Bilimsel Kuramların Eş-ölçülemezliğine bir Meydan Okuma: Kavramsal Şema-İçerik İkiliğinin Reddi

Geleneksel bilim anlayışının birikimsel olarak ilerleyen bilim tanımına karşı Thomas Kuhn’un öne sürmüş olduğu “bilimsel kuramların eş-ölçülemezliği” tezi, ardışık bilimsel paradigmaların ortak bir ölçüte sahip olmadığını ve birbirlerine tercüme edilemeyeceğini ifade eder. Öte yandan Donald Davidson, eş-ölçülemezlik tezine karşı güçlü bir argüman geliştirmekte ve paradigma veya kavramsal şema ile bu şema tarafından yorumlanmayı bekleyen içerik ikiliğine karşı çıkmaktadır. Ona göre farklı kavramsal şemalardan söz etmek tutarsızdır, zira paradigmalar arası tercümenin mümkün olduğu durumlarda farklı kavramsal şemalar söz konusu değildir. Tercümenin mümkün olmadığı durumlarda ise tercüme edilemeyen şeyin bir dil olduğunu iddia etmek yanlıştır. Bu nedenle eş-ölçülemezlik tezi savunulabilir değildir. Ancak Davidson’un argümanları itiraz edilemez değildir. Özellikle “tercüme” ve “yorumlama” kavramlarının arasındaki farkın altını çizerek bu itiraza karşı çıkmak mümkündür.

Anahtar Kelimeler:

eş-ölçülemezlik, içerik, kavramsal şema, paradigma, tercüme, yorumlama

PDF

___

Baghramian, M. (1998). Why conceptual schemes?. In Proceedings of the Aristotelian Society (pp. 287-306). Aristotelian Society.
Davidson, D. (1973–1974). On the very idea of a conceptual scheme. Proceedings and addresses of the American Philosophical Association, 47, s. 5–20
Hacker, P. M. (1996). On Davidson's idea of a conceptual scheme. The Philosophical Quarterly (1950-), 46(184), 289-307.
Kitcher, P. (1982, J). Implications of incommensurability. In PSA: Proceedings of the Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association (Vol. 1982, No. 2, s. 689-703). Philosophy of Science Association.
Kuhn, T. S. (1982). Commensurability, comparability, communicability. In PSA: Proceedings of the biennial meeting of the Philosophy of Science Association (Vol. 1982, No. 2, s. 669-688). Philosophy of Science Association.
Kuhn, T. S. (1996). The structure of scientific revolutions. University of Chicago press.
Malpas, Jeff (2015). "Donald Davidson", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2015 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = .
Sankey, H. (1990). In defence of untranslatability. Australasian Journal of Philosoph-y, 68(1), 1-21.