodisias. (1983). On Fate. (R.W. Sharples. Trans. & Comm.). London: Duckworth. (Fat.)
Arnim, H.V.A. (1964). Stoicorum Veterum Fragmenta Vol. I-IV. Stuttgart: Teubner. (SVF)
Bok, B.J., Jerome, L.E., & Kurtz, P. (1982). Objections to Astrology: A Statement by 186 Leading Scientists. Philosophy of Science and the Occult. (P. Grimm, Ed.). Albany, NY: State University of New York Press, 14-18.
Boudry, M., Blancke, S., & Pigliucci, M. (2014). What Makes Weird Beliefs Thrive? The Epidemiology of Pseudoscience. Philosophical Psychology. 28(8), 1177-1198. doi.org/10.1080/09515089.2014.971946
Cicero, M.T. (1923). On Divination. (W. A. Falconer, Trans.). Cambridge: Harvard University Press. (Div.)
Cicero, M.T. (1967). Academica. (H. Rackham. Trans.). Cambridge: Harvard University Press. (Acad.)
Cicero, M.T. (2012). Tanrıların Doğası. (Ç. Menzilcioğlu. Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi. (Nat. D.)
Cicero, M.T. (2014). Kader Üzerine. (C.C. Çevik. Çev.). İstanbul: Aylak Adam Kültür Sanat Yayıncılık. (Fat.)
Cleomedes. (2004). Lectures on Astronomy. (A.C. Bowen & R.B. Todd. Trans.). Berkeley: University of California Press. (Cael.)Dürüşken, Ç. (1991). Stoa Mantığı. Felsefe Arkivi. 28, 287-308.
Empiricus, S. (1933). Outlines of Pyrrhonism. (R.G. Bury. Trans.). Cambridge: Harvard University Press. (PH)
Empiricus, S. (1936). Against Physicist Against Ethicists. (R.G. Bury. Trans.). Cambridge: Harvard University Press. (Adv. Math.)
Empiricus, S. (1949). Against Professors. (R. G. Bury, Trans.). Cambridge: Harvard University Press. (Adv. Math.)
Epictetus. (1998). Discourses Books 1-2. (W.A. Oldfather. Trans.). Cambridge: Harvard University Press. (Diss.)
“Eusebios of Caesarea. (1903). Praeparatio Evangelica (Preparation for the Gospel). (E.H. Gifford. Trans). (Praep. ev.). Erişim Kasım 11, 2018 http://www.tertullian.org/fathers/Eusebios_pe_04_book4.htm
Feyerabend, P. (1991). Bilim Kilisesi: Özgür Bir Toplumda Bilim. (C. Cerit, Çev.). İstanbul: Pınar Yayınları.
Hankinson, R. J. (1988). Stoicism, Science and Divination. Apeiron 21 (2), 123-160.
Galen. (1874). Claudii Galeni De placitis Hippocratis et Platonis libri novem. (I.Mueller. Trans.). Lipsiae: In aedibus B.G. Teubneri. (PHP)
Ierodiakonou, K. (2006). The Greek Concept of Sympatheia and its Byzantine Appropriation in Micheal Psellos. The Occult Sciences in Byzantium. (P. Magdalino & M.Mavroudi. Ed.). Geneva: Pomme d’or, 97-117.
Kuhn, T. (1977). Logic of Discovery or Psychology of Research? The Essential Tension: Selected Studies in Scientific Tradition and Change. Chicago: The University of Chicago Press, 266-292.
Kuhn, T. (2007). Kopernik Devrimi. (H. Turan, D. Bayrak & S.K.Çelik, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Kuhn, T. (2008). Bilimsel Devrimlerin Yapısı. (N. Kuyaş, Çev.). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
Laertios, D. (2015). Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri. (C. Şentuna. Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. (DL)
Lakatos, I. (1989). The Methodology of Scientific Research Programmes. Philosophical Papers Volume I. (J. Worrall & G. Cury. Eds.). Cambridge: Cambridge University Press.
Lewis, C.T. & Short, C. (1879). A Latin Dictionary. Oxford: Clarendon Press.
List, C. J. (1982). Science and Pseudoscience: Criteria Of Demarcation. Reason Papers. 8(8), 49–58. Long, A.A. (2006). Astrology: Arguments pro and contra. From Epicurus to Epictetus Studies in Hellenistic and Roman Philosophy. (A.A. Long, Ed.). Oxford: Clarendon Press, 128-153.
Mates, B. (1961). Stoic Logic. Los Angeles: University of California Press.
Millas, H. (1992). Yunanca’nın Türkçe Harflerle Yazılışı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi. 16(27)/1992, 189-197.
Origen. (1872). Origen Contra Celsum Books II- VIII. The Writings of Origen The Ante-Nicene Fathers Vol XXIII. (A. Roberts & J. Donaldson. Trans.). Edinburgh: T. & T. Clark. (Cels.)
Plotinus. (1988). Ennead VI 6-9. (A.H. Armstrong. Trans.). Cambridge, MA: Harvard University Press. (Enn.)
Plutarch. (1976a). Against the Stoics on Common Conceptions. Moralia Volume XIII: Part 2. (H. Cherniss. Trans.). Cambridge, MA: Harvard University Press, 660-873. (Com. Not.)
Plutarch. (1976b). On Stoic Self-Contradictions. Moralia Volume XIII: Part 2. (H. Cherniss. Trans.). Cambridge, MA: Harvard University Press, 413-603. (St. Rep.)
Popper, K.R. (1962). Conjectures and Refutations: The Growth of Scientific Knowledge. New York: Basic Books.
Ptolemy. (1964). Ptolemy, Tetrabiblos. (F.E. Robbins. Trans.&Ed.). Cambridge, MA: Harvard University Press. (Tetr.)
Seneca, L.A. (1992). Ahlaki Mektuplar. (T. Uzel. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. (Ep.)
Strabo. (1917). The Geography of Strabo I, (H.L. Jones. Trans.). London: William Heinemann Ltd.
Thagard, P.R. (1993). Computational Philosophy of Science. Cambridge: MIT Press.
Tieleman, T. (1996). Galen And Chrysippus on the Soul: Argument and Refutation in the De Placitis Books II-III, Leiden: E.J. Brill.