Almanya’dan Türkiye’ye Göç Eden Bilim İnsanlarından Mimar Ord. Prof. Dr. Ing. H. C. Gustav Oelsner’in Kısa Yaşam Öyküsü ve Ona Ait Bazı Anılar

Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde 19. yüzyıldan itibaren eğitim yapısındaki değişimler sebebiyle yenilikçi bir tarza dönüşümün gecikmesi eski gelenek ve alışkanlıklara göre kurgulanmış sistemin düzeltilmesine olanak tanımadı. Vakıflarla yönetilen medrese şeklindeki kurumların ders müfredatı ve işleyişi yüksekokul statüsünde değildi. İmparatorluğun sona erip Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasının ardından çağdaş eğitim kurumlarına sahip olunması için yapılan çalışmalar Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün direktifleri doğrultusunda başlatılan 1933 Üniversite Reformu’yla kesinlik kazandı. 30 Ocak 1933’de Almanya’daki siyasi karışıklık neticesinde görülen baskıdan kaçan kişilerden bazıları kendilerine geçici yerleşim yeri olarak Türkiye’yi seçmek istiyorlardı. Bu sebeple üniversite reformuyla verilen eğitimin kalitesini yükseltmek için alanında uzman kişiler ülkemize davet edildi. Sonuçta OSE (Oeuvre de Secours aux Enfants)’ın şeref başkanı olan Albert Einstein’in aracılığıyla Türkiye ile yapılan yazışmaların sonrasında bilim insanlarından bazılarının ülkemiz üniversite yapılanmasında görev almak üzere geldikleri görüldü. Bu bilim insanlarından, Ord. Profesör Dr. h. c. Gustav Oelsner (1879-1956) öncelikle İstanbul’daki Yüksek Mühendis Okulu’nda görev almış, İstanbul Teknik Üniversitesinin kuruluşuna kadar geçen süreçte varlığıyla bu bilimsel yapılanmanın ve ülkemizdeki mimarlık ve şehir planlaması alanlarının süreçlerine katkı sağlamış, öğrenciler yetiştirmiş önemli bir isimdir. Makalemizde onun kısa yaşam öyküsüne ve İstanbul Teknik Üniversitesinin kuruluş aşamasına değinirken, Çağatay Üstün’ün arşivinde bulunan ve ölümünün birinci yılı sebebiyle yayınlanmış bir anı kitapçığından yararlanarak (1957) kısa alıntılara yer vermeyi ve Türk mimarlık tarihine olumlu bir katkı sağlamayı amaç ediniyoruz.

Anahtar Kelimeler:

Gustav Oelsner, Almanya ve Türkiye, mimarlık tarihi, 1933 Üniversite Reformu, anı kitapçığı

The Presentation of Some Memories Belonging to Architect Ord. Prof. Dr. Ing. H. C. Gustav Oelsner, One of the Scientists Migrated from Germany to Türkiye

In the last period of the Ottoman Empire, the delay in transforming into an innovative style due to the deterioration of the educational structure since the 19th century did not allow the system, which had been built according to old traditions and habits, to be corrected. The curriculum and operation of the institutions in the form of madrasahs managed by foundations was not in the status of colleges. Following the end of the empire and then the establishment of the Republic of Turkey, the efforts to have modern educational institutions became definite with the 1933 University Reform, which was initiated in line with the directives of President Gazi Mustafa Kemal Atatürk. On January 30, 1933, some of the people who fled the oppression as a result of the political turmoil in Germany wanted to choose Turkey as their temporary settlement. For this reason, experts in their fields were invited to our country in order to improve the quality of education given with the university reform. For this reason, experts in their fields were invited to our country in order to improve the quality of education given through the university reform. As a result, after the correspondence with Turkey through Albert Einstein, the honorary president of OSE (Oeuvre de Secours aux Enfants), it was seen that some of the scientists came to take part in the university structuring of our country. Of these scientists, Ord. Professor Dr. h. c. Gustav Oelsner (1879-1956) is an important name who primarily worked at the Graduate School of Engineering in Istanbul, contributed to the processes of this scientific structuring and the fields of architecture and urban planning in our country, with his presence in the process until the establishment of Istanbul Technical University, and trained students. While mentioning his short life story and the establishment phase of Istanbul Technical University in our article, we aim to include short quotations and make a positive contribution to the history of Turkish architecture by making use of a memoir booklet in Çağatay Üstün's archive and published for the first year of his death (1957).

Keywords:

Gustav Oelsner, Germany and Turkey, history of architecture, 1933 University Reform, memory booklet,

PDF

___

Acar, Ş. Bir, A. Kaçar, M. (2016). “Osmanlı’da Sivil Mühendis Yetiştirmek Üzere Açılan Hendese-i Mülkiye Mektebi”.Osmanlı Bilimi Araştırmaları 17(2): 1-26.
Akbulut, MR. (2012). Kemal Ahmet Arû ve Misyon Kuşağı, Tasarım+kuram, Cilt: 8, Sayı: 14, 8-21.
Akdağ, Ö. (2008). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Eğitim Alanında Yabancı Uzman İstihdamı (1923-40). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi; 1 (1): 45-77.
Ege, R. & Hagemann, H. (2012) The modernisation of the Turkish University after 1933: The contributions of refugees from Nazism, The European Journal of the History of Economic Thought, 19:6, 944-975
Erdem, AR. Atatürk’ün Liderliğinde Üniversite Reformu: Yükseköğretim ve Bilim Tarihimizde Dönüm Noktası. BELGİ. Sayı 4 (Yaz 2012/II).
Gustav Oelsner Kimdir? Alman Mimar ve Şehir Planlamacısının Hayatı https://www.nkfu.com/gustav-oelsner-kimdir-alman-mimar-ve-sehir-planlamacisinin-hayati/ (Son erişim tarihi: 01.12.2022)
Gulstav Oelsner. https://www.architekturarchiv-web.de/portraets/o-r/oelsner/index.html (Son erişim tarihi: 01.12.2022)
Gulstav Oelsner. https://www.geni.com/people/Gustav-Oelsner/6000000062102235516 (Son erişim tarihi: 03.12.2022)
Gustav Oelsner Sergisi 4 Kasım’da Ziyaretçileriyle Buluşuyor. http://www.mimarist.org/etkinlik/gustav-oelsner-sergisi-4-kasimda-ziyaretcileriyle-bulusuyor/ (Son erişim tarihi: 03.12.2022).
Günay, D. (2004). Üniversitenin Neliği, Akademik Özgürlük ve Üniversite Özerkliği. Internatıonal Congress On Hıgher Educatıon Edu. İstanbul, May 27-29.
Günay, T. Günay B. Rauf Beyru. Anma / Obituary. METU JFA 2016/1.
Hirş E. (1950). Dünya Üniversiteleri ve Türkiye’de Üniversitelerin Gelişmesi. Cilt 1. İstanbul. s.589-603.
Hovardaoğlu, SÇ. (2014). Kayseri Oelsner - Arû Planı ve Plan Uygulama Sürecinde Yerel Yönetimlerin Rolü (1930-1965). Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 23, Sayı 1, s.39-55.
İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi (1957). Ord. Prof. Dr. Ing. h. c. Gustav Oelsner (23 Şubat 1879-26 Nisan 1956). Basın Reklâm Matbaacılık Kol. Şti.
Kaçar, M. Zorlu T. Barutçu B. Bir A. Ceyhan CO.& Neftçi A. (2012). İstanbul Teknik Üniversitesi ve Mühendislik Tarihimiz. Editör M. Karaca. İstanbul: Mavi Ofset.
Namal, Y. Karakök, T. (2011). Atatürk ve Üniversite Reformu 1933. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi. (1), 27-35.
Özata, M. (2007). Atatürk Bilim ve Üniversite. Tübitak Yayınları. 1. Basım. Ankara.
Sönmez, S. Selçuk, SA. (2021). Oelsner- Arû İmar Planının Hazırlık Süreci, 1944-1945: Kayseri Vilayet Gazetesi Haberlerinin Analizi, Online Journal of Art and Design Volume 9, Issue 4, 78-98.
Turan, K. (2000), Türk-Alman Eğitim İlişkilerinin Tarihi Gelişimi, Ayışığı Kitapları, İstanbul. Takıcak, SB (2022). Mühendislik Kültürünün ve Eğitiminin Öncüsü: Ord. Prof. Mehmet Fikri Santur (1878-1951). Üniversite Araştırmaları Dergisi, 5 (3): 324-342.
Yaşar, S. (2021). 1933 Üniversite Reformu Sürecinde Ankara’da Görevli Alman Uzmanlar ve Yaptıkları Çalışmalar. İksad Yayınevi, Ankara.
Widmann H. (1999). (çev.Ayku Kazancıgil, Serpil Bozkurt). Atatürk ve Üniversite Reformu. 1. Baskı. Kamalcı Yayınevi. İstanbul. s: 206-212.