Türkiye’de Cumhuriyet’in Onuncu Yıldönümü Kutlamaları: Adapazarı Örneği

Zorluklarla kurulan Cumhuriyet, Atatürk önderliğinde büyük gelişim göstererek 10 yıl sonra önemli bir noktaya gelmiştir. Devlet ve millet için bu önemli günün kutlamalarının öncekilerden ihtişamlı olması için özel bir çaba gösterilmiştir. Merkezden valiliklere ve köylere kadar komiteler kurulup ilgili yerlere talimatnameler gönderilerek koordineli bir kutlama programı hazırlanmıştır. Böylece bu önemli bayramın programlı ve şanına yakışır şekilde kutlanması sağlanmıştır. Osmanlı Devleti zamanından Cumhuriyet dönemine önemli bir birikimle giren ve Anadolu’nun önde gelen şehirlerinden biri olan Adapazarı’nda da Cumhuriyet’in 10. yılı büyük bir coşkuyla kutlanmıştır. Köylerden ve şehrin birçok noktasından gelen halk, Adapazarı merkezinde yer alan Hükümet Caddesi ve Cumhuriyet Meydanı’nda bu önemli günü kutlamıştır. Bu çalışmada, Cumhuriyetin 10. yıl kutlamalarının Adapazarı uygulaması ele alınmış ve şehirde yaşanılan toplumsal tepki aktarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Cumhuriyet, Adapazarı, Cumhuriyet Bayramı, Kutlama, Milli Bayram

Decennial Celebrations of the Republic in Turkey: Sample of Adapazari

The Republic, which was founded with difficulties, showed great progress under the leadership of Atatürk and reached an important point after 10 years. A special effort has been made to make the celebrations of this important day for the state and the nation more magnificent than the previous ones. Committees were established from the center to the governorships and villages, and a coordinated celebration program was prepared by sending instructions to the relevant places. Thus, this important holiday was celebrated in a planned and glorious manner. The 10th anniversary of the Republic was celebrated with great enthusiasm in Adapazarı, one of the leading cities of Anatolia, which entered the Republican period from the time of the Ottoman Empire with a significant accumulation. The people coming from the villages and many parts of the city properly celebrated this important day in the Government Street and Cumhuriyet Square in the center of Adapazarı. In this study, Adapazarı application of the decennial celebrations of the Republic was discussed and the social reaction experienced in the city was tried to be conveyed.

Keywords:

Republic, Adapazarı, Republic Day, Celebratıon, National Day,

PDF

___

T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi
BCA. 490.1.0.0/675.280.1.
BCA. 490.1.0.0/1146.20.1.
BCA. 490.1.0.0/1150.36.1.
BCA. 490.1.0.0/1150.37.1.
BCA. 30.10.0.0/198.352.13.
BCA. 30.18.1.2/37.50.8.
BCA. 30.18.1.2/39.63.20.
Resmi Gazete, Sayı: 2437, 26 Haziran 1933, s. 2785.
Resmi Gazete, Sayı: 2514, 27 Eylül 1933, s. 3104.
Resmi Gazete, Sayı: 2536, 23 Teşrinievvel 1933, s. 3169.
Akşam, “Cumhuriyetin 10 uncu Yıl Dönümü İçin”, 15 Ekim 1933, s. 4.
Akşam, “Cumhuriyetin 10ncu Yıl Dönümü”, 12 Haziran 1933, s.2.
Akşam, “Kadıköy ve Üsküdar’da Büyük Hazırlık Yapılıyor”, 26 Ekim 1933, s.1-2.
Akşam, “Onuncu Yıl”, 28 Ekim 1933, s.2.
Akşam, 29 Ekim 1933.
Cumhuriyet, “Ankara’ya Tehacüm Şimdiden Başladı”, 17 Ekim 1933, s. 6.
Cumhuriyet, “Cumhuriyet Bayramı 3 Gün Olacak”, 10 Haziran 1933, s. 3.
Cumhuriyet, “Cumhuriyetin 10 uncu Yılı”, 12 Haziran 1933, s. 3.
Cumhuriyet, “Cumhuriyetin 10 uncu Yılı”, 27 Eylül 1933, s. 4.
Cumhuriyet, “Cumhuriyetin 10 uncu Yılı”, 5 Eylül 1933, s. 1.
Cumhuriyet, “Cumhuriyetin 10uncu Yılı İçin Hazırlıklar”, 14 Temmuz 1933, s. 3.
Cumhuriyet, “Onuncu Yıl Hatırası Olarak Basılan Paralar”, 18 Ekim 1933, s. 4.
Cumhuriyet, “Yüksek Komisyon Büyük Bir Gayretle Çalıştı”, 13 Ekim 1933, s. 1, 6.
Cumhuriyet, 29 Ekim 1933.
Hakimiyeti Milliye, “Cumhuriyetin Onuncu Yılını Kutlulama İçin”, 13 Temmuz 1933, s. 1.
Hakimiyeti Milliye, “Yüksek Komisyonun Kararları”, 16 Temmuz 1933, s. 1.
Hakimiyeti Milliye, 29 Ekim 1933.
Milliyet, “Dış Memleketlerde de Büyük Bayram Kutlulanacak”, 20 Ekim 1933, s. 1, 5.
Milliyet, “Vilayetlerde Bayram”, 1 Kasım 1933, s. 5.
Milliyet, 29 Ekim 1933.
Vakit, “Üç Gün, Üç Geceyi Nasıl Geçirdik”, 4 Kasım 1933, s. 9.
Vakit, 29 Ekim 1933.
Ahmad, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye, Hil Yay., İstanbul, 2015.
Ali Rızâ, Ada Pazarı Ticaret ve Sanayi Odası Sevgili Cumhuriyetimizin 10 uncu Yıl Dönümü Kutlama Mecmuası, İmam oğlu Fevzi Matbaası, İstanbul, 1933.
Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam Mustafa Kemal 1922-1938, C. 3, İstanbul, 1978.
Cırık, Bülent, “Adapazarı’nda Hilâl-İ Ahmer Cemiyeti’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri (1914-1922)”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 2015, Sayı 45, ss.86-103
Coşkuner, Kerem, “Onuncu Yıl Anısına Yapılan Yayınlar”, Toplumsal Tarih, Sayı 118, Ekim 2003, ss.94-95.
Çanak, Erdem, “İçel’de Cumhuriyet’in Onuncu Yıl Kutlamaları ve Kutlamalar Sırasında Yaşanan Müessif Bir Hadise: Çomuzade Davası”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Yıl 2018, Cilt 34, Sayı 97, ss.199-240.
Çetinkaya, Necati, Atatürk’ün Hayatı, Konuşmaları ve Yurt Gezileri, Tifdruk Matbaacılık, İstanbul, 1985.
Demirhan, Nezahat, “Türkiye Cumhuriyeti’nin Onuncu Yıl Kutlamaları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Yıl 1997, Cilt 8, Sayı 37, ss.141-150.
Doğaner, Yasemin, “Cumhuriyet’in Onuncu Yıl Kutlamaları”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Yıl 5, Sayı 9, Ankara 2007, ss.119-143.
Genel Nüfus Sayımı Kati ve Mufassal Neticeler Kocaeli Vilayeti 20 İlk Teşrin 1935, Hüsnü Tabiat Matbaası, İstanbul, 1937.
Kalafat, Oğuz – Kalafat, Emine, “Cumhuriyetin 10. Yıl Kutlamalarında Devlet-Millet Kaynaşmasının Somut Bir Örneği: Adana Tören Takları”, Turkuaz Uluslararası Türk Dünyası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, Yıl 2022, Cilt 3, Sayı 2, ss.121-140.
Koçak, Cemil, Belgelerle İktidar ve Serbest Cumhuriyet Fırkası, İletişim Yay., İstanbul, 2014.
Olgun, Kenan, Yöresel Kalkınmada Adapazarı Halkevi, Değişim yay., İstanbul, 2008.
Sınmaz Sönmez, Cahide, “Cumhuriyetin Onuncu Yıldönümü Kutlamaları ve 26 Ekim 1933 Tarihli Genel Af Yasası”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 33-34, Mayıs-Kasım 2004, ss.89-101.