SAĞLIK HARCAMALARI, ÇEVRE KİRLİLİĞİ VE EKONOMİK KALKINMA İLİŞKİSİ: 1998-2016 OECD ÜLKELERİ ÖRNEĞİ
Bir toplumun kalkınma düzeyini belirleyen sağlık harcamaları ve
ekonomik kalkınma arasında yakın bir ilişki vardır. Sağlık harcamaları ve
ekonomik büyüme ilişkisi ise ilk defa literatürde Grossman (1972) tarafından
incelenmiştir. Grossman’a göre, sağlık sektörüne yönelik harcamaların
ekonomik büyümeyi arttırıcı yönde bir etkiye sahiptir.Bu çalışmanın amacı,
1998-2016 dönemini verileriyle ekonomik kalkınma, sağlık harcamaları ve
çevre kirliliği ilişkisi bağlamında Levin, Lin & Chu (2002) panel birim kök
testi, Johansen-Juselius panel eşbütünleşme ve Dimirtuschi-Hurlin (2012)
panel nedensellik testleri yardımıyla incelemektir. Analiz sonucunda
ekonomik kalkınmadan sağlık harcamalarına çift yönlü nedensellik ilişkisi,
hava kirliliğinden sağlık harcamalarına tek yönlü nedensellik ilişkisi ve
ekonomik kalkınmadan hava kirliliğine de tek yönlü nedensellik ilişkisi
mevcuttur.
___
- Ağır, H , Tıraş, H., (2018), Türkiye’de Sağlık Harcama Türlerinin
Değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi
Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (2), 643-670.
- Akar, S., (2014), ‘’ Türkiye’de Sağlık Harcamaları, Sağlık
Harcamalarının Nisbi Fiyatı ve Ekonomik Büyüme Arasındaki
İlişkinin İncelenmesi’’, Yönetim ve Ekonomi, Cilt: 21, Sayı: 1,
ss. 311- 322, http://www2.bayar.edu.tr, Erişim Tarihi: 04. 03.
2018.
- Akıncı, A. ve Güner, T. (2016),’’Türkiye’de Sağlık Harcamaları ile
Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki’’, Sayıştay Dergisi, Sayı:
102, ss. 47- 61.
- Akgül, U., (2010), “Sürdürülebilir Kalkınma: Uygulamalı
Antropolojinin Eylem Alanı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih
Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, Sayı:24, 133-164.
- Altun, Y., İşleyen, Ş., Görür, Ç., (2018), “Türkiye’de Eğitim ve Sağlık
Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi: 1999-2017”,
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 39, ss:223-244.
- Arslan, İ., Eren, M.V., Kaynak, S., (2016),’’Sağlık ile Kalkınma
Arasındaki İlişkinin Asimetrik Nedensellik Analizi’’, Dokuz
Eylül Üniversitesiİktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,
Cilt: 31, Sayı: 2, ss. 287- 310.
- Ay, A., Kızılkaya, O. ve Koçak, E. (2013), “Sağlık Göstergeleri ile
Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği”, Niğde
Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt:6, Sayı:1, ss.163-172.
- Baltagı, B.H. and Moscone F., (2010), “Health Care Expenditure and
Income in the OECD Reconsidered: Evidence from Panel
Data”, IZA Discussion Paper, No. 4851, pp.1-22.
- Bhargava, Alok; Dean T. Jamıson; Lawrance J. Lau and Christoper J.
L.Bloom, David E.; David Cannıng and Jaypee Sevilla (2001),
“The Effect of Health on Economic Growth: Theory and
Evidence”, NBER Working Paper, No. 858, pp.1-26.
- Boussalem,Fatima;Boussalem,Zina;Taiba,Abdelaziz(2014),
“TheRelationshipBetweenPublicSpending On
HealthandEconomicGrowthInAlgeria: TetingForCo-
Integration andCausality’’, International Journal of Business
and Management, cilt: 2, Sayı: 3, Erişim Tarihi: 01.12.2018.
- Brempong, Gyımah, Kwabena ve Wılson, Mark (2004),’’ Health
Human CapitalandEconomicGrowthInSub-
SaharanAfricanand OECD Countries’’, TheQuarterlyReview
of Economicsand Finance, cilt: 44, Sayı: 2, ss. 296- 630.
- Bruvoll, A., S. Glomsrod, and H. Vennemo (1999),“Environmental
Drag: Evidence from Norway.”Ecological Economics ,30
(2),pp. 235–249.
- Cialani, C. (2007), Economic growth and environmental quality: an
econometric and a decomposition analysis, J. Manage. Environ.
Q., 18 , pp. 568-577.
- Chaabouni, Sami and Chokri Abednnadher (2010), “The Determinants
of Health Expenditures in Tunisia: An ARDL Bounds Testing
Approach”, http://iutcaen.
unicaen.fr/recherche/mrsh/sites/default/files/public/tepp2
012/B73ChaabouniABEDNNADHERdef.pdf (05.07.2018).
- Dinda, S. (2004) “ Environmental Kuznets Curve Hypothesis: A
Survey”, Ecological Economics, 49, 431– 455.
- Ecevit, E. ve Çetin, M. (2016), “Ekonomik Büyüme ve Çevre
Kirliliğinin Sağlık Üzerindeki Etkisi:Türkiye İle İlgili Ampirik
Kanıt”, Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi,Sayı 48, ss.83-96
- Erden, C. ve Turan Koyuncu, F., (2014). “Kalkınma ve Çevresel Sağlık
Riskleri: Türkiye İçin Ekonometrik Bir Analiz” Aksaray
Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Vol 6(2), 9-23.
- Fotourchchi, Z., (2015). “İktisadi Büyüme, Sağlık ve Çevresel
Tahribatın Karşılıklı İlişkisi: Amprik Bir Değerlendirme”,
Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat
Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 2015, Ankara.
- Grossman, M., (1972). "On the Concept of Health Capital and the
Demand for Health," J. Polit. Econ., Apr. 1972, 80(2), pp. 223-
55.
- Gül, E , İnal, V . (2017). Hava Kirliliği ve Ekonomik Büyüme İlişkisi:
Zamanla Değişen Panel Nedensellik Analizi. SAKARYA
İKTİSAT DERGİSİ, 6 (2), 70-82.
- Gülmez, A. (2015), “OECD Ülkelerinde Ekonomik Büyüme ve Hava
Kirliliği ilişkisi: Panel Veri Analizi”, Kastamonu Üniversitesi
İİBF Dergisi, 9, 18-30.
- Jerrett, M., R. T. Burnett, R. Ma, C. Arden Pope III, D. Krewski, K. B.
Newbold, G. Thurston (2005),“Spatial Analysis of Air
Pollution and Mortality in Los Angeles.” Epidemiology, 16 (6),
pp.727–736.
- Kamacı, A , Uğurlu Yazıcı, H . (2017), Oecd Ülkelerinde Sağlık
Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin
Ekonometrik Analizi. Sakarya İktisat Dergisi, 6 (2), 52-69.
- Kar, M. ve Ağır, H., (2003), “Türkiye’de Beşeri Sermaye ve Ekonomik
Büyüme: Nedensellik Testi”, II. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve
Yönetim Kongresi Bildirileri, Kocaeli Üniversitesi, 17-18
Mayıs 2003.
- Karagul, M., 2003. Beseri sermayenin ekonomik buyumeyle iliskisi ve
etkin kullanimi [Effective use of human capital and its impact
on economic growth]. Akdeniz I.I.B.F. Dergisi, 5, pp. 79-90.
- Katrakilidis, C. , Kyritsis, I. and Patsika, V., (2016) “The Dynamic
Linkages Between Economic Growth, Environmental Quality
and Health In Greece”, Applied Economics Letters, 23
(3),pp.217-221.
- Kaypak, Ş . (2011). Küreselleşme Sürecinde Sürdürülebilir Bir
Kalkınma İçin Sürdürülebilir Bir Çevre. Karamanoğlu
Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar
Dergisi, 2011 (1), 19-33.
- Keskin, A. (2011), “Ekonomik Kalkınmada Beşeri Sermayenin Rolü ve
Türkiye”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler
Dergisi, Cilt:25, No:3-4, ss.125-153.
- Murray, A. (2001), “Modeling the Effcets of Health on Economic
Growth”, Journal of Health Economics, No:20, pp.423-440.
- Panayotou, T., (2003). Economic Growth and the Environment 2003
Economic Survey of Europe: UNECE, vol. no. 2.
- Rıvera, B. and Currais, L., (2003), “The Effect of Health Investment
on Growth: A Causality Analysis”, International Advances in
Economics Research, Vol:9, No:4, pp.312-323.
- Selim, S.; Uysal, D.; Eryiğit, P., (2014) “Türkiye’de Sağlık
Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin
Ekonometrik Analizi”, Niğde Üniversitesi, İktisadi ve İdari
Bilimler Fakültesi Dergisi, Ekim 2014, Cilt 7, Sayı 3, ss. 13-24.
- Taban, S. ve Kar, M. (2004) , Beşeri Sermaye ve Kalkınma, Kalkınma
Ekonomisi (Seçme Konular), Ekin Kitabevi, Bursa.
- Taban, S. (2006). Türkiye’de Sağlık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki
Nedensellik İlişkisi. Sosyo Ekonomi, 2(4): 31-46.
- Tang, C. F. (2010), “Revisiting the Health-Income Nexus in Malaysia:
ARDL Cointegration and Rao’s F-Test for Causality”, MPRA,
Paper No:27287, pp.1-9.
- Tang, C. F. and Kean Siang C. (2011), “The Granger Causality Between
Health Expenditure and Income in Southeast Asia Economies”,African Journal of Business Management, Vol:5, No:16, pp.
6814-6824.
- Tıraşoğlu, M , Yıldırım, B . (2012). Yapısal Kırılma Durumunda Sağlık
Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine
Bir Uygulama. Ejovoc (Electronic Journal of Vocational
Colleges), 2 (2), 111-117.
- Toprak, D. (2006), “Sürdürülebilir Kalkınma Çerçevesinde Çevre
Politikaları ve Mali Araçlar” Süleyman Demirel Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl/Volume:2 Sayı/Issue 4,
Güz, ss. 146-169.
- Tüylüoğlu, Ş. ve Tekin, M., (2009), “Gelir Düzeyi ve Sağlık
Harcamalarının Beklenen Yaşam Süresi ve Bebek Ölüm Oranı
Üzerindeki Etkileri”, Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi,
Cilt:13, Sayı:1, ss.1-31.
- Uçan, O. ve Atay, S. (2016),’’Türkiye’ de Sağlık Harcamaları ve
Büyüme Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme’’, Niğde
Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 9,
Sayı: 3, ss. 215- 222.
- Yardımcıoğlu, F. (2012), “OECD Ülkelerinde Sağlık ve Ekonomik
Büyüme İlişkisinin Ekonometrik Bir İncelemesi”, Eskişehir
Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:13,
Sayı:2, ss.27-47.
- Yavuz, N. C., Yilanci, V., & Ozturk, Z. A. (2013). Is health care a
luxury or a necessity or both? Evidence from Turkey. The
European Journal of Health Economics, 14(1), 5–10.
- Yazdi, S.K. and Khanalizadeh, B. (2017), “Air pollution, economic
growth and health care expenditure”, Economic Research-
Ekonomska Istrazıvanja, 30 (1), pp. 1181-1190.