Türk-Yunan Mübadelesinde Hilâl-i Ahmer Cemiyeti 27. İmdad-ı Sıhhî Heyeti’nin Selanik’teki Faaliyetleri (Ekim 1923-Ekim 1924)

Lozan görüşmelerinde kabul edilen Türk-Yunan ahalisinin mübadelesi sözleşmesi 25 Ağustos 1923 tarihinde TBMM tarafından yürürlüğe konuldu. Bu sözleşmeye göre İstanbul’da yaşayan Ortodoks Rumlar ile Batı Trakya’da yaşayan Müslüman Türkler sözleşmenin dışında tutulmuş ve geri kalan ahalinin mübadelesine 1 Mayıs 1923’ten itibaren başlanılması kararlaştırılmıştır. Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden sonra mübadele işleri ile alakadar olması için Eylül 1923’te Mübadele İmar ve İskân Vekâleti kurulmuştur. Vekâlet’in bütçesi ve teşkilatlanma biçimi mübadele işlerini tek başına gerçekleştirmesini mümkün kılmamıştı. Bundan dolayı Vekâlet Eylül 1923 tarihinden itibaren Hilâl-i Ahmer Cemiyeti ile görüşmelere başlamış ve Hilâl-i Ahmer Cemiyeti de mübadele işlerine dâhil edilmiştir. Cemiyet tarafından gerek Türkiye’de gerekse Yunanistan’da imdad heyetleri teşkil edilmiş ve bu imdad heyetleri vasıtasıyla Türkiye’ye sevk edilecek olan mübadillerin ihtiyaçları ile ilgilenilmiştir. Cemiyetin kurmuş olduğu imdad heyetlerinden biri de 27. Selanik İmdad Heyeti’dir. Bu heyet, mübadele boyunca yüz binlerce kişinin sağlık, iaşe, iskân ve diğer sorunlarıyla ilgilenmiştir. Bu makalede Kızılay Arşivi, Hilâl-i Ahmer Mecmuası, TBMM Zabıt Cerideleri, Hilâl-i Ahmer Cemiyeti tarafından hazırlanan raporlar ve araştırma eserler incelenerek, mübadelede Hilâl-i Ahmer Cemiyeti 27. İmdad-ı Sıhhî Heyeti’nin Selanik’teki faaliyetleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hilâl-i Ahmer, Selanik, Mübadele, 27. İmdad-ı Sıhhî Heyeti

The Activities of Turkish Red Crescent Association of the 27th Salonika Help Committee in Population Exchange (October 1923-October 1924)

The Turkish- Greek Population Exchange Agreement which has accepted between Turkey and Greece in the Conference of Lousanne, was brought into force by Turkish Grand National Assembly on 25 August 1923. As agreed upon Greek Orthodox Christians living in İstanbul and Turkish Muslims living in Western Thrace were excluded and all the other community was started to be exchanged starting from the date 1 May 1923. After agreement brought into force, Exchange, Construction and Settlement Ministry was founded to be concerned with the issues regarding the Exchange. However, the budget and the organization of the ministry were not enough to accomplish all the works about exchange itself. Fort he reason, the Ministry started negatiations with Turkish Red Crescent Association and two worked together on exchange issues. Both in Turkey and Greek committees of help were founded by Turkish Red Crescent Association. These committees dealt with needs of people who were exchanged. One of the committees founded by Turkish Red Crescent Association was the 27th Salonika Help Committee. This Committee helped hundreds of thousands people in terms of health, food housing and other problems. This article aims at analizing the activities of 27th Help Committee in Salonika in terms of Red Crescent Archive, Ottoman Red Crescent Journals, Turkish Grand National Assembly Official Reports and the reports ve research works prepared by Turkish Red Crescent Association.

Keywords:

Red Crescent Association, Selanik, Exchange, 27th Salonika Committee,

PDF

___

Osmanlı’dan Cumhuriyete Hilâl-i Ahmer İcraat Raporları (1914-1928), Yay. Haz. Murat Uluğtekin, M. Gül Uluğtekin, Türk Kızılayı Derneği, Ankara 2013. Besim Ömer, Hanımefendilere Hilâl-i Ahmer’e Dair Konferans, Yay. Haz. İsmail Hacıfettahoğlu, Türkiye Kızılay Derneği Yayınları, Ankara, 2. Baskı, 2009. Milli Mücadele’de Hilâl-i Ahmer, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Teşkilinden Sakarya Zaferine Kadar İcraat Raporu 23 Nisan 1920-23 Eylül 1921, Yay. Haz. İsmail Hacıfettahoğlu, Türkiye Kızılay Derneği, Ankara 2009, s. 13 Meray, Seha Lozan Barış Konferansı (Tutanaklar Belgeler), Ankara Üniversitesi Basımevi, cilt.1, Kitap.2, Ankara 1970. Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemiyeti Salnamesi (1329-1331), Matbaa-i Ahmet İhsan ve Şükerâsı, İstanbul, (t.y). Kitap ve Makaleler Arı, Kemal, Büyük Mübadele (Türkiye’ye Zorunlu Göç), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2000. Akgün, Seçil, ULUĞTEKİN Murat, Hilâl-i Ahmer’den Kızılay’a, TDV Yayıncılık, Ankara, 2002. Bayındır Goularas, Gökçe, “1923 Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Günümüzde Mübadil Kimlik ve Kültürlerinin Yaşatılması”, Alternatif Politika, 4/2, 2012, s. 129- 146. Çapa, Mesut, “Kızılay”, İslam Ansiklopedisi, cilt:25, 2002, s. 544- 546. Çapa, Mesut, “Mübadelede Kızılay (Hilâl-i Ahmer) Cemiyetinin Rolü”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 10, Yıl: 2001, s. 29- 60. Çapa, Mesut, Kızılay (Hilâl-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925), Türk Kızılayı Derneği, 2. Baskı, Ankara, 2010. Erdal, İbrahim, “Türk Yunan Nüfus Değişiminde Türk Mübadillere Yapılan Yardım Faaliyetleri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, C:XXV, Sayı:40, Kasım 2006, s. 204- 214. Sarı, Mustafa, İzmit’te Hilâl-i Ahmer Cemiyeti (1911-1925), Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul, 2016. Sarı, Mustafa, “Mübadelede Hilâl-i Ahmer Cemiyetinin Faaliyetleri: Kocaeli Örneği (Ocak-Haziran 1924)”, Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu II, C. I, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Kocaeli 2016, s. 481- 496. Sarı, Mustafa, “Milli Mücadele Dönemi’nde İzmit ve Çevresinde Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nin Faaliyetleri (1919-1923)”, Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri, C. II, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Kocaeli, 2015, s. 965- 986. Şenışık, Pınar “1923 Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi: Erken Cumhuriyet Döneminde Modern Devlet Pratikleri ve Dönüşen Kimlikler”, Studies of The Ottoman Domain, 6/10, Şubat 2016, s. 83- 119.